1, 2. ¿Jasche weneʼ kqachomaj che ri Jehová kuta ta ri qachʼawem?

 «CHALOQʼOQʼEJ ri Ajawaxel rukʼ chʼuchʼujil, ri areʼ keʼutzʼaqatisaj kʼu na ri arayibʼal ri kʼo chupam ri awanimaʼ» (Sal. 37:4). ¡Sibʼalaj jeʼl ri kubʼij ri Jehová chqe! Are kʼu ¿la kraj kubʼij wariʼ che ri Jehová kuya ronojel ri kqataʼ che? Utz che kojchoman chrij wajun pregunta riʼ. Chojchoman chrij jun qachalal ixoq che kʼulan taj kubʼij che ri Jehová che kraj kbʼe pa ri Tijobʼal chke ri kkiya ubʼixik ri Ajawbʼal, are kʼu kokʼow kʼi taq junabʼ y ksikʼix taj. Jun qachalal ala kutaʼ che ri Jehová che kukunaj che jun yabʼil rech kkunik kuya más tobʼanik pa ri congregación; are kʼu, kutzir taj. Jun tat rukʼ ri rixoqil kkitaʼ che ri Jehová che kutoʼ ri kalkʼwal rech kuya ta kan upatanexik, are kʼu kuya kan upatanexik ri Jehová.

² Weneʼ kʼo atom che ri Jehová y uyaʼom ta chawe. Wariʼ weneʼ kubʼano che kachomaj che ri Jehová kuya ri kkitaʼ ri nikʼaj chik, are kʼu kuya ta ri kataʼ at che, o weneʼ kuya ta ri xataʼ che rumal che kʼo utz ta xabʼano. Are waʼ ri xuchomaj jun qachalal ixoq ubʼiʼ Janice. b Ri areʼ y ri rachajil xkibʼij che ri Jehová che kkaj kebʼe pa Betel. Ri qachalal Janice kubʼij: «Xinchomaj che kojchʼabʼex loq». Are kʼu xokʼow kʼi ikʼ y junabʼ y xojsikʼix taj. Ri areʼ kubʼij: «Sibʼalaj xinbʼisonik. Xinchoman chrij jas riʼ ri utz taj che xinbʼano. Xinbʼij che ri Jehová ri kwaj, are  kʼu wetaʼm taj jasche xutzalij ta uwach ri nuchʼawem».

3. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

³ Weneʼ jujun taq mul kojchoman chrij we ri Jehová kutaʼ ri qachʼawem. Jujun upatanelabʼ re ojer je xkichomaj (Job 30:20; Sal. 22:2; Hab. 1:2). ¿Jas kojtoʼwik rech kqakojo che ri Jehová qas kuta ri qachʼawem? (Sal. 65:2). Rech kqetaʼmaj ri urespuesta wajun pregunta riʼ, nabʼe kqil na oxibʼ jastaq: 1) ¿jas kqaj che kubʼan ri Jehová?, 2) ¿jas kraj ri Jehová che kqabʼano? y 3) ¿jasche rajawaxik kqakʼex ri kqataʼ che ri Jehová?.

4. Junam rukʼ ri kubʼij Jeremías 29:12, ¿jas utzujum ri Jehová chqe?

⁴ Ri Jehová kubʼij chqe che kutatabʼej ri qachʼawem (chasikʼij uwach Jeremías 29:12). Ri Dios kojuloqʼoqʼej y kʼo ta nijun mul che mat kuta ri qachʼawem (Sal. 10:17; 37:28). Are kʼu wariʼ kraj ta kubʼij che kuya ronojel ri kqataʼ che. Weneʼ kqeyeʼj na pa ri kʼakʼ uwach Ulew rech ri Jehová kutzʼaqatisaj ronojel ri kqataʼ che.

5. ¿Jas chrij kchoman wi ri Jehová nabʼe are chiʼ kutzalij uwach ri qachʼawem?

⁵ Ri Jehová kchoman chrij ri urayibʼal are chiʼ kutzalij uwach ri qachʼawem (Is. 55:8, 9). Jun chke ri urayibʼal are che ri winaq che kekʼojiʼ cho ri uwach Ulew kkitoʼ uwiʼ ri uQʼatbʼal tzij, kkipatanij rukʼ kikotemal y pa junamil. Are kʼu ri Satanás kubʼij che más kojkikot riʼ we oj kojchow ri kqaj kqabʼano (Gén. 3:1-5). Rech ri Jehová kukʼutu che ri Satanás are jun bʼanal tzij, uyaʼom chke ri winaq che e areʼ kechaʼow ri kkaj kkibʼano y wariʼ uyaʼom kʼi kʼax chke (Ecl. 8:9). Qetaʼm che ri Jehová kresaj ta ronojel ri kʼax che tajin kqariqo. We ta kubʼano, weneʼ jujun kkichomaj riʼ che kekunik kkibʼan ri kkaj y che kekunik kkisukʼumaj ri kʼax che kʼo cho ri uwach Ulew.

