KAY 1950 wata 7 septiembrepi Brooklyn Betel wasiman wajyarisqa karqani, chaypachataj Betelpeqa 355 hermanos llankʼasharqanku, 19 watayojmanta, 80 watayojkama. Paykunamanta ashkhastaj ajllasqa cristianos karqanku.

Mamay yanapawarqa kusikuyniyoj Diosta yupaychanaypaj (1 Tim. 1:11, NM). Wawitallaraj kashajtiytaj Diosta sirviyta qallarerqa. Kay 1939 1 julio killapi bautizakorqani chunka watitayoj kashajtiy, iskay pʼunchaypaj jatun tantakuypi Columbus llajtapi (Nebraska, Estados Unidos). Chay kuteqa, pachaj runas jinalla alquilasqa lugarpi hermano Joseph Rutherfordpa “Fascismo o libertad”, nisqa grabasqa umallirichiyninta uyarisharqayku. Khuskan umallirichiypitaj ashkha runas yaykumuspa llajtamanta jawaman wijchʼuwarqayku. Jinapis uj hermanoj wasinpi chay umallirichiykunata uyarillarqaykupuni. Chayraykutaj maykʼajchus bautizakusqayta, ¡ni jaykʼay qonqasajchu!

Mamayqa, cheqa kajpi uywanawanpaj mayta kallpachakorqa. Tataytaj kʼacha runa kaspapis ni imata religionmanta yachayta munarqachu, nitaj Diosmantapis yachachiwarqachu. Chaywanpis mamay, Omaha qotuchakuymanta hermanos ima, mayta yanapawarqanku.

Colegiota tukuchashaspañataj, imatachus kausayniywan ruwanaypi tʼukurerqani. Sapa vacacionespitaj precursor auxiliar jina llankʼaj kani, edadniymanta waj hermanoswan khuska.

Iskay hermanos solteros John Chimiklis, Ted Jaracz Galaad Escuela clase 7 nisqapi yachakusqankutawan, tiyakorqani chay cheqapi qotuchakuykunata waturejkuna jina llankʼanankupaj jamorqanku. Mayta tʼukorqani, paykuna 20 watasniyojllaraj kasqankuta yachaspa. Noqataj 18 watasniyoj kasharqani, colegiotataj tukuchasharqaniña. Yuyarikullanipuni hermano Chimiklis imatachus kausayniypi ruwanayta tapuriwasqanta. Kutichejtiytaj, niwarqa: “May sumaj, precursor jina llankʼayta qallarillayña. May chhika bendicionestataj japʼinki”, nispa. Chayta yuyaychawasqan, pay,  Ted Jaracz ruwasqan imaqa Jehovapaj llankʼanaypaj mayta kallpachawarqa. Kay 1948 watapi, colegiota tukuytawan precursor jina llankʼayta qallarerqani.

Julio killa 1950 watapi, tatasniywan Nueva York llajtaman uj jatun tantakuyman rerqayku. Chaytaj Estadio de los Yankees nisqapi karqa. Chaypitaj Betel wasipi llankʼayta munajkunapaj tantakuyman rerqani, Betel wasipi llankʼayta munasqaytataj uj solicitudman juntʼachispa jaywarqani.

Tatayqa, precursor kanayta, paykunallawanpuni tiyakunayta saqewajtinpis, mikhunapaj, waj imaspaj qolqewan yanapanayta niwarqa. Chayraykutaj agosto killa qallariyta uj llankʼayta maskʼakoj risharqani, niraj llojsishaspataj, cartasta saqenku chayta qhawarerqani, chaypitaj Brooklynmanta apachimuwasqanku cartata tarerqani. Chay cartaqa Nathan H. Knorrpa firmanwan karqa. Nerqataj: “Betelpi llankʼanaykipaj solicitudniykita japʼiyku. Yachaykutaj Betelpi tukuy kausayniykipi llankʼayta munasqaykita. Chayrayku munaykuman kay 1950 watamanta 7 septiembre killapi llankʼayta qallarinaykita, Beteltaj kashan calle Columbia Heights, 124 (Brooklyn, Nueva York) nisqapi”.

Tataymanqa, llankʼayninmanta chayamusqantawan uj llankʼayta tarisqayta nerqani. Paytaj niwarqa: “May sumaj. ¿Maypitaj llankʼamunki?”, nispa. Nerqanitaj: “Brooklyn Betelpi, killapi 10 dolaresta qowanqanku”, nispa. Nisqaytaj tʼukucherqa, niwarqataj: “Chayqa qanllamanta, chaypi llankʼayta munanki chayqa, chaypi kanallaykipajpuni kallpachakuy”, nispa. Tataytaj 1953 watapi uj jatun tantakuypi bautizakorqa Estadio de los Yankees nisqapi.

