Ñaupaj yachaqanapi Naokomanta parlarerqanchej, pichus cigarro pitay viciota atiparqa. Pay nin: “Diospa kʼacha kaykunasninta rejsiy, imatachus qhepaman ruwananta yachay, yanapawarqa pitayta qonqanaypaj”, nispa. Chay yanapata Bibliapi tarerqa. Bibliapi pitay nisqa rimayta mana oqharejtinpis, sumaj yuyaychaykuna tiyan cigarro pitayta Dios allinpajchus manachus qhawasqanta reparanapaj. * Chaytaj ashkha runasta chay viciota saqenankupaj chayri ujtawan mana urmanankupaj yanaparqa (2 Timoteo 3:16, 17). Cigarrota pitay imaraykuchus mana allinchu kasqanta yachanapaj, kinsa sutʼinchaykunata qhawarina. Chantá imatachus Biblia chaykunamanta nisqantawan.

Cigarrojta nicotina nisqa tiyapun, chaytaj pitajkunata wapuchasqata jina sientechin, wakin kutitaj llakisqata jinalla. Pitajtinkoqa chay nicotina nisqa runaj ñojtunman usqhayllata chayan. Chantapis sapa pitarispa uj pildoratapis pasaykuchishanman jina. Uj cajetillata sapa pʼunchay pitanman chayqa 200 pildorastapis ujllapi pasaykuchishanman jina. Chayrayku nisunman cigarro pitayqa mayta yachaykukunapaj jina kasqanta. Chayman yachaykukojtintaj cuerponqa chayllataña munan.

Bibliataj kayta reparachiwanchej: “Manachu yachankichej wata runa jina yaykuspa, chay patrompa kamachisqanta kasunapuni kasqanta?”, nispa (Romanos 6:16). Sichus uj runa cigarro pitayllapiña yuyan chayqa, chay millay vicioj wata runanman tukupun. Diostajrí pichus Jehová sutikun, imachus cuerponchejta, sonqonchejta ima chʼichichan chaykunamanta llimphu kananchejta munan (Salmo 83:18, Quechua de Cuzce; 2 Corintios 7:1). Uj Runaqa, Diosta munakonqa, Paytataj jatunpaj qhawanqa chayqa, reparan Diosllaman tukuy atisqanta qona kasqanta, chay vicioj wata runan kaspataj, mana chayta ruwayta atenqachu. Chayta yachaytaj, chay viciota atipananpaj yanapanqa.

Alemaniamanta uj runa Olaf sutiyoj, pichus 12 watayoj kashajtin pitayta qallarerqa, chay viciota qonqananpajtaj 16 watas pasarqa. Payqa uj cigarro pitay imapunitaj kanmanri nispalla qallarerqa, watasninmantaj mana qonqayta aterqañachu. Pay nin: “Ujpacha cigarrosniy tukukaporqa, maytapuni pitayta munaspataj, cigarro puchusta tantaytawan periodicopi maytʼuykorqani. Chayta sapa yuyarispa mayta pʼenqakuni”, nispa. ¿Imatá ruwarqa chayta saqenanpaj? Olafqa ajinata kutichin: “Diosta mayta kusichiyta munarqani. Pay  munakuwasqanchejta chantá imatachus qhepaman ruwananta yachaypis, cigarrota manaña ujtawan pitanaypaj kallpachawarqa”, nispa.

Kay Atlas del tabaco libro nin: “Cigarro pitayqa cuerponchejta chʼichichan. Chantapis pitasqankurayku aswan ashkha wañunku, onqonku ima”, nispa. Tukuypis yachanku cigarro pitayqa, pulmonninchejman, sonqonchejmanpis, cancerta churasqanta. Cancerqa mana chimpaykoj onqoychu. Chaywanpis Organización Mundial de la Salud (OMS) nisqanman jina, cigarro pitayqa chimpaykoj onqoy jinallataj runasta wañuchisqanta nin.

Jehová Diosqa Biblianejta yachachiwanchej imaynatachus cuerponchejta, kausayninchejta, yuyayninchejta, waqaychanata. Chayrayku Jesucristo nerqa: “Señor Diosniykitaqa munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykiwantaj”, nispa (Mateo 22:37). Arí, Diosqa llimphu kausayniyoj kananchejta munan. Diosmanta, jinallataj nisqasninmanta yachakusqanchejman jina, aswan jatunpaj qhawasun imatachus noqanchejrayku ruwasqanta. Chaytaj kallpachawasun ima viciollatapis atipanapaj.

