1, 2. ¿Ima mana imëpis pasanqankunataq Elïaspa kawëninchö pasashqa?

CIËLUMAN yana pukutë juntar tamyëkaqchömi Elïasqa ëqikan. Jezreelman chänampaqqa atskaran pishin. Y edäna karpis, ‘Jehoväpa makin’ yanapaptinmi mana utishpa ëqirnin sïguin. Mana imëpis kapunqan kallpam cuerpunchö yuririshqa. ¡Qepachömi jaqirin rey Acabpa carrëtanta sutëkaq bestiakunatapis! (Leyi 1 Rëyes 18:46.)

² Japallanllam ëqikan y chänampaqqa atskaran pishin. Tamyapis pasëpam qaqllanman seqinchan. Tsë junaqqa imëpis mana pasanqankunam pasashqa, y tsëkunaman pensarchi ëqikan. Mëqan rasumpa kaq religion kanqan y pï rasumpa kaq Dios kanqanmi cläru rikakushqa. Karuchöna këkaq y alläpa vientoq Carmëlu jirkaqa sinchipa tamyaptinmi rikakunnatsu, tsëchömi Jehoväqa Elïasta utilisarnin y juk milagruta rurarnin, Baalta adorayanqan ni imapaqpis mana sirwinqanta rikätsikushqa. Baalpa atska pachak sacerdötinkunatam tsëchö wanutsiyashqa mana rasumpa kaqta yachatsikuyanqan musyakäriptin. Nïkurnam Elïasqa kima wata pullanna usyata ushakäratsinampaq Diosninman mañakushqa, y tsënam sinchipa tamyar qallëkushqa (1 Rëy. 18:18-45).

3, 4. a) ¿Imanirtaq Elïasqa shuyararqan llapan mana alli pasakïkanqankuna ushakärinanta? b) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

³ Palchachäkur-raq tamyëkaqchö 30 kilömetruta Jezreelyaq ëqinqanchöqa, mëraq Elïasqa llapampis altsakänampaqna kaqta pensan. ¡Acabqa jaqirinqachi mana alli rurëninkunata! Carmëlu jirkachö pasakunqankunata rikashqana këkarqa, sujetanqanachi warmin Jezabelta. Jina Baal adorëta, y Jehoväpa sirweqninkunata wanutsita procurëtapis jaqirinqachi.

⁴ Imëkapis alli yarqoqnö kaptinqa alläpam kushikuntsik. Höraqa pensantsik llapampis alliyar sïguinampaq kaqta, y mas jatun kaq problëmantsikkunapis ushakärinampaq kaqtam. Tsënöchi  Elïaspis pensarqan, Biblia ninqannöpis, pëpis “noqantsicno nunalla[m]” karqan (Sant. 5:17). Tsënö kaptimpis, llakikïninkunaqa manam ushakanraqtsu. Tsëpita juk ishkë hörakunallatanam alläpa mantsakar y llakikur wanïtapis munanqa. ¿Imataq pasarqan? ¿Imatataq Jehovä rurarqan kallpata qonampaq y markäkïninta sinchiyätsinampaq?

5. ¿Imataq rikätsikun Carmëlu jirkachö pasanqankunata rikashqa këkarpis rey Acabqa Jehoväta respetëta manaraq yachakushqa kanqanta?

⁵ Jezreelchö këkaq palaciunman chärirqa, ¿Acabqa ichikllapis rikätsikunku mana alli rurëninkunapita arrepentikushqa kanqanta? Bibliaqa kënömi nin: “Acabqa Elïas ruranqankunata y llapan profëtakunata espädawan wanutsinqantam Jezabelta willarqan” (1 Rëy. 19:1). Këchö rikanqantsiknöpis, Acabqa manam ni ichikllapis Jehoväpaq parlantsu. Janan shonqulla karmi nunapa rurënintanölla tsë llapan pasakunqankunata rikan, tsëmi ‘Elïas ruranqankuna’ nin. Jehoväta respetëta mana yachakushqa kanqanqa alërum rikakïkan. Y ¿imatataq ruran chiki warmin Jezabelqa?

