BIBLIA nin: “Sapa uj munakuchun warminta pay kikinta jina. Warmipis qosanta jatumpaj qhawachun tukuy imapi”, nispa. Chayrayku qhariwarmi “uj runa jinalla” kanankupaj kallpachakunanku tiyan (Efe. 5:33; Gén. 2:23, 24). Tiempowantaj, aswan ujchasqa kananku tiyan, astawantaj munanakunanku tiyan. Imaynatachus ladopura wiñaj sachʼaspa saphinku astawan ujchakun, ajinallatataj sumajta kausakoj qhariwarmipis astawan ujchakunku.

Chaywanpis, ujninku wañupojtenqa ujchasqa kasqanku chaypi tukukapun. Viudo chayri viuda qhepakojtaj sonqo pʼakisqa rikhurin, sapallantaj. Wakintaj ichá phiñakunkuman chayri juchayoj kasqankuta yuyankuman. Danielaqa 58 watasta casarasqa kasqanpi, wajkunaj qosanku chayri warminku wañupusqanta rikorqa. * Chaywanpis, qosan wañupusqantawan pay nerqa: “Ñaupajtaqa jatun llakiy kasqanta mana entienderqanichu. Jinapi rikukuspalla may jina llakiypunichus kasqanta entiendenchej”, nispa.

Wakin yachayniyoj runasqa ajinapi rikukojkunaj llakiyninku, ima llakiymantapis aswan jatun kasqanta sutʼinchanku. Ashkha viudos chayri viudaspis, ajinapuni kasqanta ninku. Mili sutiyoj warmeqa 25 watasta casarasqa karqa. Qosan unayña wañupojtinpis, viuda qhepakusqanmanta pay nin: “Suchu jina rikhurerqani”, nispa. Chayta  nispaqa may llakisqa qhepakusqanmanta parlasharqa.

Susanqa, viudas qhepakojkuna watasninmanpis llakisqallapuni kasqanku anchañataj kasqanta yuyaj. Chaywanpis, 38 watasta casarasqa kasqanmanta viuda rikhurerqa. Kunankama 20 watas kurajña pasajtinpis, pay nin: “Sapa pʼunchay qosaypi yuyani”, nispa. Chantapis, qosanta mayta faltachasqanrayku waqallanpuni.

Bibliapis chay llakiy mana usqhayllatachu chinkapusqanta nin. Sutʼincharinapaj, “Abrahamqa may llakisqa, anchatataj waqarqa warmin Sara wañupojtin” (Gén. 23:1, 2). Payqa wañusqas kausarimunankupi creejtinpis, warminmanta ancha llakisqa qhepakorqa (Heb. 11:17-19). Jacobpis warmin Raquel wañupojtin, mana qonqayta atillarqachu. Chayrayku wawasninmanpis paymanta parlallajpuni (Gén. 44:27, 28; 48:7).

¿Imatá paykunamanta yachakunchej? Viudospa chayri viudaspa llakiyninku mana usqhayllatachu chinkasqanta. Chayrayku paykunata waqajta chayri llakisqata rikuspa, mana pantasqata yuyanachu. Astawanqa ajinapuni kananta entiendena. Ichapis paykunaqa khuyakunanchejta, yanapananchejta ima necesitallanqankupuni.

Viudo chayri viuda qhepakojqa mana sapan kayman yachakuyta atillanchu. Uj qosaqa unaytaña casarasqa kaspa, warminta imaynatachus kallpacharinanta, sonqocharinanta ima yachan. Pay wañupojtintaj, manaña pipis warminta munarikoj, sonqocharej ima kanchu. Jinallataj uj warmipis tiempo pasasqanman jina, imaynatachus qosanta kusichinanta yachakun. Qosanta munarikusqan, miskʼi simiwan parlarisqan, paymanta llakikusqan ima, ni imawan kikinchakunchu. Wañupojtintaj qosanqa mana piniyoj jina rikhurin. Chayrayku sapayakojkunaqa imachus qhepaman kananmanta manchachikunku. ¿Bibliamanta ima yuyaychaykunataj yanapanman mana manchachikunankupaj, sonqo tiyasqataj kanankupaj?