Alfred Nussrallah nisqawan khuska precursores jina llankʼarqayku, paytapis Betel wasiman wajyarisqanku, chayrayku khuska Betelman rerqayku. Aswan qhepamantaj payqa Joanwan casarakorqa, chantá Galaadman rerqanku, Líbano suyupitaj misioneros jina sirverqanku. Chaymantataj qotuchakuykunata waturispa llankʼanankupaj Estados Unidosman kutimorqanku.

Betelman chayasqaytawantaj taller de encuadernación nisqapi librosta siraspa llankʼarqani. Ñaupaj kutiraykutaj ¿Qué ha hecho la religión para la humanidad?, nisqa librosta sirarqani. Chaypi 8 killastaña llankʼashajtiytaj hermano Thomas J. Sullivanwan Departamento de Servicio nisqapi llankʼanayta niwarqanku. Paywan llankʼayqa may sumajpuni karqa, imaraykuchus Diospa llajtanpi may unaytaña llankʼasqanmanta mayta yachakorqani.

Kinsa watata jinaña Departamento de Servicio nisqapi llankʼashajtiy, fabricamanta superintendente Max Larson, hermano Knorr noqawan parlariyta munasqanta niwarqa. Yuyarikullanipunitaj “¿imapí pantarpariniri?” nisqayta. Hermano Knorrtaj Betelmanta ripuytachus manachus yuyashasqayta tapuriwarqa, imaraykuchus munasharqa oficinanpi paywan llankʼanayta. Chayta niwasqanqa, mayta kusichiwarqa. “Mana ripuypi yuyashasqaytataj” nerqani. Iskay chunka watastataj hermano Knorrpa oficinanpi llankʼarqani.

Betelpi Sullivan, Knorr, Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer, Grant Suiter hermanoswan llankʼaspa yachakusqayqa may sumaj. * Chayraykutaj paykunawan yachakusqaytaqa  “ni maypipis yachakuymanchu karqa” nispa niyta yachani.

Llankʼarqani chay hermanosqa, Diospa llajtanpi ruwanasninkuta juntʼanankupaj sumaj wakichisqas karqanku. Hermano Knorrqa, Reinomanta willaykuna tukuynejman chayananta munasqanrayku mayta llankʼaj. Oficinanpi tukuy llankʼajkunataj paywan parlarikuyta atillaj kayku. Wakin imaspi mana kikinta yuyaspapis.

Uj kuti hermano Knorr juchʼuy ruwaykunasta juntʼay may allin kasqanta niwarqa. Chayta sumajta entiendenaypajtaj fabricamanta superintendente kashajtin, hermano Rutherford telefononejta wajyaspa “hermano Knorr, khuskan pʼunchayta mikhoj jamushaspa borradoresta oficinayman apanpuwanki, necesitani”, nispa niyta yachasqanta niwarqa. Hermano Knorrtaj chay rato maskʼaj riytawan bolsillonpi oficinanman apapuyta yachasqanta nillawarqataj. Juchʼuy ruwaylla kajtinpis hermano Rutherfordta yanapaj. Chantá hermano Knorr niwarqa: “Lapizkunasniy sumaj filochasqa kananta munani. ¿Qanpis sapa paqarin chayta ruwawajchu?”, nispa. Ashkha watasta lapizkunasninta filochaporqani.

Hermano Knorrqa, “imatachus nisusqaykichejta allinta uyarinkichej” niwaj kayku. Uj kuti sutʼita niwarqa imatachus ruwanayta, noqatajrí mana allintachu uyarispa mana ruwanayta ruwarqani, juchayraykutaj hermanoqa pʼenqaypi rikhurerqa. Chayraykutaj may llakisqa uj cartata payman qhelqarqani, chay ruwasqaymanta may llakisqa kashasqayta, manaña paywan llankʼanaypaj jinachu kasqayta ninaypaj. Cartata apachisqay pʼunchayllapitaj hermano Knorr oficinayman jamorqa. Niwarqataj: “Cartaykita leeni. Pantasqaykimantaqa parlanchejña, yachanitaj qhepanpi allinta ruwanaykita. Kunantaj llankʼanallapuni”, nispa. Pay chay jina kʼacha kasqanmanta mayta agradecekuni.

