Kawsayniyta kimsa jatun tantakuykuna tikrachin

George Warienchuck kawsayninmanta willariwanchik

¿MAYQIN jatun tantakuyllapis kawsayniykita tikrachinaykipaq yanapasurqachu? Ñuqataqa, kimsa jatun tantakuykuna yanapawarqa. Ñawpa kaqqa, manchachikuyniyta atipachiwarqa, qhipantaq kapuwasqallanwan kusisqa kawsayta yachachiwarqa, kimsa kaqtaq Diospa Reinonrayku astawan llamkʼanaypaq kallpachawarqa. Niraq astawan parlachkaspa, ñawpaqta imachus wawa kachkaptiy kasqanmanta willarisqaykichik.

Kay 1928 watapi paqarikurqani, kuraq ñañasniy Margiewan, Olgawan ima, Nueva Jerseymanta (Estados Unidos), South Bound Brook nisqa llaqtapi wiñakurqani, chay llaqtapiqa, 2.000 runaslla tiyakurqanku. Wakchas kaptiykupis, mamayqa mana michʼachu karqa. Sumaq mikhunata wakichinanpaq qullqisitun tiyapuptinkama, vecinosniykuta mikhunata jaywarinanpaq waqyariq. Jisqʼun watayuq kachkaptiy, wasiykuman húngaro qalluta parlaq warmi chayamurqa, payqa Jehovamanta sutʼinchaq karqa. Mamayqa, chay qalluta ñawpaqta parlayta yachakusqa. Chayraykutaq parlasqanta uyarirqa, Bibliamantataq yachakuyta qallarirqa. Aswan qhipamantaq, hermana Bertha mamayta bautizakunankama yachachillarqapuni, payqa 20 watayuqjina karqa.

Ñuqaqa, mamaymanta nisqa manchali karqani, manataq ñuqa kikiypi anchata atienekuqchu kani. Mamayqa, ima ruwasqaytapis pisipaq qhawaq. Chayrayku waqay ñawilla, imaraykuchus ima ruwasqaywanpis mana kusikusqanta tapuriptiyqa, jinata niwaq: “Wawáy, ñuqaqa mayta munakuyki. Chaywanpis, mana jatunchakunaykita munanichu”, nispa. Allinniyrayku chayta ruwaptinpis, ajinata ruwawasqanrayku, ñuqa kikin ancha pisipaq qhawakuq kani.

Juk vecinayku, pichus ñuqawan may kʼacha karqa, juk pʼunchay, wawasninwan iglesianman rinayta niwarqa. Chay ruwasqayta Jehová mana allinpaqchu qhawananta yachaspapis, vecinay mana phiñakunanrayku rirqani. Ajinata ruwasqaymanta mana allin kaptiypis, killasta rillarqanipuni. Yachaywasipipis, manchali kasqayrayku, mana concienciayta kasurqanichu. Directorqa, nisqanta juntʼachiqpuni, paytaq yachachiqkunaman, wawaswan banderata napaykuchinankuta kamachiq. Manchachikuyniywan atipachikusqayrayku, watata kasurqani.

Mana manchachikuq kayta yachakuni

Chantá 1939 watapi, libromanta yachaqanapaq, wasiypi juk qutu tantakuyta qallarirqanku. Ben Miezkalski sutiyuq waynataq yachachiq, payqa precursor karqa. Chay hermanoqa, jatuntaq, kallpayuqtaq karqa. Ñuqamantaqa, roperomanta aswan jatun karqa. Chayrayku, tukuy Big Ben (Jatun Ben) niq kayku. Chaywanpis, may kʼacha kasqanrayku, paywan kaspa, kusisqa kaq kani. Chayrayku ñuqawan willasun niwaptinqa, kasurqanipacha, unayninmantaq, amigosman tukurqayku. Llakisqa kachkaptiypis, kuraq wawqiyjina sunquchawaq. Ajinata yanapawasqanrayku, payllawanpuni kayta munaq kani.

 Benqa, 1941 watapi, San Luis (Misuri) llaqtapi jatun tantakuyman autonpi rinan karqa, chayrayku paywan rinaykuta niwarqayku. Ñuqaqa, wasiymanta wak ladosman, mana 80 kilometrosllatapis riqchu kani, kunantaq 1.500 kilometrosta rinayku karqa, chayrayku, may kusisqa kachkarqani. San Luisman chayaspaqa, chʼampaykunawan tinkurqayku. Chay llaqtamanta achkha runasqa, jatun tantakuyman riq hermanosta, wasisninkuman waqyarikunankuta nisqanku. Chaywanpis, chay llaqtamanta iglesiaqa, runasman, ama Jehovamanta sutʼinchaqkunata wasinkupi japʼinankuta kamachisqa, achkhataq kasurqanku. Jina kaptinpis, mayqin wasipichus qhipakurqayku chay familiaqa, mana kasurqankuchu. Niwasqaykumanjina paykunaqa, hermanosta wasinkupi japʼikunankuta ñawpaqmantaña nisqanku, chayraykutaq chay kamachiyta mana kasurqankuchu. Chay familia mana manchachikuyniyuq kasqankuqa, tʼukurpachiwarqa.