Jesús nerqa: “Ama phutikuychejchu ari, qʼaya pʼunchaymanta, imaraykuchus qʼaya pʼunchayqa pay kikinmanta llakiyniyoj. Sapa pʼunchaypa llakiynenqa chay pʼunchayllapaj kachun”, nispa (Mat. 6:34). Chay nisqanqa kapuwasqallanchejwan kausakunapaj astawanpis yanapawanchej. Chaywanpis, viudo chayri viuda qhepakojkunata yanapallanmantaj. Charles sutiyoj viudo, warmin Monique wañupusqanmanta killasninman, jinata qhelqarqa: “Warmiyta mayta faltachani, wakin kutitaj llakiyniyta ni jaykʼaj atipanayta yuyani. Chaywanpis, jinapuni kanan kasqanta yachani, tiempowantaj llakiynin pisiyananta”, nispa.

Arí, Charlesqa tiempo pasananta saqerqa. Imachus yanapasqanmantataj pay nin: “Jehová yanapawarqa qʼayamanta mana llakikuspalla kausakunaypaj”, nispa. Chayrayku, mana llakiyninwan atipachikorqachu. Llakiynin mana usqhayllatachu chinkapojtinpis kallpachakullarqapuni. Qanpis, ajinapi rikukushanki chayqa qʼayamanta ama llakikuspalla kausakunaykipaj kallpachakuy.  Imajtinchus mana yachankichu imaynachus qʼaya kanantaqa.

Jehovaqa mana runas wañunankuta munarqachu, astawanpis wañoyqa “Kuraj Supaypa” ruwasqasninmanta (1 Juan 3:8; Rom. 6:23). Satanasqa wañuywan, wañuyta manchachikuywan ima runasta wata runasninman tukuchin, mana suyakuyniyojtataj saqen (Heb. 2:14, 15). Payqa yuyananchejta munan ni mosoj pachapipis kusisqa kausayta atinanchejta. Chayrayku, chay llakeyqa Adan juchallikusqanrayku tiyan, chaytataj Satanás rikhuricherqa (Rom. 5:12). Jehovataj Satanás imastachus rikhurichisqanta, wañuyta ima wiñaypaj chinkachenqa. Chayrayku ashkha runas wañuyta niña manchachikunkuchu, chaykunamanta wakenqa viudos chayri viudas qhepakojkuna kanku.

Jallpʼapi wañusqas kausarimojtinkoqa runaj kausaynin niña kikinchu kanqa. Imajtinchus tatas, jatun tatas, ñaupa tatas ima kausarimonqanku, paykunataj wawasninkuwan allchhisninkuwan khuska mana juchayojman tukonqanku. Machuyaypis manaña kanqachu. Ichapis chay tiempo wawasqa mana kay tiempo jinachu ñaupa tatasninkuta qhawanqanku. Chaytaj runas aswan sumajta kausakunankupaj yanapanqa.

Kausarimojkunamanta ashkhata yachayta munanchej. Sutʼincharinapaj, ¿imataj kanqa mana uj kutillachu casarakorqanku chaykunamanta? Saduceospis uj warmimanta Jesusta taporqanku,  pejpatachus ñaupaj kaj qosan wañupusqa, jinallataj kasqa qanchisman chayanankama (Luc. 20:27-33). ¿Mayqenninkoj warmintaj kanqa qanchisnintin kausarimojtinku? Chaytaqa mana yachanchejchu, nitaj chaykunamanta anchata llakikunachu. Astawanpis Jehovapi atienekuna. Pay qhepaman imastachus ruwanqa chaykunaqa sumaj kanqa, suyakunapaj jinataj, mana manchachikunapajchu.

