1-3. a) ¿Imanötaq Ester sientikurqan nunan tëkanqanman yëkïkarnin? b) ¿Imatataq rey Asuëru rurarqan mana qayëkätsiptimpis warmin Ester chäriptin?

ESTERQA Süsa marka palaciuchö tëkaq reymanmi mantsaq mantsaqlla yëkïkan. Tsë höram tsë jatun sälaqa chipyëpa chullukyärin, tsëmi shumaqllapa purinqanta y patsayaq chaq vestïdun qashraranqantapis Esterqa wiyan. Manam tsë palaciupa shumaq columnakunata ni tallashqa cedru qerupita rurashqa bövedanta mantsakashqa rikarartsu yëkun. Antis täkunanchö këkaq reypa makinchömi kawënin o wanïnimpis këkan. Tsëmi imanö chaskinampaq kaqman yarpachakur Esterqa pëta rikaran.

² Alli rikärirnam reyqa örupita väranta pëman kamärin. ¡Y shonqunqa ankashyärinmi! Tsëta ruranqanwanmi rikäratsin mana qayëkätsiptin yëkushqa kaptimpis wanunampaq kaqpita perdonanqanta. Tëkanqan kaqman chärirnam Esterqa perdonanqampita reyta alläpa agradecikurnin kamarëkanqan värampa puntanta yatarin (Est. 5:1, 2).

³ Alërum rikakun rey Asuëru imëkayoq y alläpa puëdeq kanqanqa. Wakin estudiösu nunakuna niyanqannöpis, tsë witsan persa reykunapa vestimentanqa atska millon dölarshi chanin kaq. Peru nunanqa alläpa precisaq karpis kuyëllapa rikärinqantam Esterqa cuentata qokurin, awmi, tsë reyqa mantsëpaqnö karpis kuyanmi. Tsëmi reyqa “¿imataq pasashqa reyna Ester? ¿Imata mañakïtataq munanki?” nin y nïkurmi pullan gobiernunta awnirin (Est. 5:3).

4. ¿Ima sasa (aja) rurëtataq Ester ruranan karqan?

⁴ Diosman alläpa markäkunqanta y valoryoq kanqantam Esterqa rikätsikushqa markanta mana ushakätsiyänampaq reyta rogakoq ëwarnin. Tsëyaqqa llapampis allim yarqushqa, reyqa jaqishqam parlapänanta. Peru mas sasa ruranampaq kaqran pishin. Tsë allish tukoq reytam rikätsinan markäkunqan consejaqnin Hamanqa, alläpa mana alli karnin Esterpa markanta ushakätsinampaq reyta engañëkur juk leyta patsätsishqa kanqanta. ¿Imanötaq  tsëta rikätsinqa, y imatataq yachakïta puëdintsik kë alläpa markäkoq (yärakoq) warmipita?

5, 6. a) ¿Imanötaq Esterqa Eclesiastes 3:1, 7 textu ninqanta wiyakunqanta rikätsikurqan? b) ¿Imanötaq Esterqa yachaq këninta rikätsikurqan nunanta parlapanqanchö?

⁵ ¿Palaciuchö këkaqkunapa jananchötsuraq tsë llapanta reyta willanman karqan? Tsëta rurarqa penqakatsinmanchi karqan, y Hamanpaqqa maschi tiempu kanman karqan imëkanöpapis tsapäkïta tïranampaq. Tsëqa, ¿imatataq Ester ruran? Unë witsannam alläpa yachaq rey Salomon kënö qellqashqa karqan: “Llapampaqmi churashqa tiempu kan, [...] kanmi tiempu upälla kanapaq y parlanapaq[pis]” (Ecl. 3:1, 7). Teytan cuenta wätaq Mardoqueuqa wamra kënimpitachi Esterta tsëkunata yachatsirqan. Clärum këkan, Esterqa allim musyaq ‘parlanampaq tiemputa’ akrëta yachëqa alläpa precisanqanta.