6. ¿Elïasta imata willayänampaqtaq Jezabel mandarqan, y tsëwanqa ima nïtataq munarqan?

⁶ Reina Jezabelqa pasëpam piñakurkun. Shonqumpis puwarinmi, tsëmi Elïasta kënö niyänampaq mandakun: “¡Tsëta o mastapis dioskuna rurayämätsun, pëkunapa kawëninkunata ushakätsinqëkinölla, warë junaq kë hörapaqnö qampa kawënikitapis mana ushakätsiptëqa!” (1 Rëy. 19:2). Baalpa profëtankunata wanutsishqa kaptinmi imëkanöpapis Elïasta wanutsinampaq Jezabelqa churakashqa. Tsëmi tsë junaqchö mana wanutsiptinqa kikinta wanutsiyänampaq juran. Pensari, ¡imanöraq Elïasqa tikrarirqan tsëta musyarir! Tsë alläpa tamyëkaq paqas Jezreelchö waktsalla wayichö punïkaptinmi, reyna Jezabel kachanqan nunakuna illaqpita riyarkatsiyan (rikcharatsiyan) y reina ima ninqanta willariyan. ¿Imanötaq tikrarin tsëta wiyarir?

7. ¿Imanötaq Elïas sientikurqan Jezabel wanutsita munanqanta musyarir, y imatataq rurarqan?

⁷ Mana alli religion ushakänampaqna kaqta Elïas pensanqanqa, chipyëpam ushakärin reina Jezabelpa willakoqninkuna chäriyaptin. Jezabelqa manam tsëllachötsu llapanta jaqirin. Jehoväpa mëtsika profëtankunatanam wanutsishqa, y kananqa  Elïasta wanutsinampaqnam këkan. ¿Imanötaq Elïas sientikurqan reina Jezabel wanutsita munanqanta musyarir? Biblia ninqannöpis, “alläpam mantsakarqan”. Itsachi tsëllamanna yarparäkurqan y hasta imanö wanutsiyänampaq kaqman pensar kakurqan. Tsëta rurashqa karqa alläpachi mantsakarqan. Imanö kashqa kaptimpis, “sharkurmi kawëninrëkur ëwakurqan”, juk parlakïchöqa, wanutsiyänanta mantsarmi jinan höra safakurqan (1 Rëy. 18:4; 19:3).

8. a) ¿Imanirtaq nintsik Pëdrutapis Elïastanölla pasanqanta? b) ¿Imatataq yachakuntsik Elïastawan Pëdruta pasanqampita?

⁸ Diosman markäkoq nunakunapitaqa manam profëta Elïasllatsu alläpa mantsakarqan. Atska pachak watakuna pasashqanchömi apostul Pëdrutapis tsënö pasarqan. Juk kutim, Jesus ninqanta wiyarnin pë kaqman yaku janampa ëwëkarnin, ‘allapa bientuptin, mantsaquecorqan’ y yakuman hundikar qallëkurqan (leyi Mateu 14:30). Elïastawan Pëdruta pasanqanqa juk precisaq yachatsikïtam rikätsimantsik: imëka pasamashqapis alli tsarakunapaqqa, manam “këtsuraq o waktsuraq pasëkamanqa” nir kakushwantsu ni tsëllaman yarparäkushwantsu. Jehovämanmi masqa yarparänantsik, pëqa yanapamänapaqmi awnimantsik y kallpatam qomantsik.

9. Willakaramï Elïas imanö ëwakunqanta y imanö sientikunqanta.

⁹ Pasëpa mantsakarmi Elïasqa 150 kilömetrutanö ëwakun Judäpa sur lädunchö këkaq frontërachö Beer-sëba markayaq. Y sirweqninta tsëchö jaqirirnam, japallanllana desiertupa ëwakun. “Juk junaq chakipa ëwananta” ëwanqantam Bibliaqa willakun. Pensarishun, patsa waräriptinllam mirkapatapis mana apar yarqushqa. Pasëpa llakishqa y mantsakashqam alläpa achachaq, tsaki y mana imapis wayoq desiertupa pishiparkuryan ëwëkan. Inti (Rupay) jeqanqanmannömi ciëlupis pukärinna, y Elïasqa kallpannaqnam tikrarin. Tsëmi chipyëpa utishqa retämapa chakinman täkurin, tsë imapis mana kaq desiertuchöqa tsëllam achachëpita tsapärin (1 Rëy. 19:4).

