Alli entiendeq nunakunaqa allim musyayan ima alli y ima mana alli kanqanta. Mana allikunapa pasar, tentacionkunapa pasar y japallankunalla këkarpis alli kaqllata rurayänampaqmi kallpachakuyan.

Kanan witsankunaqa estudiaq mayinkuna, müsicata wiyayanqan, pelïculakuna y televisionchö rikäyanqan progrämakunam ima alli y ima mana alli kanqanta cläru musyayänanta wamrakunata pantatsin. Tsëmi wamrakunaqa ima alli o ima mana alli kanqanta musyayannatsu.

Tsëqa pasan jövinyëkaq wamrakunatam. Tsëpaq parlaq Beyond the Big Talk libruchömi kënö nin: “Jövinkunataqa estudiaq mayinkuna y maskunam mas reqishqa kayänampaq animayan. Tsëmi wamra kayanqanllapitana imanö defendikuyänampaq listu këkäyänan. Amïgunkunata cäsukuyänampa rantinmi, wamra kayanqampita yachakuyanqanmannö imatapis alli decidiyänan”. Tsëmi ima alli o mana alli kanqantaqa wamra kayanqanllapitana yachakuyänan.

Ima alli y ima mana alli kanqanta alli entiendinampaq yachatsi

BIBLIACHÖ CONSËJU: “Chukru mikuyqa poqu nunakunapaqmi, alli pensëta yachakushqa kar, ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta cuentata qokuyta yachaqkunapaq” (Hebrëus 5:14).

• Alli kaqtawan mana alli kaqta igualatsi. Cada junaq imakunata ruranqankunawan yanapë. Kënömi ninkiman: “Këta rurarqa honrädum karqunki, peru këta rurarqa manam honrädutsu karqunki”, “këta rurarqa kuyakoqmi karqunki, peru këta rurarqa manam kuyakoqtsu karqunki”, “këta rurarqa wakinkunamanmi yarpachakurqunki, peru këta rurarqa kikikillamanmi yarpachakurqunki”. Tsënö yachatsiptikim tiempuwanqa wamrëkiqa yachatsinqëkimannö imatapis ruranqa.

• Alli kaqta imanir ruranampaq kaqta alli entienditsi. Wamrëkita ima alli y ima mana alli kanqanta cläru musyanampaq entienditsi. Capazchi kënö tapurinkiman: “¿Imanirtan honrädu këqa imapitapis mas alli?”, “¿imanirtan mana rasumpa kaqta parlanqantsikqa piwampis amïgu kënintsikta ushakäratsinman?”, “¿imanirtan suwakuyqa allitsu?”.

• Alli kaqllata ruranqanqa kikimpa biennimpaq kanqanta entienditsi. Capazchi kënö ninkiman: “Honrädu kaptikiqa, wakinkunapis qammanmi confiakayämunqa”, o “yachanëpaq kaptikiqa, kuyayäshunkim”.

Alli portakunqampita familiëki reqishqa kanampaq yanapë

BIBLIACHÖ CONSËJU: “Imanö këkäyanqëkita imëpis rikëkäyë” (2 Corintius 13:5).

• Familiëkichö llapëkipis alli portakuyaptikiqa, mana penqakushpam kënö nita puëdiyanki:

  • “Noqakunaqa manam ulikuyätsu o llullakuyätsu”.

  • “Wayïkunachöqa manam pipis maqanakuntsu ni qayapänakuntsu”.

  • “Wayïchöqa manam insultanakuyätsu”.

Tsënöpam wamrëkiqa alli portakuytaqa mana kaqpaqqa churanqatsu, tsëpa rantinqa familiëkichö alli portakoq kayanqëkitam valoranqa.

• Cada junaq imakunapa pasayanqëkikunata y familiëkichö alli portakuyanqëkipita wamrëkikunawan parlayë. Capazchi estudiaq mayinkuna pasayanqankunata o noticiapa willakayämunqankunatawan igualaratsinkiman. Kënömi tapurinkiman: “Tsëpa pasarqa, ¿imataraq rurankiman karqan?”, o “familiantsikqa, ¿imataraq ruranman karqan?”.

Ima alli y ima mana alli kanqanta wamrëki maslla musyanampaq entienditsi

BIBLIACHÖ CONSËJU: “Imëpis alli concienciayoq kayë” (1 Pëdru 3:16).

• Alli portakunqampita felicitë. Wamrëki alli portakunqampita shumaq felicitë y imanir felicitëkanqëkita entienditsi. Capazchi kënö nirinkiman: “Honrädum karqunki. Tsënö ruranqëkipitaqa alläpa kushishqam këkä”. Wamrëki mana allita rurashqa kanqanta willashuptikiqa, manaraq corregirnin willashunqëkita agradecikuri.

• Mana alli portakunantaqa ama permititsu. Wamrëkita entienditsi mana allita ruraptinqa kikin sufrinampaq kaqta. Mana allita ruranqanta familiëkichö mana permitiyanqëkita cläru entienditsi. Wakin teytakunaqa wamrankunata mana llakitsita munarmi, mana allita rurayaptimpis corregiyantsu. Mana llakitsita munarqa shumaqmi entienditsinëki alli kaq rurëta y mana alli kaq rurëta alli musyanampaq, tsëta entiendirmi alli kaqllata rurëta munanqa.