⁶ Tsënam Esterqa kënö nir nunanta contestarin: “Reyllä, allitanö rikarqa, kanan junaq Hamanwan shalläyämï ruranqä jatun mikïman” (Est. 5:4). Tsënam reyqa kushikurnin jinan höra Hamanta qayaratsin. ¡Imanö tantiyaq y yachaqmi Esterqa! Alläpa respetarmi nunanta penqakatsintsu, jinamampis alli tiemputaran akrëta munan parlapänampaq (leyi Proverbius 10:19).

7, 8. ¿Imanötaq Asuëru sientikurqan Ester punta kaq jatun mikïta ruranqanwan, y imanirtaq Esterqa tsë höratsu marka mayinkunapaq rogakurqan?

⁷ Esterqa tsë jatun mikï alli yarqunampaq y nunampa gustumpaqnö kanampaqmi kallpachakun. Jina convidashqakuna kushikuyänampaqmi vïnutapis churashqa (Sal. 104:15). Tsë llapan ruranqan alläpa gustashqa kaptinmi Asuëruqa yapë tapurin imata mañakïta munanqanta. ¿Tsë höram tiempu karin parlakurinampaq?

⁸ Manaraq höra kanqantam Esterqa pensan. Tsëmi reytawan Hamanta yapë convidan waränimpis jatun mikïta ruranqanman kutiyänampaq (Est. 5:7, 8). ¿Imanirtaq tsë höratsu llapanta willarin? Yarpäshun, reypa jutinchö juk ley yarqushqa kaptinmi, llapan marka mayinkunapa kawënin peligruchö këkan. Llapan judïukunapa kawëninmi Esterpa makinchö këkan, tsëmi alliraq akranan pëkunapaq imë höra rogakunampaq kaqta. Tsëmi yapëraq juk jatun mikïta alistan nunanta alläpa kuyanqanta rikätsinampaq.

9. ¿Imanirtaq pacienciakoq këqa alläpa precisan, y imatataq Esterpita yachakuntsik?

⁹ Pacienciakoq këqa alläpam precisan, peru pï mëmi tsëtaqa  raslla oqrariyan. Alläpa yarpachakurnimpis alli tiemputam shuyaran Esterqa reyta parlapänampaq. Itsa noqantsikpis höraqa rikäshun ima mana allipis raslla altsakänan precisanqanta, tsëmi Esternö pacienciakoq kanantsik. Juk problëmata altsanampaq pitapis autoridäyoqta parlaparqa, itsa Esternö pacienciakoq kanantsik alläpa precisanqa. Proverbius 25:15 textum kënö nin: “Pacienciakurmi tröpa mandaqtapis awniratsintsik, y yachëllapa parlaq qalluqa tullutapis pakirinmanmi”. Esternö alli tiemputa akrëkur yachëllapa y shumaq parlarqa, tullunö chukru shonquntapis ‘pakiratseq’ cuentam ñampuyäratsishwan. ¿Bendicirqanku Jehovä Esterpa pacienciakoq y yachëyoq këninta?

10, 11. ¿Imanirtaq Haman piñakurqan jatun mikïpita yarqaramur, y imata ruratsinampaqtaq warminwan amïgunkuna niyarqan?

¹⁰ Ester pacienciawan shuyanqanyaqmi precisaq cösaskuna pasan. Reywan reyna convidayashqa kayaptinmi punta kaq jatun mikïpitaqa Haman “alläpa kushishqa” yarqun. Peru palaciupa  punkunta yarqurëkarmi Mardoqueuta rikärin, pëqa puntanman qonqurikïta (umpuyta) tsë junaqyaq manam munashqatsu. Punta kaq capïtuluchö rikanqantsiknöpis, Mardoqueuqa manam mana respetakoq kartsu tsëta ruran, sinöqa concienciampaq mana alli kaptin y Jehoväta respetarmi. Tsënö kaptimpis, “Hamanqa tsë höram chipyëpa piñakurkurqan” ninmi Bibliaqa (Est. 5:9).

¹¹ Tsënö ruranqanta warmintawan amïgunkunata Haman willariptinmi, 22 metrupita ichik mas jatun qeruta jawiratsir, Mardoqueuta tsëman warkuyänampaq reyta awnitsinampaq niyan. Niyanqanta allitanö rikarmi Hamanqa jinan höra tsëta rurar qallëkun (Est. 5:12-14).