10, 11. a) ¿Imatataq Jehoväta Elïas mañakurqan? b) Jehoväta sirweqkuna höra imanö sientikuyanqanta leyinqëki textukunapita willakaramï.

¹⁰ Pasëpa mantsakashqa y llakishqa karmi wanïkatsinampaq Jehoväta mañakun. “Manam unë kastäkunapita mas allitsu kä”  ninmi. Unë kastankunaqa pantiunchö tullullana y allpallana karnin ni pitapis yanapëta mana puëdiyanqantam musyan (Ecl. 9:10). Tsënömi Elïaspis sientikun, tsëmi imapaqnataq kawämampis nir tapukun. Kawëtapis manana munarninmi “¡këyaqllana!” nin.

¹¹ ¿Mana creipaqnnöku Diosta alli sirweq nuna tsëläyana llakikunqanqa? Rasun kaqchöqa manam. Bibliaqa atskaq ollqukunapaq y warmikunapaqmi willakun Diosta alli sirwikarpis alläpa llakikurnin wanïtapis munayanqanta, wakinqa kayan Rebëca, Jacob, Moises y Jobmi (Gen. 25:22; 37:35; Nüm. 11:13-15; Job 14:13).

12. ¿Imatataq Eliasnö rurashwan alläpa llakikïman charqa?

¹² Kanan witsankunaqa “allapa sasa cawaqui tiempucuna[chömi]” këkantsik, tsëmi pï më, hasta Diosta alli sirweq cristiänukunapis alläpa llakikïman chäyan (2 Tim. 3:1). Imëllapis tsënö sientikurqa, qampis shonqïkichö imanö sientikunqëkita Elïasnö Jehoväta willë. Yarpë, pëqa “shoqacoq Diosmi” (leyi 2 Corintius 1:3, 4). Rikärishun Jehovä Elïasta imanö shoqanqanta.

13, 14. a) ¿Imanötaq juk angelta Jehovä utilisarqan alläpa llakishqa këkaq profëtanta yanapanampaq? b) ¿Imanirtaq alläpa kushitsimantsik alli reqimaqnintsik y mëyaqlla rurëta puëdinqantsikta musyaq Diosta sirwinqantsikqa?

¹³ Pensari, ¿imanöraq Jehovä sientikurqan retäma chakimpita wanïta munar profëtan mañakoqta rikëkur? Musyënam imanö sientikunqanqa. Elïas punukäriptinmi Jehoväqa juk angelninta kachan, y tsë angelmi shumaq yatëllapa riyarkatsir, “sharkï, mikï” nin. Y tsëtam Elïasqa ruran, tsë angel kuyëllapa sirwinqan qoñu qoñullaraq tantatawan yakutam mikurin. Bibliaqa willakun mikurir y upurir yapë punurinqantam. Manam willakuntsu tsë angelta agradecikunqanllatapis. ¿Shonqunchö alläpa llakishqa kartsuraq parlëllatapis puëdintsu? Imanö kashqa kaptimpis, itsachi patsa warëkaptinna, tsë angelqa yapë riyarkatsirnin, “sharkï, mikï” nin. Y nïkurmi kuyëllapa kënö nirin: “Ëwëkanqëkiman chänëkipaqqa alläparan pishin” (1 Rëy. 19:5-7).

¹⁴ Jehovä Dios tantiyaq këta qoshqa kaptinmi, tsë angelqa musyan Elïas mëta ëwëkanqanta. Jina kikimpa kallpanllawanqa chëta mana puëdinampaq kaqta cuentata qokunmi. ¿Manaku alläpa kushitsimantsik imata munanqantsikta, mëyaqlla rurëta puëdinqantsikta y imanö kanqantsikta kikintsikpitapis  mas musyaq Diosta sirwinqantsikqa? (Leyi Salmu 103:13, 14.) Peru ¿ëka junaqtaq tsëpin mikunqanqa Elïasta tsararqan?

