Munakuywan, kʼacha kaywan imapuni parlana
Munakuywan, kʼacha kaywan imapuni parlana
“Sumaj yachaywampuni imatapis parlan, munakuywantaq kʼachata imatapis yachachin.” (PRO. 31:26, Qheshwa Biblia [QB].)
1, 2. a) ¿Imastataq parlasqanchikpi rikuchinanchik tiyan? b) ¿Imatataq kay yachaqanapi ukhuncharisun?
ÑAWPA tiempopiqa, kamachiq Lemuelman maman, juk sumaq warmimanta kayta nirqa: “Sumaj yachaywampuni imatapis parlan, munakuywantaj kʼachata imatapis yachachin”, nispa (Pro. 31:1, 10; 31:26, QB). Chaywanpis, ¿yachayniyuq warmisllachu, munakuywan kʼachamanta parlananku tiyan? Mana, Diosta kusichiyta munaqkunapis jinallatataq parlananku tiyan. * (Proverbios 19:22, ñawiriy.) Chayrayku tukuy cristianos ajinata parlanapaq kallpachakuna tiyan.
2 Chaywanpis, ¿imaynataq munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchiq runa? ¿Pikunamantaq munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchinanchik tiyan? ¿Imaynatataq kay kʼacha kaykuna, familiapi, qutuchakuypi ima, sumaqmanta parlarinanchikpaq yanapawanchik?
Munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchina
3, 4. a) ¿Imaynataq munakuyniyuq, kʼacha kayniyuq runa? b) ¿Munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchiq runawan, tukuyman kʼacha sunqu kasqanta rikuchiqwan kikinchu?
3 Munakuywan, kʼacha kaywanqa, khuskachasqa kanku. Chayrayku munakuyniyuq runaqa, munasqa runa masinpa allinninta maskʼan. Kʼacha runataq, ruwasqanwan, parlasqanwan ima, wakkunaman munakuyninta rikuchin. Kay iskay kʼacha kaykunata sunqunmantapacha rikuchiqqa, munasqa runa masinta ni jaykʼaq wasanchanchu, paypaq allin kaqta ruwananpaqpunitaq kallpachakun.
4 Chantapis Bibliapiqa, “sumaq [chayri kʼacha] sonqo[yuq]” runamanta parlallantaq, chaytaq mana kikinchu munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchiq runawanqa. Imaptinchus kʼacha sunqu kasqantaqa, tukuyman mana riqsisqasmanpis rikuchiyta atin. Malta nisqa churumanta runasqa chayta rikuchirqanku. Paykunaqa, Pablota, 275 runastawan mana riqsispapis kʼacha sunquwan yanaparqanku (Hech. 27:37–28:2). Chaywanpis munakuyta, kʼacha kaytawanqa, amigosninchikman, riqsisqasninchikman imalla, rikuchiyta atinchik, chaytaq ni jaykʼaq wasanchananchikpaq tanqawanchik. Chaytataq, Davidpa ruwasqanpi rikunchik, payqa, Mefi-bosetman munakuyninta, kʼacha kayninta ima, rikuchirqa (2 Sam. 9:7).
Diosmanta mañakuy, tʼukuriy imaqa may sumaqpuni
5. ¿Imataq mana imatapis parlarparinallapaq yanapawasun?
5 Munakuywan, kʼachamantataq parlayqa, mana atikullanchu, discípulo Santiagopis jinata nirqa: “Runaj qalluntatajrí mana pipis mansuyachiyta atinchu, imaraykuchus chayqa uj sajra mana mansuyachiy atina, wañuchej venenowan juntʼa”, nispa (Sant. 3:8). ¿Imataq mana imatapis parlarparinallapaq yanapawasun? Jesús, religionta kamachiqkunaman nisqan, pay nirqa: “Sonqopi imachus juntʼa kashan, chaymanta simeqa parlan”, nispa (Mat. 12:34). Chayrayku, munakuywan, kʼachamantataq parlanapaqqa, sunqunchikpi chay kʼacha kaykunata wiñachina tiyan. Kunanqa, Diosmanta mañakuy, tʼukuriy ima, imaynatachus chayta ruwananchikpaq yanapawasqanchikta qhawarina.
6. ¿Imaraykutaq Jehová, munakuyninta, kʼacha kayninta ima, rikuchisqanpi tʼukurinanchik tiyan?
6 Bibliamanta juknin pʼitinpiqa, Jehová Dios ‘khuyakuypi jatun’ kasqanta nin (Éxo. 34:6). Salmopipis, ‘kay pachaqa khuyakuyninwan juntʼa kachkasqanta’ nin (Sal. 119:64). Chantapis Bibliaqa, imaynatachus Jehová munakuyninta, kʼacha kayninta ima, kamachisninman rikuchisqanmanta parlan. Chayrayku, imaynachus kasqanpi, ruwasqasninpi ima, tʼukurinapaq tiempochakuptinchikqa, mayta agradecekusun, payjinataq ruwayta munasun (Salmo 77:12, ñawiriy).