12. ¿Imanirtaq unë pasakunqankunata qellqayanqanta leyipuyänampaq rey mandakurqan, y imatataq musyarirqan?

¹² Tsënö këkaptinnam mana creipaqnö cösaskuna pasakurin. Bibliam nin tsë paqasqa “rey punïta mana tarinqanta”, y tsënöpam tsë nacionchö unë pasakunqankunata qellqayanqanta leyipuyänampaq mandakun. Tsëta leyipuyanqanchömi reyta  wanutsita tïrayanqanta juk nuna willakunqanta wiyarin. Wanutsita munaqninkunata tsariyanqanta y wanutsiyanqantam reyqa yarpärin. Peru ¿imataq pasarqan tsëta rurëta munëkäyanqanta willakoq nunataqa? Tsënam pununënimpis chipyëpa ëwariptin reyqa tapukun tsë nunata imanö agradecikuyashqa kayanqanta ¿Ima niyantaq? ¡Tsë nunapaq ni imatapis mana rurashqa kayanqantam sirweqninkunaqa niyan! (Leyi Ester 6:1-3.)

13, 14. a) ¿Imamantaq Hamanqa charqan Mardoqueuta wanutsita munanqanchö? b) ¿Ima niyarqantaq Hamanta warminwan amïgunkuna?

¹³ Alläpa yarpachakurmi rey Asuëruqa musyëta munan tsëta altsëchö yanapakunampaq jatun carguyoqkunapita mëqan nuna palaciuchö këkanqanta. ¡Y tsë precïsu hörachöran Hamanqa patiuchö këkänaq! Itsachi tempränulla chashqa Mardoqueuta wanutsinampaq reyta permïsuta mañakunampaq. Peru tsëta manaraqpis parlapaptinmi Asuëruqa kënö nir tapurin: ¿Imanöraq agradecikuyanman reypa rikëninchö alli këkaq nunata? Hamanqa  pëta agradecikïta munëkanqantam pensan, tsëmi reykuna churakuyanqan röpata churarkatsir y reypa bestianta montarkatsir, palaciuchö precisaq carguyoq nuna llapankuna wiyanampaq alabar Süsa markachö puritsinampaq consejan. Pensari, ¿imanöraq Hamanpa qaqllanqa tikrarirqan rey agradecikïta munanqan nunaqa Mardoqueu kanqanta musyarir? ¿Y pitataq reyqa mandan llapankuna wiyëkäyaptin Mardoqueuta alabar puritsinampaq? ¡Kikin Hamantam! (Est. 6:4-10.)

¹⁴ Chipyëpa pësakur y alläpa piñashqa këkarpis, rey mandanqannöllam Hamanqa ruran. Y tsëpitanam pasëpa llakishqa ras wayinman kutirin. Warminwan amïgunkunanam, tsë pasakunqanqa ima mana allipis pasakunampaq kaqta rikätsikunqanta y Mardoqueu ushakätsinampaq kaqta niyan (Est. 6:12, 13).

15. a) ¿Imanirtaq allipaq karqan Ester pacienciakoq kanqan? b) ¿Imanirtaq Diosnintsik yanapamänata ‘shuyänantsik’ precisan?

¹⁵ Ester pacienciakoq karnin reyta parlapänampaq juk junaq masraq shuyanqanyaqmi, Hamanqa mana musyashllapa kikimpa wanïnimpaq alistapakun. Itsachi reypa pununënintaqa kikin Jehovä qochirirqan (Prov. 21:1). Tsëchi Bibliaqa nimantsik Diosnintsik yanapamänata ‘shuyänantsik’ precisanqanta (leyi Miquëas 7:7). Problëmantsikkunata Diospa makinchö jaqishqaqa, itsa ichikllapis mana pensanqantsiknö altsanapaq yanaparamäshun.

16, 17. a) ¿Imëtaq Ester ‘parlanan tiempu’ karirqan? b) ¿Imachötaq Esterqa reyna Vastipita jukläya karqan?