15, 16. a) ¿Imanötaq Elïasta yanaparqan Jehovä qonqan mikï? b) ¿Imanirtaq alläpa precisaqpaq churashwan Jehovä qomanqantsik mikï cuenta yachatsikïninta?

¹⁵ Tsëpitanam Biblia kënö nin: “Pëqa sharkurmi mikurqan y upurqan, y tsë mikï kallpata qonqanwanmi 40 junaq y 40 paqas ëwarqan rasumpa kaq Diospa jirkanyaq, Horebyaq” (1 Rëy. 19:8). Unë witsan Moises ruranqannömi Elïaspis 40 junaq y 40 paqas ayunarqan, y tsëpita mëtsika watakuna pasariptinmi Jesuspis tsënölla rurarqan (Ex. 34:28; Lüc. 4:1, 2). Tsëpin mikunqanqa manam llapan llakikïnintatsu ushakäratsirqan, tsënö kaptimpis Diosmi milagrunwan kawëkaqta katsirqan. Pensari, ¡imanöraq tsë edäyashqa nuna desiertupa junaq junaq y semäna semäna juk killa pullannö chakipa ëwarqan!

¹⁶ Jehoväqa kanan witsampis cuidanmi sirweqninkunata, manam atska junaqkuna tsaräkoq mikïta qortsu, sinöqa, mikï cuenta tsaräkoq yachatsikïninta qormi (Mat. 4:4). Bibliata y publicacionkunata leyir Diospita yachakunqantsikqa, pëta alli sirwinapaqmi yanapamantsik. Tsë mikï cuenta yachatsikïkuna llapan problëmantsikkunata mana ushakätsirpis, llakishqalla mana kakunapaqmi yanapamantsik. Jinamampis mana wanushpa kawakïta chaskinapaqmi yanapamäshun (Juan 17:3).

17. ¿Mëmantaq Elïas chärirqan, y imakunataq tsë sitiuchö unë witsankuna pasakurqan?

¹⁷ Horeb jirkaman (Sinaï jirkaman) chanqanyaqqa, 320 kilömetrutanöran Elïasqa chakipa ëwarqan. Tsë sitiuchöqa alläpa precisaq milagrukunam pasakurqan. Tsëchömi unë witsankuna juk angelta utilisarnin rawrëkaq montipita (jachapita) Jehovä Moisesta parlaparqan, y tsëchömi israelïtakunawan conträtu Leyta patsätsirqan. Y tsë sitiullachömi Elïaspis ratakunampaq juk machëta ashin.

18, 19. a) ¿Imatataq Elïasta angel tapurqan, y ima nirqantaq Elïasqa? b) ¿Ima kima asuntutaq Elïasta alläpa llakitsirqan?

¹⁸ “Jehoväpa palabranta” Horeb jirkachö Elïasta juk angel wiyatsinqanqa juk tapukïllam karqan. Tsëchö imata rurëkanqantam tapurqan. Jehovä kachanqan angelqa kuyëllapachi Elïasta tapurqan. Tsëchi shonqunchö imanö sientikunqanta mana mantsashpa kënöwillarirqan: “Tröpakunata mandaq Jehovä Diospaqmi  llapan shonqöwan llakishqa këkä; Israelpa llapan wamrankunam rurayanqëki conträtuta jaqiriyashqa, altarnikikunatapis juchutsiyashqam, y profëtëkikunatapis espädawan wanutsirmi ushakätsiyashqa, tsëmi noqallana këkä; peru kananqa kawënïta ushakäratsiyänampaqmi noqatapis ashikäyäman” (1 Rëy. 19:9, 10). Elïaspa palabrankunachöqa rikantsik kima asuntukunapita llakishqa këkanqantam.

