Alläpa llakikïpaqmi pasëpa waktsa këqa

PASËPA waktsa këqa wanïmanmi apakun. ¿Imataq pasëpa waktsa këqa? Mikïninnaq, yakunnaq, y ninata tsaritsinapaq ni imapis mana kanqanmi, hina wayinnaq, qeshyarnin hampikoq ëwanapaq o wambrakunata escuëlaman churanapaq qellë mana kanqanmi. Tsënöqa, Alaskapita hasta Chile nacionyaq täraq nunakunanömi waranqa millón nunakuna pasëpa waktsa kayan. Tsënö karpis, Europa Occidental y América del norte nacionkunachö kawaqkunaqa manam alläpa waktsa kawaq nunakunataqa reqiyashqatsu. Rikärishun wakinkuna imanöpis kawayanqanta.

Mbarushimana nunaqa warminwan y pitsqa wambrankunawanmi Ruanda nacionchö täran. Hoqta kaq wambranmi paludismo qeshyawan wanurqan. Pëmi kënö nin: “Papänïqa ichiklla chakrantam hoqta tsurinkunata rakipayämarqan y alläpa ichikllam kaptinmi tsëchö tärëta mana puëder huk markata ëwakuyarqä. Warmïwanmi rumita y aqushata costal huntata aparnin trabajayä. Wayïkunapa manam ventänankuna kantsu. Yakutanam policïakuna täräyanqan pözopita horqayä. Huk kutillam huk hunaqchö mikuyä, y trabajo mana kaptinqa manam imata amupakuriyänällapaqpis kantsu. Wambräkunata mallaqëwan waqaqta wiyarqa, shonquchö pasëpa llakikurmi wayïpita yarqukurï”.

Victorwan Carmenqa Bolivia nacionpita karu kaq markampitam kayan, y kawayänampaqqa zapatokunata altsapakurmi qellëta tariyan. Pëkunaqa pitsqa wambrankunawanmi ushakëkaq wayichö täräyan, y tsë wayipa tëchon pasëpa makwa kaptinmi tamya shutun y manam luzninkunapis kantsu. Escuëlachöqa alläpa atska wambrakuna kaptinmi imëkapis pishin, tsëmi Victorqa warmi wambrampaq huk mësanraq rurarqan. Carmenwan Víctor cocinayänampaq y yakuta puwatsiyänampaqqa, 10 kilömetrostaraqmi chakipa ëwayan yamtata ashiyänampaq. Carmenmi kënö willakun: “Bäñökuna mana kaptinmi mayutaraq ëwayä, hina tsë mayullachömi bañakuyä y basüratapis hitayä. Wambrakunaqa imë hörapis qeshyakïkäyanllam”.

Franciscowan Ilidianam Mozambique nacionpa huk markanchö täräyan. Pitsqa wambrankunapitam hukqa paludismowan wanurqan hospitalchö hampïta mana munayaptin. Ichik chakranchö arrozwan camöteta murukuyanqanqa kima killallapaqmi tinkun. Franciscom këta willakun: “Höraqa manam tamyamuntsu o murukuyanqätam suwariyan, tsëmi wallkallata pagayämänan kaptimpis wayikunata  rurayänampaq caña guayaquilta wallurir rantikö. Hina ishkë höram chakipa ëwayä yamtata asheq. Warmïmi huk tersota apan y noqanam hukta, huk kaqmi semänachö cocinayänäpaq y hukninnam rantikuyänäpaq.”

Atska waranqa millón nunakuna imëka hananchö kawëkäyaptimpis, qanchis nunakunapitam huk nuna Mbarushimänanö, Victornö y Francisconö kawayan, y pëkunata mana yanapëkuyanqantam atskaq nunakuna mana allipa rikäyan. Tsëmi wakin nunakunata yanapayänampaq tukïta rurëta tïrayashqa. Qateqnin kaq yachatsikïchömi rikäshun rurayanqankunata y tsëkunawan imata shuyaräyanqantapis.

[2 y 3 kaq päginakunachö dibüju]

Carmen, ishkan wambrankunawan mayupita yakuta winëkäyan