¹⁶ Esterqa manam alläpaqa nunanta shuyarätsintsu, tsëmi ishkë kaq jatun mikïchö llapanta willarin. Peru ¿imanötaq tsëta ruran? Kikin reymi yapë tapurin imata mañakïta munanqanta, tsëmi Esterpaqqa alläpa sasanatsu parlanampaq (Est. 7:2). ‘Parlanan tiempum’ chärishqa.

¹⁷ Peru ¿imatataq Esterqa ruran reyta manaraq contestarnin? Shonqunllachömi Diosman mañakurin. Y nïkurnam mana mantsashpa kënö nin: “Reyllä, rikënikichö alli kallaptïqa, y reylläpaq allinö kaptinqa, kawënïta qoykallämänëkipaqmi mañakullaq y markäta salvëkullänëkipaqmi rogakullaq” (Est. 7:3). Këchö ninqannöpis, Esterqa clärum reyta musyatsin decidinqanta respetanampaq kaqta. ¡Imanö jukläyam karqan nunanta ardëpa penqakatseq reyna Vastipitaqa! (Est. 1:10-12.) Jina Esterqa manam nunanta penqakatsintsu Hamanman markäkunqan mana alli kanqanta rikätsirnin. Tsëpa rantinqa, kawënin peligruchö kaptin rogakunqantam rikätsin.

18. ¿Imanötaq ima problëmata pasëkanqanta Ester reyta willarqan?

 ¹⁸ Ester yachëllapa rogakunqanqa reypa shonquyaqmi chärin y yarpachakaratsinmi. Tsënam ¿imanirtaq reynata wanutsita munëkäyan? nin. Y Esternam kënö nin: “Noqatawan markätaqa ushakätsiyämänampaq y wanutsiyämänampaqmi rantikëkayämashqa. Sirwipakoq kayänällapaq rantikayämashqa kaptinqa upällachi kaköman karqan. Peru reypaq mana alli kaptinmi kë llakikïqa ichikllapaqtsu” (Est. 7:4). Rikanqantsiknöpis, Esterqa clärum willan ima problëmapa pasëkanqanta, peru sirwipakoq kayänanllapaq pëwan markan rantikushqa karqa upälla kakunampaq kaqtam nin. Judïukunata ushakätsita munayanqanqa reytapis llakitsinan kaptinmi upällallaqa kakuntsu.

19. ¿Imatataq Esterpita yachakuntsik jatun problëmakuna kaptin imanöpis parlakunapaq?

¹⁹ Esterqa yachëllapa y respëtuwanmi tsë problëmapita reyta parlaparqan. Tsënö ruranqanmi yachatsimantsik juk problëmapita kuyashqa kastantsikta o autoridäyoq nunata imëllapis parlapänantsik kaptinqa, pacienciakoq, respetakoq y cläru parlakoq kanantsik precisanqanta (Prov. 16:21, 23).

20, 21. a) ¿Imanötaq Haman engañakoq kanqanta Ester rikätsikurqan, y tsëta wiyarirqa imatataq rey rurarqan? b) ¿Imatataq Haman rurarqan engañakoq kanqan musyakäriptin?

²⁰ Ester ninqanta wiyarirnam Asuëruqa kënö tapurin: “¿Pitaq y mëchötaq këkan tsëta rurëta munaq nunaqa?”. Pensari dëdunwan señalëkur Ester kënö nikaqta: “Tsë chiki y conträkuna shäreq nunaqa, kë mana imapaqpis sirweq Hamanmi”. Tsë höram  llapampis chullukyärin. Tsënam Hamantaqa mantsakë limpu nitirin. Piñashqa rey Asuërupa qaqllanqa rikëkurmi cuentata qokurin imaman chänampaq kaqta. ¡Markäkunqan nuna warminta wanutsinampaq leyta patsëkatsir firmatsinqantam reyqa musyarishqa! Alläpa piñakurmi shonqun arwärinanta munar jinan höra reyqa huertaman yarqukurin (Est. 7:5-7).