Indiamanta uj doctor Jayavanth sutiyoj, 38 watasta pitarqa. Pay nin: “Cigarro pitay cuerpota onqochisqanta revistaspi leej kani. Runasta amaña pitanankuta yuyaychashaspapis, pitaytaqa mana qonqayta atillarqanichu”, nispa. ¿Imataj payta yanaparqa? Pay nillanpuni: “Bibliamanta yachakusqay, Diosta kusichiyta munasqay, kallpachawarqa pitayta qonqanaypaj”, nispa.

Cigarroj qʼoshñenqa onqochiyta atin, chayrayku pillapis chay qʼoshñita samajtenqa cancerwan chayri waj onqoywan rikhurinman. Chaytaj sapa wata, 600.000 runasta wañuchin, chay wañojkunamanta astawanqa warmis, wawas ima kanku. OMS nisqataj, nin: “Mana pitaspapis, cigarroj qʼoshñinmantaqa mana jarkʼakuyta atillanchejchu”, nispa.

 Jesusqa kamachillarqataj: “Runa masiykita munakunki qan kikiykita jina”, nispa (Mateo 22:39). Nisunman familiaresninchejta, amigosninchejta, tukuy runatapis munakuna kasqanta. Chayrayku ima viciollanchejpis runa masinchejta onqochinman chayqa, chay kamachiyta mana jʼuntashasunmanchu. Munakoyqa yanapawasun kay yuyaychayta kasukunapaj, mayqenchus nin: “Ama pipis maskʼachunchu paypa allinnillanta, manachayqa wajpa allinnintapis maskʼallachuntaj”, nispa (1 Corintios 10:24).

Armenia suyumanta uj runa Armen sutiyoj kayta nin: “Familiayqa paykunantinta mana onqochinayrayku cigarro pitayta saqenayta mayta niwaj kanku. Noqatajrí mana kasojchu kani”, nispa. ¿Imataj payta yanaparqa? Pay nillanpuni: “Bibliamanta yachakusqay Diosta mayta munakusqay ima, pitayta saqenaypaj yanapawarqa. Repararqanitaj chay vicioyqa familiayta, waj runastawan onqochishasqanta”, nispa.

Olafta, Armenta, Jayavanth doctorta ima, cigarro pitayta qonqanankupaj Biblia yanaparqa. Imaraykuchus chay vicioqa mana paykunallatachu onqochisharqa, manaqa waj runastapis. Jinapis mana onqochisqanraykuchu qonqarqanku manaqa Diosta munakusqankurayku, kusichinankurayku ima. Imatachus 1 Juan 5:3 nisqanqa, paykunata yanaparqa. Chaypi nin: “Diosta munakoyqa kamachisqasninta juntʼaymin, kamachisqasninta juntʼaytaj atina jinalla”, nispa. Arí, Bibliaj yuyaychaykunasninta wakin kuti mana juntʼayta atispapis, Diosta munakoyqa juntʼayta atinanchejpaj yanapawasun.

Bibliamanta Jallpʼantinpi yachachikushan. Ajinamanta Jehová yanapashan ashkha runasta cigarro pitayta qonqanankupaj (1 Timoteo 2:3, 4). Diospa Reinonqa cielopi uj gobierno, kamachejnintaj Jesucristo. Chay Reinotaj, tumpamantawan kay Jallpʼamanta cigarro ranqhayta chinkachenqa. Ajinamanta ni pi cigarroj wata runan kanqañachu. Chantataj kasukoj runasqa manaña onqonqankuchu, yuyayninkupis llimphu kanqa (Isaías 33:24; Apocalipsis 19:11, 15).

Pitayta mana saqeyta atispaqa ama llakikuychu. Diosta munakuy chantá Pay allinpajchus manachus cigarro pitayta qhawasqanta yachasqaykeqa, chay viciota atipanaykipaj kallpachasonqa. Jehovaj testigosnintaj Bibliaj nisqanman jina kausakunaykipaj yanapasunkuman. Chay viciota qonqaytapuni munanki chayqa, Jehová mana michʼakuspa necesitasqayki kallpata qosonqa (Filipenses 4:13).