7, 8. a) ¿Imaynatá Jehová, Lotman, familianmanwan khuyakuyninta rikuchirqa? b) ¿Imaynataq David, Jehová khuyakuyninta rikuchisqanmanta sientekurqa?
7 Sutʼincharinapaq, Lotpa kawsayninmanta parlarina, payqa Abrahampa sobrinon karqa. Jehovaqa, juk kuti, Lotta, familiantawan Sodomapi chinkachisqa kanankumanta salvarqa. Chay llaqta chinkachisqa kanan qayllataqa, iskay ángeles, Lotwan, familianwan wasinkuta saqispa usqhayllata ayqinankuta nirqanku. Biblia jinata nin: “Lot mana usqhayta puririyta aterqachu; chayrayku angelesqa Lotta, warminta, iskaynin ususisninkutawan makisninkumanta llajtamanta jawaman aysarqanku, Tata Dios paykunata khuyakusqanrayku”, nispa. Dios, Lotta salvananpaq khuyakuyninta rikuchisqanpi tʼukuriptinchik, ¿imaynataq sientekunchik? (Gén. 19:16, 19.)
8 Davidmantañataq parlarina, payqa jinata takirikurqa: “[Jehová] tukuy sajra ruwasqasniymanta perdonawan, tukuy onqoymantapis pay sanoyachiwan”, nispa. Davidqa, Betsabewan juchallikusqanmanta Jehová perdonaptin, ¡mayta agradecekurqa! Chayrayku Jehovata, ajinamanta jatuncharqa: “Imaynachus cieloqa kay pachamanta aswan jatun, ajinallataj khuyakuynenqa may jatun payta manchachikojkunapaj”, nispa (Sal. 103:3, 11). Kay pʼitispijina tʼukurispaqa, Jehová munakuyninta, kʼacha kayninta ima, rikuchisqanmanta mayta agradecekunchik. Chaytaq, payjina ruwanapaq, payta jatunchananchikpaq ima, tanqawanchik (Efe. 5:1).
9. ¿Imataq munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlanapaq tanqawanchik?
9 Rikunchikjina Bibliapiqa, Jehová, paywan allinpi kaqkunaman, munakuyninta, kʼacha kayninta ima, rikuchisqanta sutʼinchan. Chaywanpis, ¿Payta mana yupaychaqkunatarí ñakʼarichinchu? Mana, astawanpis “Payqa khuyan mana yuyarikojkunata, sajra sonqoyojkunata ima”, chayrayku “sajra runaspaj, kʼacha runaspajpis intinta llojsichimun. Kikillantataj parachimun tukuypaj, allin runaspaj, sajra runaspaj ima” (Luc. 6:35; Mat. 5:45). Jehovaqa, manaraq Paymanta yachakuchkaptinchikpis, kʼacha kayninta rikuchiwarqanchikña. Chaywanpis, kamachisninman tukusqanchikmantapachaqa, chiqa munakuyninta rikuchiwanchik (Isaías 54:10, ñawiriy). ¡Maytapuni chaymanta agradecekunchik! Chaytaq munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlanapaq, ruwanapaq ima, tanqawanchik.
10. Munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchinapaq, ¿imaraykutaq Diosmanta mañakuy may allinpuni?
10 Diosmanta mañakuyqa, munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchinapaq mayta yanapawanchik. Imaptinchus, kʼacha kaywan, munakuywanqa, espíritu santop puquyninmanta kanku (Gál. 5:22, 23). Chayrayku, espíritu santowan yanapachikuptinchikqa, munakuy, kʼacha kay ima, sunqunchikpi saphichakunqa. Espíritu santo yanapanawanchikpaqtaq, Jehovamanta mañakunanchik tiyan (Luc. 11:13). Chayrayku, espíritu santota sapa kuti mañakuy, chaywan yanapachikuy imaqa, ¡may allinpuni! Arí, Diosmanta mañakuy, tʼukuriy imaqa, munakuywan, kʼacha kaywan, parlanapaq mayta yanapawanchik.
Qhariwarmi kawsaypi munakuywan kʼachamantataq parlarinanku tiyan
11. a) Jehová, ¿imaynatá juk qusa warminta parlapayananta munan? b) ¿Imaynatá juk qusata munakuyniyuq, kʼacha kayniyuq ima, kasqan warminta allinmanta parlapayananpaq yanapanman?