²¹ Engañakoq kanqan musyakärishqa kaptinmi Hamanqa reynapa chakin kaqman qonqurïkurnin perdonanampaq rogakun. Cämanö sillonninchö Ester jitarëkaptin chakinchö Haman këkaqta rey yapë yëkurir rikëkurnam, masraq piñakurkun kikimpa palaciunchö warminta violëta munëkanqanta pensar. Tsëta ruranqampitaqa, ¡wanïllanam Hamantaqa shuyaran! Jinan höram peqanta wankurkur apakuyan. Tsëllanam, juk precisaq carguyoq nuna reyta willarin Mardoqueuta warkunampaq Haman jatun qeruta jawitsishqa kanqanta. Tsëta höram rey Asuëruqa kikin Hamanta tsë qeruman warkurkuyänampaq mandakun (Est. 7:8-10).

22. ¿Imanötaq Ester yachatsimantsik Diosman markäkïta y justiciata ruramunanta shuyëta mana jaqinapaq?

²² Kanan witsanqa cäsi llapan nunakunam markäkuyannatsu (yärakuyannatsu) justicia rurakänampaq kaqmanqa. ¿Imëllapis tsënö pensarqunkiku? Esterqa manam ni imëpis Diosman markäkïta y justiciata ruranampaq kaqta shuyëtaqa jaqirqantsu ni piñakurqantsu. Parlanan höra chäriptinqa mana mantsakurllam alli kaqta defendirqan y llapantam Jehoväpa makinchö jaqirirqan. Noqantsikpis tsënölla rurashun. Diosqa manam cambiashqatsu,  kanampis unë kanqannöllam. Kanan witsampis listum këkan Hamannö engañakur mana allita ruraqkunata kikinkunapa trampanman ishkitsinampaq (leyi Salmu 7:11-16).

23. a) ¿Imanötaq Mardoqueutawan Esterta alläpa agradecikunqanta rey rikätsikurqan? b) ¿Imanötaq cumplikarqan Benjaminpaq Jacob parlanqan? (“ Juk profecïa cumplikanqan” neq recuadruta rikäri)

²³ Tsëpitanam, reyqa musyarin Mardoqueuqa reyta wanutsita munayanqanta willakoq y Esterpa teytan cuenta kanqanta, tsëmi Hamanpa rantin palaciuchö mas precisaq carguyoq kanampaq Mardoqueuta churarin. Estertanam Hamanpa wayinta y llapan fortünanta qoykun, y pënam tsë llapanta rikänampaq Mardoqueupa makinchö jaqirin (Est. 8:1, 2).

24, 25. a) ¿Imanirtaq reyna Esterqa Haman engañakoq kanqanta musyatsikunqanllawantsu kushishqa kakurqan? b) ¿Imanötaq Esterqa kawëninta peligruman yapë churarqan?

²⁴ Esterwan Mardoqueuqa salvakurishqam këkäyan, ¿tsëqa kushishqanatsuraq reyna sientikun? Wakin warmikunanö karqa tsënöchi kanman, peru pëqa manam kikinllamantsu pensan. Tsë hörapaqqa llapan judïukunata wanutsiyänampaq Haman patsätsiyanqan leyqa entëru markakunamannam chëkan. Hamanqa judïukunata ushakätsinampaq ima junaq mas alli kanqanta musyanampaqmi brüjukunapa yanapakïninta ashirqan. Bibliaqa suertita qatitsikunqantam nin, tsëtam hebrëu idiömachöqa Pur niyan (Est. 9:24-26). Tsë junaq chänampaq atska killakunaraq pishiptimpis rasllam chärinqa. ¿Esterqa imallatapis rurëta puëdinqatsuraq tsë desgracia mana pasakunampaq?