Bibliaqa wañusqas kausarimunankuta yachachin. Arí, “tukuy pʼampasqa kajkunaqa Runaj Churimpa parlasqanta uyarenqanku” nin. Ñaupa tiempopi kausarimojkunamanta parlasqantaj, ajinapuni kananta rikuchin (Juan. 5:28, 29). Wañuymanta kacharichisqa kajkunata rikojkunataj mayta kusikonqanku. Kausarimojkunapis maytachá kusikullanqankutaj.

Wañuy atipasqa kajtenqa Jallpʼapi ni jaykʼaj jina kusiy kanqa. May chhika runasqa watejmanta kausayta atenqanku (Mar. 5:39-42; Apo. 20:13). Chay milagro kananpi tʼukureyqa wañuyrayku llakiypi rikhurejkunata mayta sonqochan.

Wañusqas kausarinpojtinku, ¿manañachu ni imamanta llakikuna kanqa? Manaña. Isaías 25:8 nin: “[Jehovaqa] wañuyta wiñaypaj chinkachenqa”, nispa. Chaytaj niyta munan wañuyrayku ima llakiykunachus kasqantapis chinkachinanta. Isaías nillanpuni: “Tukuypa waqaynintataj Tukuy Atiyniyoj Tata Diosqa pichanqa”, nispa. Qan chay jatun llakiypi rikukushanki chayqa wañusqas kausarimunankumanta yachay, kusisqa kanaykipaj yanapasonqa.

Runasqa imaynatapunichus Dios mosoj pachapi munayninta juntʼananta, mana entiendeyta atinchejchu. Jehová nin: “Imaynachus cieloqa kay pachamanta aswan patapi kashan, ajinallataj ñanneyqa ñanniykichejmanta aswan patapi kashan, jinallataj qankunaj yuyasqasniykichejmanta noqaj yuyasqasneyqa aswan patapi kashanku”, nispa (Isa. 55:9). Jesús wañusqas kausarimunankuta nisqanqa Abraham jina Jehovapi atienekunapaj yanapawanchej. Chayrayku Diosta kasukunanchej  tiyan, ajinamanta kausarimojkunawan khuska, mosoj pachapi kausanapaj jina kasun (Luc. 20:35, NM).

Anchata llakikunaykimantaqa suyakuyniyoj kanaykipaj kallpachakuy. Runasqa qhepapaj ni ima suyakuy kasqanta yuyanku. Jehovatajrí uj sumaj suyakuyta qowanchej. Munasqanchejta, necesitasqanchejta ima imaynatachus qowasun chaytaqa mana yachanchejchu, jinapis juntʼananpi atienekuna. Apóstol Pablo qhelqarqa: “Sichus rikunchejña imapichus suyakushasqanchejta chayqa, mana suyakuy kanmanñachu. Pillapis rikuspañaqa, imapajñataj suyakonqari? Imatachus mana rikusqanchejpi suyakunchej chayqa, pacienciawan chaytaqa suyananchej”, nispa (Rom. 8:24, 25). Diospa nisqasnin juntʼakunanpi atienekunki chayqa sinchʼillatapuni sayayta atinki. Ajinata ruwajtiykitaj, Jehovaqa qhepaman “sonqoykej munasqanta qosonqa”. Biblia Paymanta nin: “Tukuy kawsajkunata sajsachinki ashkhata qospa”, nispa (Sal. 37:4; 145:16; Luc. 21:19).

Jesús wañuchisqa kanan kashajtin, apostolesnenqa may phutisqa kasharqanku. Jesustaj ajinata sonqocharqa: “Ama sonqoykichej phutikuchunchu; qankunaqa Diospi creeychej, noqapipis creellaychejtaj. [...] Mana sapaykichejta saqesqaykichejchu; qankunaman kutimusajpuni”, nispa (Juan 14:1-4, 18, 27). Chayta nisqantaj, ajllasqa cristianosta watas pasasqanman jina suyakuyniyoj kanankupaj, sinchʼitataj sayanankupaj yanapan. Pikunachus wañusqas kausarimunankuta suyashanku chaykunapis, nillataj anchata llakikunankuchu tiyan. Jehovawan Jesuswanqa paykunata ni imarayku saqerpanqachu.