6. ¿Jasche rajawaxik qas kqakojo che ri Jehová amaqʼel kubʼan ri sukʼilal y kukʼut loqʼoqʼebʼal?

⁶ Ri Jehová kkunik kutzalij kiwach kʼi chʼawem che kejunamatajik y jalan ri kubʼan che utzalixik kiwach. Jun kʼutbʼal, are chiʼ ri qʼatal tzij Ezequías xyawajik, xutaʼ che ri Jehová pa chʼawem rech kkunatajik y ri Jehová xukunaj (2 Rey. 20:1-6). Are kʼu je ta xubʼan rukʼ ri apóstol Pablo are chiʼ xutaʼ che che kresaj «jun kʼix pa ri [...] ucuerpo» —weneʼ jun yabʼil che uriqom— (2 Cor. 12:7-9). Chnaʼtaj chqe ri xkikʼulmaj ri apóstoles Santiago y Pedro. Ri qʼatal tzij Herodes kraj keʼukamisaj ri e kebʼ. Paneʼ ri congregación xkibʼan kichʼawem pa kiwiʼ ri e kebʼ, are kʼu xkamisax ri Santiago, xaq xiw ri Pedro xkamisax taj rumal che xtoʼ rumal ri Jehová (Hech. 12:1-11). Weneʼ kqachomaj jasche ri Jehová xa jun xutoʼo. Paneʼ ri Biblia kubʼij taj, are kʼu kojkunik kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová «sukʼ» y che xuloqʼoqʼej ri Pedro y ri Santiago (Deut. 32:4; Apoc. 21:14). c Weneʼ ri Jehová are ta kuya ri kqataʼ che. Are kʼu rumal che are jun Dios che kloqʼoqʼenik y sukʼ kqachomaj taj che utz ta xubʼan che utzalixik ri qachʼawem (Job 33:13).

7. ¿Jas utz taj kqabʼano y jasche?

⁷ Kqajunamaj ta ri kqakʼulmaj oj rukʼ ri kkikʼulmaj ri nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal,  weneʼ kqabʼij che ri Jehová jas ri kqaj che kuya chqe, are kʼu kuya taj. Are kʼu kqato che jun qachalal xuqujeʼ xutaʼ wariʼ che ri Jehová y xyaʼ che. Are waʼ ri xukʼulmaj ri qachalal Anna. Ri rachajil, ubʼiʼ Matthew, uriqom cáncer, ri qachalal Anna xubʼan uchʼawem che ri Jehová rech kutzir ri rachajil. Pa ri tiempo riʼ e kebʼ qachalal ixoqibʼ che nim chi kijunabʼ xuqujeʼ kiriqom cáncer, ri qachalal Anna xubʼan uchʼawem pa kiwiʼ e oxibʼ. Ri kebʼ qachalal ixoqibʼ xeʼutzirik, are kʼu ri a Matthew xkamik. Nabʼe, ri qachalal Anna xuchomaj che we are ri Jehová xetoʼw ri kebʼ qachalal ixoqibʼ rech xeʼutzirik, ¿jasche xutoʼ ta ri rachajil? Qetaʼm taj jasche xeʼutzir ri kebʼ qachalal, are kʼu qetaʼm: che ri Jehová kresaj na ronojel ri kʼax che kqariqo y kopan ri qʼij che keʼukʼasuj na konojel ri upatanelabʼ (Job 14:15).

8. a) Junam rukʼ ri kubʼij Isaías 43:2, ¿jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik? b) ¿Jas kojutoʼ wi ri chʼawem are chiʼ tajin kqakʼulmaj jun kʼax? (Chawilaʼ ri video Ri chʼawem kojutoʼ chuwach ri kʼax).

⁸ Ri Jehová amaqʼel kojutoʼ na. Ri Jehová kojuloqʼoqʼej y kraj taj che kqariq kʼax (Is. 63:9). Are kʼu kresaj ta ronojel ri kʼax che kqariqo che ri Biblia kujunamaj rukʼ nimaʼq taq jaʼ y qʼaqʼ (chasikʼij uwach Isaías 43:2). Ri kubʼij chqe are che kojutoʼo are chiʼ kojqʼax pa apachike kʼax y kuya taj che kqariq jun kʼax che kojkun ta che uchʼijik. Xuqujeʼ ri Jehová kuya ri ruxlabʼixel chqe rech kqachʼij ri kʼax (Luc. 11:13; Filip. 4:13). Rumal laʼ qas qetaʼm che kojutoʼo rech kojux sukʼ che. d

9. ¿Jas kubʼan Santiago 1:6, 7 che ukʼutik che rajawaxik kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojutoʼ na?