11 Pabloqa, qusasman jinata nin: “Sapa ujpis warmiykichejta munakuychej imaynatachus Cristoqa [qutuchakuyta] munakorqa, ajinata, [qutuchakuy]raykutaj kawsayninta churarqa”, nispa (Efe. 5:25). Chantapis Pabloqa, Jehová, Adanman Evamanwan nisqanta qusasman yuyarichin: “Qhareqa tatanta, mamantawan saqespa, warminwan ujchakaponqa, iskayninkutaj uj aychallaman tukonqanku”, nispa (Efe. 5:31). Arí, Diosqa, juk qusa warminta munakuywan, kʼachamanta parlapayananta, mana wasanchaspa paywan khuska kananta ima, munan. Chayrayku warminta chiqamanta munakusqanrayku, pantasqasninmanta achkha runaspa chawpinpi, mana parlanqachu. Astawanqa kʼacha kaykunasninmanta parlayta munanqa (Pro. 31:28). Chʼampaykuna kaptinpis, warminman munakuyninta, kʼacha kayninta ima, rikuchisqanqa, sunqunta mana nanachinanpaq yanapanqa.
12. ¿Imaynatá warmi, qusanman munakuyninta, kʼacha kayninta ima, parlasqanpi rikuchin?
12 Juk sumaq warmipis, munakuywan, kʼacha kaywan imapuni parlan, manataq kay pachap munayninmanjinachu ruwan. Runa chawpipi parlaspapis, “qosanta jatumpaj qhawa[sqanta]” rikuchin, ajinamantataq, qusanta wak runaswan allinpaq qhawachin (Efe. 5:33). Chantapis, wawasnin tatankuta jatunpaq qhawanankuta munasqanrayku, mana paykunap ñawpaqinpi qusanpa nisqanman churanakunchu. Astawanpis, qusanpa nisqan mana allin rikchʼaptinqa, qusanwan sapallanpi parlarin. Chayraykuchá Bibliapi jinata nin: “Yachayniyoj warmeqa familianta pataman oqharin”, nispa (Pro. 14:1). Arí, warmiqa, familianpi kusisqas, sunqu tiyasqas ima, kawsakunankupaq yanapan.
13. ¿Pikunataq munakuyta, kʼacha kayta ima, astawan rikuchinakunanku tiyan, imaynatá chayta ruwankuman?
13 Qhariwarmi, wasinkupipis puraqmanta jatunpaq qhawanakuspa parlarikunankuqa, ¡may allinpuni! Pablo nisqanmanjinataq, “phiñakuyta, rabiakuyta, wajkunamanta sajra yuyayta, pʼenqaypi rikhurichispa rimayta, millay parlaykunata ima”, saqinanku tiyan. Chantapis “kay imaswan pʼachawan jina pʼachalliku[nanku tiyan]: Khuyakuywan, kʼacha kaywan, llampʼu sonqo kaywan, mana phiñakoj kaywan, pacienciawan ima”. Astawanqa, “munakuywan pʼachawan jina pʼachalliku[nanku tiyan], imaraykuchus munakoyqa chay tukuyninta ujllaman sumajta tukuchin” (Col. 3:8, 12-14). Chantapis wawas, tatasninku kʼachamanta munakuywan parlapayanakusqankuta rikuspaqa, kusisqas kanqanku, paykunajinataq ruwayta munanqanku.
14. ¿Imaynatá tatas familiankuta kallpachankuman?
14 Salmistaqa, Jehovamanta jinata mañakurqa: “Khuyakuyniyki kunanqa sonqochawachun”, nispa (Sal. 119:76). Jehovaqa, kamachisninta sunquchaspa, yuyaychaspa ima, kallpachan (Sal. 119:105). Tataspis, Jehovajina ruwananku tiyan. ¿Imaynamantá parlasqankuwan, familiankuta kallpachankuman? Paykunata yuyaychaspa, sunquchaspa ima. Chaytataq, Familiapi Diosta Yupaychanapaq Chʼisipi ruwayta atinkuman. Chay tantakuyninkupiqa, Bibliamanta may sumaq yachachiykunata yachakunqanku (Pro. 24:4).
Hermanosninchikta chiqamanta munakuna
15. ¿Imaynatataq ancianos tukuy hermanos ima, munakuyninkuta, kʼacha kayninkuta ima, tukuyman rikuchinkuman?
15 Kamachiq Davidqa, jinata Diosmanta mañakurqa: “Munakuyniykiwan, cheqa kayniykiwan ima wiñaypaj waqaychaway”, nispa (Sal. 40:11). ¿Imaynatataq ancianos, iñiyninkupi sumaq sayasqa hermanos ima, Jehovajina munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchinkuman? Tukuy hermanosta Bibliap yuyaychasqanmanjina parlapayaspa, jinamanta munakuyninkuta, kʼacha kayninkuta ima, rikuchinqanku (Pro. 17:17).