¹⁹ Punta kaq asuntuqa, llapan ruranqan mana kaqllapaq kanqanta creinqanmi. Mëtsika watakunapa llapan shonqunwan Jehoväta sirwishqa këkar, y Diospa santu jutinta y adoracionninta imëkapitapis mas puntaman churashqa këkarpis, llapampis mas mana alliman chëkanqantam rikan. Israelïtakunaqa jinallam munëninkunata ruraq y Diosman mana markäkoq kayan, y mana alli religionqa muyakoq qeshyanömi mas mirëkan. Ishkë kaq llakitseq asuntunam, japallan sientikunqan. Entëru Israelchö pëllana Jehovä Diosta sirwinqanta pensarmi, “noqallana[m] këkä” nir llakikun. Y kima kaq asuntunam, alläpa mantsapakunqan. Profëta mayinkunataqa mëtsikaqtanam wanutsiyashqa, y pëtapis ichikllachöna wanuratsiyänantam pensan. Itsachi tsënö sientikunqanta willakunampaqqa fäciltsu karqan, peru manam jaqintsu orgullösu kënin o penqakoq kënin tsëta rurananta michänantaqa. Shonqunchö imanö sientikunqanta Diosta willanqampitaqa noqantsikpis yachakïta puëdintsikmi (Sal. 62:8).

20, 21. a) ¿Ima mana creipaq pasakunqankunatataq machëpa punkumpita Elïas rikarqan? b) ¿Imatataq Jehoväpa kallpanta rikanqampita Elïas yachakurqan?

²⁰ ¿Imanötaq Jehovä ushakäratsirqan Elïaspa llakikïninta y mantsakoq këninta? Jehovä kachanqan angelmi Elïasta nin machëpa punkunam witinampaq. Y Elïasqa tsëtam ruran, peru manam ni ichikllapis musyantsu imakuna pasakunampaq kaqtaqa. Illaqpitam sinchipa vientur qallëkun. Tsë vientuqa jirkakunapa puntankunatapis ushakäratsinmi y qaqakunatapis pakirinmi, tsëqa mëraq rinrintapis upayäratsin. Tsëläya vientuchöqa nawintapis tsapëta tïrarchi millwapita rurashqa lasaq röpanta sinchi tsararkur Elïasqa vientupita tsapäkïta procuran. Y manam tsëllatsu, jina patsa kuyur qallëkuptinmi shëkar tsarakunapaq kallpachakun. Awmi, ¡entëruchömi patsa kuyur qallëkun! Y patsa kuyï pasariptinnam, nina mantsakëpaq bururur (lunyar) qallëkun, tsënam alläpa achachaptin machëman jeqakïkun (1 Rëy. 19:11, 12).

 ²¹ Bibliaqa nin, tsë pasakunqankunachö Jehovä mana kanqantam. Tsë witsankunaqa Baal nishqan diosninkuna “pukutëta montaraq” o tamyatseq dios kanqantam creiyaq, peru Elïasqa clärum musyan Jehoväqa Baalnö cuentu dioslla mana kanqanta. Tamyata, ninata, vientuta y tsënö kallpayoqkunataqa Jehovämi kamashqa, y pëpa kallpanqa manam ni ichikllapis igualantsu kamashqankunapa kallpanwan. Rasun kaqchöqa, mëchöpis mana ushaq entëru ciëlupis pëpaqqa takshallam (1 Rëy. 8:27). Peru ¿imanötaq kë llapan rikanqanqa profëtata yanapan? Musyanqantsiknöpis, Jezabelta alläpa mantsarmi wanïtapis munarqan. Peru kananqa llapanta puëdeq Jehovä Dios pëwan këkanqantam cuentata qokurishqa, tsënö këkaptinqa, ¿imanirnaraq Acabtawan Jezabelta mantsanman? (Leyi Salmu 118:6.)

22. a) ¿Imanötaq “shumaqlla y mana alläpa fuertilla voz” Elïasta rikätsirqan alläpa precisaq kanqanta? b) ¿Piraq itsa karqan ‘shumaqlla y mana alläpa fuertilla vozwan’ Elïasta parlapaq? (Päginapa ura kuchunchö willakïta rikäri.)

