DIOS Äninqan Patsachö täraq hebreu nunakunapaqqa, chakrata yapyayanqan y murukuyanqan witsanmi wataqa qallareq. Tsëqa, septiembri u octubri killa witsankunam kaq.

Juk watataqa yupayaq, chakrata yapyar y murur yapë qallayanqanyaqmi. Y killakunata yupayänampaqqa, killa winanqantam rikäyaq, y 29 o 30 junaqkunachöran killaqa jatunyaq. Peru killata rikëkur 12 killakunata yupayaptinqa, manam juk wataman chaqtsu. Tsëmi, qateqnin wataman mas junaqkunata yapayaq o wakin watakunaman juk killata yapayaq. Tsëtaqa, itsa qateqnin wata manaraq qallaptinmi rurayaq. Tsënöpam calendariunkunaqa, murupakuyanqan o cosëchata ëllupäkuyanqan witsanwan tinkoq.

Tsënö kaptimpis, Jehoväqa pëta adorayänampaq wataqa abib (o nisan) killachö qallanampaq kaqtam, Moises kawanqan witsan israelïtakunata nirqan. Tsëqa calendariuntsikchö marzu o abril killam (Ex. 12:2; 13:4). Tsë killachömi, israelïtakunaqa juk fiestata rurayaq y tsëllaraq cosechayanqan cebädatam Jehoväpaq apayaq (Ex. 23:15, 16).

Unë pasakunqanta willakoq Emil Schürer jutiyoq nunam kënö nin: “Mëqan wataman mas junaqkunata o juk killata yapayänampaq kaqta musyayänampaqqa, fäcil-llam kaq. Nisan killachö killa jatunyäriptinmi, Pascua Fiestata celebrayänan kaq y tsëtaqa, watachö juk junaq y juk paqas igual duranqampita patsëmi yupar qallayaq. Tsëmi 14 de Nisan junaqman chaq. Calendariuntsikchöqa, marzu killachömi juk junaq y juk paqas igual durayan […]. Wata ushëkaptin juk junaqwan juk paqas igual manaraq durashqa këkaptin Pascua junaq chänan kaptinqa, Nisan killa manaraq kaptinmi juk mushoq killata yapayaq” (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 a. C. - 135 d. C., traducción de J. Cosgaya y A. Piñero).

Jesus Wanunqanta Yarpäna reunion imë kanampaq kaqta musyanapaqqa, Jehoväpa testïgunkunaqa unë hebreu nunakunanöllam killakunata yupantsik. Tsëmi hebreu nunakunapa calendariunchö 14 de nisan killaqa, marzu o abril killakunaman chan. *

Peru ¿imanötan hebreu nunakunaqa musyayaq juk killa ushanqanta y juk killa qallanqanta? Kanan witsanqa, calendariuta rikärir o telëfununtsikta o tsëkunatanö jukkunata rikärirmi, raslla musyarintsik. Peru Biblia qellqakanqan witsanqa manam fäciltsu kaq.

Noë kawanqan witsanqa, cada killaqa 30 junaqmi duraq (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4). Peru tsëpitaqa hebreu nunakuna patsätsiyanqan calendariunkunachöqa, manam llapan killakunatsu 30 junaqyoq kayaq. Killa winar qallëkuptinmi, juk killata yupar qallayaq. Tsëtaqa yupayaq, punta kaq killa qallanqampita 29 o 30 junaqkuna pasariptinmi.

Juk kutichömi, qateqnin kaq killapaq parlar Davidwan Jonatan kënö niyarqan: “Warëmi llullu killa” (1 Sam. 20:5, 18). Tsëmi tiempuntsikchö 1.000 wata qallanqan witsampaqqa, itsa puntallapitana musyayaq juk killa imë qallanampaq kaqta. ¿Y imanötan israelïtakunaqa musyayaq juk killa imë qallanampaq kaqta? Tsëtaqa, Misna jutiyoq libruchömi tarintsik y tsëchöqa, judïukunapa costumbrinkuna y leyninkunam qellqaran. Tsëchömi nin, Babiloniachö prësunö kayanqampita libri tikrarir, Judïukunapa precisaq Cortinchö kaqkuna qateqnin kaq killa imë qallanampaq kaqta patsätsiyänampaq juntakäyanqanta. Qanchis killachö rurakanqan fiestakunachömi, killapa 30 kaq junaqninchö patsa waräriptinlla juntakäyaq. ¿Imata cuentaman churëkurtan tsëtaqa patsätsiyaq?

Jerusalen markapa jaqninchö akrayanqan sitiukunamanmi, killata rikäyänampaq wakin nunakunata mandayaq. Llullu killa yarqëkämoqta rikarqa, jinan höram Judïukunapa precisaq Cortinchö këkaqkunata willayaq. Tsëta alli musyapakurïkurmi, tsë cortichö kaqkunaqa juk killa qallanqanta  willakuyaq. Peru pukutaraptin killata rikëta mana puëdirqa, ¿imatataq rurayaq? Tsëqa këkäyanqan killa kima chunka junaqyoq kanqantam niyaq, y waräninnam qateqnin kaq killa qallëkoq.

Misnä niyanqan libruchöqa, Jerusalen markapa amänun Olïvus jirkachö, y Israel nacionpa wakin jirkankunachö ninata tsaritsirnin mushoq killa qallanqanta Judïukunapa precisaq Cortinchö këkaqkuna musyatsikuyanqantam nin. Tsëpita tiempuwanqa, jirkakunachö ninata tsaritsiyänampa rantinmi, willakoqkunata mandayaq. Tsëmi Jerusalenchö o juk markakunachö täraq judïukunaqa, mushoq killa imë qallanqanta musyayaq, y llapankunam kaq junaqllachö fiestakunata rurayaq.

Këchö këkaq dibüjum, israelïtakuna kawayanqan witsan killakuna imanö kanqanta, fiestakunata imë rurayanqanta y maskunata entienditsikun.