⁹ Ri Jehová kraj che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij (Heb. 11:6). Weneʼ kqachomaj che sibʼalaj kʼax ri tajin kqakʼulmaj y che rumal laʼ kqachomaj che ri Jehová kojutoʼ taj. Are kʼu ri Biblia kubʼij chqe che rukʼ ri uchuqʼabʼ ri Dios jetaneʼ kojkunik kqaxalqʼatij jun tapya (Sal. 18:29). Rumal laʼ mubʼan kebʼ qakʼuʼx. Xaneʼ chqabʼanaʼ qachʼawem che ri Jehová y qas chqakojoʼ che kutzalij uwach ri qachʼawem (chasikʼij uwach Santiago 1:6, 7).

10. Chayaʼ jun kʼutbʼal jasche rajawaxik kʼo kqabʼano are chiʼ kbʼantaj qachʼawem.

¹⁰ Ri Jehová kraj che are chiʼ kbʼantaj qachʼawem che xuqujeʼ kʼo rajawaxik kqabʼano. Chojchoman chrij jun qachalal achi che kraj kbʼe pa ri nim riqbʼal ibʼ re oxibʼ qʼij y kutaʼ che ri Jehová che ktoʼ rumal rech kyaʼ upermiso rumal ri upatrón. ¿Jas kubʼan riʼ ri Jehová rech kukʼutu che kutzalij uwach ri uchʼawem? Weneʼ kutoʼo rech kuxiʼj ta ribʼ are chiʼ ktzijon rukʼ ri upatrón. Are kʼu ri qachalal rajawaxik kbʼe rukʼ ri patrón y ktzijon rukʼ y weneʼ rajawaxik kʼi mul kubʼano. Xuqujeʼ weneʼ kkunik kubʼij che ri patrón che kukʼex ri hora che kchakunik rukʼ jun chi rachiʼl. Y we rajawaxik kkunik kubʼij che ri upatrón che paneʼ ktoj taj.

11. ¿Jasche rajawaxik amaqʼel kqabʼan qachʼawem?

¹¹ Ri Jehová kraj che amaqʼel kqabʼan qachʼawem puwiʼ ri kqabʼisoj (1 Tes. 5:17). Ri Jesús jetaneʼ xuya ubʼixik che ronojel ta ri kqataʼ che ri Dios aninaq ktzalix uwach (Luc. 11:9). ¡Rumal laʼ,  mubʼan kebʼ qakʼuʼx! Xaneʼ amaqʼel chqabʼanaʼ qachʼawem che ri Dios (Luc. 18:1-7). Are chiʼ kqaya ta kan ubʼanik qachʼawem che ri Jehová rukʼ wariʼ kqakʼutu che qas kqakojo che kuya na ri kqataʼ che.

12. a) ¿Jas preguntas rajawaxik kojchoman chrij y jasche? b) ¿Jas rajawaxik kojchoman chrij are chiʼ kqabʼan qachʼawem rech kqakʼutu che nim kqil wi ri Jehová? (Chawilaʼ ri recuadro « ¿La kukʼut ri nuchʼawem che nim kinwil wi ri Jehová?»).

¹² We ri Jehová uyaʼom ta ri qatom che, kojkunik kojchoman chrij ri preguntas riʼ. Ri nabʼe are «¿La qas utz ri tajin kintaʼ che ri Dios?». Kʼi taq mul kqachomaj che qetaʼm ri kajwataj chqe. Are kʼu weneʼ ri kqatoʼ are ta ri qas kajwataj chqe. Weneʼ tajin kqataʼ che ri Dios ri kqaj che kubʼan che resaxik ri kʼax che tajin kqakʼulmaj, are kʼu weneʼ ri areʼ jalan ri kubʼan che usukʼumaxik. Y weneʼ jujun chke ri kqataʼ che ri Dios kʼo ta ubʼanik rukʼ ri urayibʼal (1 Juan 5:14). Jun kʼutbʼal, chojchoman chkij ri nan tat che xojchʼaw kan chkij pa ri párrafo 1. Xkitaʼ che ri Jehová che kutoʼ ri kalkʼwal rech kuya ta kan upatanexik. Weneʼ kqachomaj che utz ri xkitoʼ. Are kʼu ri Jehová kutaqchiʼj ta jun winaq rech kpatanin che. Ri Jehová kraj che qonojel y ri e qalkʼwal kojpatanin che rumal che are laʼ ri qas kqaj (Deut. 10:12, 13; 30:19, 20). Rumal laʼ, ¿jas rajawaxik kkitaʼ ri nan tat riʼ che ri Jehová? Che ketoʼ rumal rech ri kkibʼano y ri kkibʼij kopan pa ranimaʼ ri kalkʼwal je wariʼ kraj kux rachiʼl ri Jehová xuqujeʼ kuloqʼoqʼej (Prov. 22:6; Efes. 6:4).

13. Junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 4:16, ¿jampaʼ kojutoʼ ri Jehová?

 ¹³ Ri ukabʼ pregunta are «¿La are tiempo che ri Jehová kuya ri xintaʼ che?». Weneʼ kqaj che ri Jehová aninaq kutzalij uwach ri qachʼawem. Are kʼu ri areʼ retaʼm jampaʼ kuya ri xqataʼ che (chasikʼij uwach Hebreos 4:16). We ri Jehová aninaq ta kutzalij uwach ri qachʼawem, weneʼ kqachomaj che «kuya ta» riʼ ri kqataʼ che. Are kʼu weneʼ ri urespuesta are che «kqeyeʼj na». Chojchoman chi jumul chrij ri qachalal ala che yawabʼ. We ta ri Jehová xukunaj, weneʼ ri Satanás kubʼij riʼ che wajun ala riʼ tajin kupatanij ri Dios rumal che xkunaxik (Job 1:9-11; 2:4). Are kʼu ri Jehová retaʼm chik jampaʼ kusachisaj uwach ronojel ri yabʼil (Is. 33:24; Apoc. 21:3, 4). Rumal laʼ kqachomaj taj che ri Jehová kojukunaj kimik. ¿Jas kkun riʼ ri ala kutaʼ che ri Jehová? Che kuya jamaril che y chuqʼabʼ rech kuchʼij ri yabʼil y kuya ta kan upatanexik ri Jehová rukʼ sukʼilal (Sal. 29:11).

14. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri qachalal Janice?

¹⁴ ¿La knaʼtaj ri qachalal Janice chiwe, che kraj kbʼe pa Betel? Cinco junabʼ xqʼaxik rech xuchʼobʼ ri xubʼan ri Jehová che utzalixik uwach ri uchʼawem. Ri areʼ kubʼij: «Ri Jehová xinutoʼo rech kkʼojiʼ utz taq nubʼantajik. Xinutoʼo rech más kinkubʼsaj nukʼuʼx chrij, kinsikʼij más ri Biblia y xinchʼobʼo che rech kinkikotik are ta rumal we utz nuriqom». Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri rachajil ri qachalal Janice xux solinel re circuito. Ri areʼ kubʼij: «Ri Jehová are ta xuya ri xintaʼ che, are kʼu xutzalij uwach ri nuchʼawem.  Kʼi tiempo xqʼax na rech xinchʼobʼo che qas utz ri xubʼan che utzalixik uwach ri nuchʼawem. Sibʼalaj kinkikotik rumal che ri Jehová ukʼutum chnuwach che kinuloqʼoqʼej y che uyaʼom kʼi utzilal chwe».

15. ¿Jasche rajawaxik knaʼtaj chqe che amaqʼel taj oj kojtow che ri Jehová ri kqaj kuya chqe? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

¹⁵ Ri urox pregunta are «¿La oj kojbʼin che ri Jehová ri kqaj che kuya chqe?». Qastzij che utz che kqabʼij che ri Jehová ri kqaj che kuya chqe, are kʼu are más utz che kqayaʼo che areʼ kilowik jas kuya chqe. Chojchoman chrij ri qachalal ixoq che kʼulan taj che kraj kbʼe pa ri Tijobʼal chke ri kkiya ubʼixik ri Ajawbʼal. Ri areʼ kraj kuya ri utobʼanik jawiʼ kajwataj wi. Paneʼ tajin kutaʼ wariʼ che ri Jehová, are kʼu ¿jas más kkunik kutaʼ che? Che ktoʼ rumal rech kupatanij más (Hech. 16:9, 10). Are chiʼ kbʼantaj uchʼawem che ri Jehová, kkunik kutaʼ che ri solinel re circuito we kʼo jun congregación naqaj che kajwataj wi tobʼanik. Xuqujeʼ kkunik kutaʼ che ri sucursal jawchiʼ kajwataj wi más tobʼanik. e

16. ¿Jas qas qetaʼm?

¹⁶ Junam rukʼ ri xqilo qas qetaʼm che ri Jehová rukʼ sukʼilal y loqʼoqʼebʼal kutzalij uwach ri kqataʼ che (Sal. 4:3; Is. 30:18). Paneʼ are ta kuya ri kqataʼ che, are kʼu amaqʼel kuta ri qachʼawem. Sibʼalaj kojuloqʼoqʼej y kojuya ta kan qatukel (Sal. 9:10). Rumal laʼ, amaqʼel chqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová y chqabʼanaʼ qachʼawem che rukʼ ronojel qanimaʼ (Sal. 62:8).