²² Nina pasariptinqa llapanmi chullukyärin. Tsëpitanam “shumaqlla y mana alläpa fuertilla voz” Elïasta parlapan, tsënam pëqa imanö sientikunqanta yapë willarin. * Itsachi Elïasqa mas allina sientikurin, tsënö kaptimpis “shumaqlla y mana alläpa fuertilla voz” ninqanqa masraqchi yanaparin: Jehovä alläpa precisaqpaq churanqantam tsë angelqa rikätsin. ¿Imanö? Israel nacionchö Baalta adorayanqanta imanö ushakätsinampaq kaqtam musyatsin. Y tsënö kanampaq kaqtaqa manam ni imapis michëta puëdinqatsu, tsëmi Elïas ruranqankunaqa mana envänu kanqanta rikätsikun. Jinamampis Jehoväqa manam jaqishqatsu pëman markäkïta, tsëmi maskunata ruranampaqraq mandan y imanö ruranampaq kaqta cläru willan (1 Rëy. 19:12-17).

23. ¿Imakunatataq Jehovä rurarqan profëtan Elïasta kallpata qonampaq?

²³ ¿Y imatataq Jehovä ruran Elïas manana japallan sientikunampaq?  Puntataqa, tiempu pasariptin pëpa rantin profëta kanampaqmi Elisëupa peqanman aceitita jichanampaq kachan. Elisëuqa pëpita mas jövinmi, y chusku chunka watakunapam Elïasta yanaqarnin yanapanqa. ¡Imanö kushikïpaqmi juk yanapaqnin kanampaq kaqqa! Tsëpitanam juk alli willakïta musyatsin, kënömi nin: “Qanchis waranqa nunakunatam Israelchö jaqirqö, pëkunaqa manam Baalta mutsayashqatsu ni nöpanman qonqurikuyashqatsu” (1 Rëy. 19:18). ¡Elïasqa manam japallantsu këkashqa! Alläpachi kushikun tsë waranqëpayan israelïtakuna Baalta mana adorayashqa kayanqanta musyarir. Tsë nunakunaqa alläpam wanayan Elïas profëtanö yanapakur sïguinanta, y alläpa mana alli tiempukunachöpis Diosta imanö sirwina kanqanta rurëninwan rikätsikunanta. Jehoväpa willakoqnin ‘shumaqlla y mana alläpa fuertilla vozwan’ parlapanqanqa alläpachi yanaparin. ¡Tsëqa imëka kikin Jehovä parlapëkaq cuentam karqan!

24, 25. a) ¿Imanötaq Jehoväpa ‘shumaqlla y mana alläpa fuertilla vozninta’ kanan witsankuna wiyantsik? b) ¿Imanötaq Jehovä kallpata qoptin Elïas chaskikunqanta musyantsik?

²⁴ Höraqa Eliasnömi noqantsikpis espantakuntsik Jehovä kamanqankunapa kallpanta rikëkur. Awmi, Jehovä kamanqankunaqa rikätsikun kallpan mana ushakaq y alläpa puëdeq kanqantam (Rom. 1:20). Jehoväqa mana ushakaq kallpanwanmi sirweqninkunata yanapëkan (2 Crön. 16:9). Kanan witsanqa Palabranwanmi parlapämantsik (leyi Isaïas 30:21). Juk parlakïchöqa, imëka ‘shumaqlla y mana alläpa fuertilla vozwannö’ parlapämarnintsikmi Bibliaqa pushamantsik wiyakushqaqa. Jehoväqa Palabranwanmi yanapamantsik pensënintsikta altsanapaq, kallpata tarinapaq y kuyamanqantsikta rikänapaq.

²⁵ ¿Elïas chaskikurqanku Horeb jirkachö Jehovä kallpata qonqanta? Awmi. Tsë sinchi, wiyakoq y mana alli religionta chikeq profëtaqa yapëmi Jehoväpa munëninta rurar qallëkurqan. Noqantsikpis Diospa Palabranchö “Qellqarëkaqkunapa shoqakïnin[ta]” shonqupita patsë chaskikurqa, Eliasnömi kallpata tsarishun (Rom. 15:4, NM).