Betelpi 8 watataña kashaspataj, chayllapipuni qhepakuyta munarqani. Chaywanpis mana jinachu karqa. Kay 1958 watapi ashkha suyuspaj jatun tantakuypi Estadio de los Yankees, chantá Polo Grounds, nisqapi Lorraine Brookeswan tinkukorqani. Paytaqa 1955 watapi Canadamanta Montreal nisqa llajtapi precursora regular jina sirvishajtin rejserqani. Precursora jina llankʼayta jatunpaj qhawasqan, mayllamanpis Jehovaj llajtan willaj rinanta nejtin riyta munasqan mayta tʼukuchiwarqa. Galaadmantaj riyta munarqa. Kay 1956 watapitaj 27 kaj claseman wajyarisqa karqa, 22 watayoj kashajtin. Yachakusqantawantaj Brasilman kacharqanku. Kay 1958 watapi watejmanta tinkojtiyku paywan casarakuyta munasqayta nerqani, paytaj “ya” niwarqa. Yuyarqaykutaj watanman casarakuyta, atikojtintaj misioneros jina sirviyta.

Hermano Knorrman casarakuyta yuyashasqayta willarejtiytaj, kinsa watata suyarinayta yuyaychariwarqa, casarakuytawan Brooklyn Betelpi  sirvinaykupaj. Chay tiempopeqa pillapis casarakuspa Betelpi qhepakunanpajqa mayqennillankumantapis chunka watasta Betelpi sirvinan karqa, ujnintaj kinsa watata. Chayrayku Lorraineqa Brasil Betelpi iskay watata karqa, Brooklyn Betelpitaj uj watata manaraj casarakushajtiyku.

Novios kashajtiyku iskay watata cartanejllata parlapanakoj kayku. Imaraykuchus telefononejta parlayqa ashkha qolqepaj karqa. Internettaqa ni rejsillarqaykupischu. Kay 1961 watapi 16 septiembre killapi casarakunaykupaj hermano Knorr umalliricherqa, chaytaj noqaykupaj may sumaj karqa. Casarakunaykupaj suyakusqaykoqa may unaypis kanman jina karqa. Kunantaj casarakusqaykumanta 50 wata kurajña kashan, sonqo juntʼasqas kusisqataj sientekuyku. Casarakunaykupaj suyarikusqaykumanta yuyarikuspa mayta kusikuyku.

Kay 1964 watapi superintendente de zona nisqata sutichawarqanku, waj suyuspi sucursalesta waturimunaypaj. Chay tiempopeqa warmisniyku mana noqaykuwanchu rej kanku. Kay 1977 watapitaj mana jinañachu karqa. Chay watapi warmiywan khuska, Grant hermanowan, warmin Edithwan ima Alemaniaman, Austriaman, Greciaman, Chipreman, Turquiaman, Israelman sucursalesta waturimunaykupaj rerqayku. Tukuyninpitaj 70 suyusta waturerqani.

Kay 1980 watapi Brasil suyuman waturej rerqayku, chaypi kaspaña Belém llajtaman chayarqayku. Chay llajtaqa Ecuadorpa qayllanpi kashan. Chaypitaj warmiy misionera jina sirverqa. Manaosmanta hermanostapis waturikorqayku. Uj estadionpi umallirichikushajtin, uj qotu hermanosta rikorqayku. Paykunaqa mana Brasilpi jinachu napaykunakorqanku. Brasilpeqa, warmis uyankupi muchʼaykunakunku, qharistaj qʼapinarikunku. Chay hermanostajrí mana. ¿Imaraykú?

Paykunaqa hermanosninchej karqanku, lepra onqoyniyojtaj kasharqanku. Mana onqoyninkuta chimpachinankuraykutaj ni piman qayllaykorqankuchu. Chaytaj tʼukuchiwarqayku. Ni jaykʼaj qonqasqaykuchu may kusisqas kashasqankuta. Isaías 65:14 nin: “Kamachisneyqa tukuy sonqowan sumajta takirikonqanku”, nispa. Chayqa, ¡cheqapuni!

Warmiywan khuska 60 kuraj watastaña Diospaj llankʼasqaykumanta sapa kuti yuyarikullaykupuni. May kusisqastaj kashayku, llajtannejta yanapawasqaykumanta, bendicionesta japʼisqaykumanta ima. Manaña ñaupaj wataspi jina waj suyusman riyta atispapis, Diospa Llajtanta Kamachejkunata yanapakushallanipuni. Umachajkunamanta Comisionpi, Willaypaj Comisionpi ima yanapakuspa. Mayta kusikuni Diospa kamachisnin paywan allinpi kanallankupajpuni imaynallamantapis yanaparikusqaymanta. Waynas, sipaskuna Diospaj astawan llankʼashasqankumanta tʼukullanipuni. Paykunaqa Isaías jina ninku: “Kaypi kani, noqata kachaway ari”, nispa (Isa. 6:8). Chay chhika hermanos Diosta sirvishasqankoqa, Chimiklis hermanoj nisqan cheqapuni kasqanta rikuchin. Pay nerqa: “May sumaj, precursor jina llankʼayta qallarillayña. May chhika bendicionestataj japʼinki”, nispa.