16, 17. ¿Imaynasmantawantaq munakuyninchikta, kʼacha kayninchikta ima, rikuchisunman?
16 Juk hermanop ruwasqan, mana Bibliap nisqanmanjinachu kasqanta reparaspa, ¿imatá ruwananchik tiyan? Chay hermanota munakusqanchikrayku, kʼacha kasqanchikrayku ima, yanaparinapaq paywan parlarinanchik tiyan (Sal. 141:5). Chayrayku, juk hermano juchallikusqanta yachaspaqa, chiqamanta munakusqanchikrayku, qutuchakuymanta ‘ancianosta wakyananta’ nisunchik. Paykuna “Diosmanta paypaj mañapunankupaj, [Jehovap] sutimpi aceitewan jawispa” (Sant. 5:14). Chay hermano, ancianosman juchanmanta mana willaptintaq, munakusqanchikrayku, kʼacha kasqanchikrayku ima, ñuqanchik willananchik tiyan. Chaywanpis wak hermanosqa, sapayakusqankurayku, pisipaq qhawakusqankurayku, llakiykunapi rikukusqankurayku ima, sinchi llakisqas kachkanku. Paykunamanpis munakuyninchikta, kʼacha kayninchikta ima, rikuchisunman. ¿Imaynamantá? “Sonkosnincupi pisi callpayojcunata” parlayninchikwan kallpachaspa (1 Tes. 5:14, Dios Parlapawanchej).
17 Wakin runasqa hermanosninchikta qhasimanta juchachanku, chayta uyarispa juk runa kikillantataq parlaptin, ¿imatá ruwananchik tiyan? Hermanosninchik chiqa sunqu kasqankumanta iskaychakunamantaqa, allin kanman chay runawan manaña parlananchik. Chay runa uyariyta munaptintaq, imaraykuchus jinata yuyasqanta sutʼinchanawanchikta mañasunman. Chantapis, Diospa llaqtaman churanakuqkuna, juk hermanota ñakʼarichinankupaq maypichus tiyakusqanta tapuwaptinchikqa, chiqamanta munakusqanchikrayku, mana willasunchu (Pro. 18:24).
‘Khuyakuyta qhatiqqa, kawsayta tarinqa’
18, 19. ¿Imaraykutaq hermanosninchikta, munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlananchik tiyan?
18 Hermanosninchikmanqa, tukuy imapi chiqa munakuyninchikta rikuchinanchik tiyan. Wakin kutispi mana atikuptinpis, munakuywan, kʼacha kaywan imapuni, parlananchik tiyan. Jehovaqa, israelitaspa munakuyninku, kʼacha kayninku ima, “tutamanta chinkaripoj chhulla jinalla” chinkapusqanta rikuspa, sunqunta mayta nanachikurqa (Ose. 6:4, 6). Chaywanpis, kamachisnin tukuy imapi munakuyta, kʼacha kayta ima, rikuchiptinkuqa mayta kusikun, chayraykutaq paykunata yanapan. ¿Imaynamantá?
19 Kay Proverbios 21:21 nin: “Pichus cheqan kayta, khuyakuytawantaj qhatejqa kawsayta, cheqan kayta, allimpaj qhawasqa kayta ima tarenqa”, nispa. Arí, kʼacha runaqa, wiñay kawsayta japʼinqa. Jehovataq, ‘chiqa kaq kawsayta’ taripananpaq yanapanqa (1 Tim. 6:12, 19). Chayrayku, tukuyninchik “khuyakojkuna, allin kʼachastaj” kananchik tiyan (Zac. 7:9).
[Sutʼinchaynin]
^ párr. 1 Diosmanta Qhelqasqa Bibliapiqa, khuyakuy, kʼacha, munakuy ima, rimaykunata, munakuymantawan, kʼacha kaymantawan parlananpaq uqharichkan. Chayrayku kay yachaqanapi, Bibliap pʼitisninpi kay rimaykunata uqharispa, kay iskay rimaykunamanta parlachkan.
¿Imaynatá sutʼinchasunman?
• ¿Imaynataq munakuyniyuq, kʼacha kayniyuq runa?
• ¿Imaynamantataq munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlasunman?
• ¿Imaynatataq qhariwarmi munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlarikunkuman?
• ¿Imaynapitaq hermanosninchikta munakuywan, kʼacha kaywan ima, parlasqanchik rikukunqa?
[Tapuykuna]
[23 paginapi dibujo/foto]
Davidqa, Jehovap munakuyninta, kʼacha kayninta ima, jatuncharqa
[24 paginapi dibujo/foto]
¿Sapa semanachu Familiapi Diosta Yupaychanapaq tantakuyta ruwachkanchik?