²⁵ Marka mayinkunapa biennin ashirmi reyna Esterqa kawëninta peligruman churar rey mana qayëkätsiptin palaciunman yapë yëkun. Kanan kaq kutichöqa waqarmi reyta rogakun marka mayinkunata wanutsiyänampaq patsätsiyanqan leyta ushakätsinampaq.  Peru Persiachö mandakoqkunapa jutinchö patsätsiyanqan leykunataqa manam ni imanöpapis cambiëta puëdiyantsu (Dan. 6:12, 15). Tsëmi reyqa Estertawan Mardoqueuta permitin juk mushoq leyta patsätsiyänampaq. Tsënöpam judïukuna defendikuyänampaq mandakoq leyta entëru markakunaman aparatsiyan. Willakoqkunaqa bestiankunata montarkurmi Persia nacionpa makinchö këkaq entëru markakunaman tsë willakïta apayan, y tsëta wiyarirmi judïukunaqa alläpa kushikuyan (Est. 8:3-16). ¡Wanutsita munaqninkunapita defendikuyänampaq entëru Persiachö judïukuna alistakur qallëkäyanqanman pensarishun! Tsë leyta mana patsätsiyashqa kayaptinqa manachi tsë rurëta puëdiyanmantsu karqan. Peru tsëpitapis mas precisaq asunturan kan: ¿“Tröpakunapa mandaqnin Jehovä[qa]” markanta yanapanqatsuraq? (1 Sam. 17:45.)

26, 27. a) ¿Imanötaq markanta Jehovä yanaparqan? b) ¿Jehovä imata awnikunqantaq cumplikärirqan Hamanpa llapan tsurinkunata ushakäratsiyaptin?

²⁶ Judïukunata wanutsiyänan junaqpaqqa, Diospa markanqa listunam këkarqan defendikuyänampaq. Y judïu kasta Mardoqueu Süsa palaciuchö mas precisaq carguta chaskishqa kanqanta musyarirmi, tsë nacionpita mëtsikaq precisaq carguyoqkuna judïukunaman qaqäyan. ¡Mana imëpis qonqëpaqnömi Jehoväqa markanta yanaparin! Markanta yapë ushakätsita mana  procurayänampaqmi Jehoväqa llapan chikeqninkunata chipyëpa ushakätsiyänampaq yanapan (Est. 9:1-6). *

²⁷ Jina Hamanpa chunka tsurinkunatapis wanutsiyashqam, tsëmi pëkunapa kanqan wayita Mardoqueuqa pitapis mana mantsashpana rikan (Est. 9:7-10). Tsënömi Diosqa cumplirqan markanta chikeq amalequïtakunata chipyëpa ushakätsinampaq awnikunqanta (Deut. 25:17-19). Itsachi chipyëpa ushakänampaq Dios condenanqan Amaleq nacionpitaqa Hamanpa tsurinkunallana kawëkäyarqan.

28, 29. a) ¿Imanirtaq Diosqa jaqirqan Ester kawanqan witsan judïukuna pelyayänanta? b) ¿Imanirtaq alläpa kushikuntsik Esterpa kawëninta Dios qellqatsinqampita?

²⁸ Jövinllaraq reyna Esterqa alläpa precisaq asuntukunatam cargutsakurqan, wakin rurëninqa karqan judïukuna chikeqninkunata wanutsiyänampaq leykunata patsätsim. Manachi tsëta rurëqa fäciltsu karqan. Peru Jehoväpa munëninqa karqan markan mana ushakänanmi, porqui tsë Israel markampitam llapan nunakunata salvanampaq awnikunqan Mesïas shamunan karqan (Gen. 22:18). Kanan witsan Diosta sirweqkunaqa manam tsënö pelyantsiktsu, porqui Patsachö këkarmi Jesus qateqninkunata micharqan armakunata mana tsariyänampaq (Mat. 26:52).

²⁹ Tsënö kaptimpis, rasumpa kaq cristiänukunaqa imeka pelyaq cuentam Satanaswan këkantsik, pëqa imëkanöpam markäkïnintsikta ushakätsita tïran (leyi 2 Corintius 10:3, 4). Peru Ester ruranqanta qatirqa vencishunmi. Pëqa ima problëma kaptimpis respëtuwan, yachëwan y pacienciawanmi altsarqan y tsënöpam Diospa markanta mana mantsashpa defendirqan. ¡Pëpita yachakunqantsikqa imanö jatun bendicionmi!