Ñañasniyqa, chay tantakuypi bautizakurqanku. Chay pʼunchaypiqa, Brooklynpi Betelmanta hermano Rutherford, sumaq umallirichiyninpi, Diospa munayninta ruwayta munaq wawasta, sayarikunankuta nirqa. Wawastaq, 15.000 sayarirqayku. Chantá, pikunachus Diosmanta willamuyrayku atisqankuta ruwayta munaqkunata “¡Arí!”, ninankuta nirqa. Tukuyniykutaq, arí nispa qhaparirqayku, chantataq tukuy mayta tʼaqllakurqanku. ¡May kusiy karqa!

Jatun tantakuy tukukuptinqa, Virginiamanta juk hermanota waturimurqayku. Payqa, willachkaptin phiñasqa runas maqasqankuta, alquitranwan, phuruswan ima, jichʼaykusqankuta niwarqayku. “Chaywanpis, willamullasaqpuni” nirqa, chaytaq mayta tʼukuchiwarqa. Chaymanta wasiykuman kutipuspaqa, Davidjina wakichisqa sientekurqani, yachaywasimanta Goliatwan —directorwan— tinkunaypaq.

Yachaywasiman kutiytawanqa, directorman rirqani, paytaq mana allintachu qhawariwarqa. Sunqullaypi Jehovamanta mañakuspa kallpachakuytawan, nirqani: “Jehovamanta sutʼinchaqkunap jatun tantakuyninkuman rini, kunan mana banderata napaykusaqchu”, nispa. Directortaq, phiñakuymanta pukayarirqa, tiyananmanta chʼinlla sayarispataq qayllaykamuwaspa jinata qhapariykuwarqa: “¡Banderata mana napaykunki chayqa, yachaywasimanta wikchʼuchikunki!”, nispa. Chay kutipiqa, mana manchachikurqanichu, chaytaq mayta kusikurqani.

Chay ruwasqaymanta mayta Benman willayta munarqani, chayrayku Tantakunapaq Wasipi rikuytawan, kusisqa nirqani: “¡Banderata mana napaykusqayrayku, yachaywasimanta wikchʼumuwanku”, nispa. Paytaq, hombroyman makinta churaspa kusisqa niwarqa: “Jehovaqa, chiqamantachá qamwan may kusisqa kachkan”, nispa (Deu. 31:6). Chay niwasqanqa, mayta kallpachawarqa. Kay 1942 wata junio 15 pʼunchaypitaq bautizakurqani.

Kapuwasqallanwan kawsakuyta yachakuni

Segunda guerra mundial nisqa, tukukusqantawan, qullqiqa suyuypi mayta miraykurqa, tukuy imataq rantinapaq, vendenapaq ima, rikhurimurqa. Ñuqaqa, achkhata ganakuchkarqani, imatachus ñawpaqta mana rantiyta atisqaytapis, rantiyta atinaypaqjina karqani. Wakin amigosniyqa, motosta rantirqanku, wakintaq wasisninkuta sumaqta allinchachirqanku. Ñuqapis, rikhurimuq autota rantikurqani. Tukuy imasniyuq kayta munaspataq, Diospaq llamkʼayta munasqayta pisimanta pisi qunqachkarqani, mana allinta ruwachkasqayta yachaspapis. Chaywanpis 1950 watapi, Nueva York llaqtapi juk  jatun tantakuy, kawsayniyta chiqanyachinaypaq yanapawarqa.

Umallirichiqkunaqa, usqhayllata willamunata nirqanku. Juk umallirichiq nirqa: “Qhasillapaq imasniykichikta chinkachispa, Dios churasqan ñanta tʼijuychik”, nispa. Chay umallirichiyqa, ñuqapaqjina karqa. Chantá, Galaadpi wakichisqa misionerosta rikullarqanitaq, chayrayku tʼukurirqani: “Ñuqap mitayjina hermanos, sumaq kawsayninkuta saqispa wak suyusman rinku chay, ñuqapis suyuypi kikinta ruwanay tiyan”, nispa. Chay jatun tantakuy tukukusqantawan, precursor kanayta nikurqani.

Chantapis, qutuchakuyniypi Jehovata sunqu kʼajaywan yupaychaq Evelyn Mondak hermanawan, lluqsiyta qallarirqani. Mamanqa, suqta wawasta uywarqa, chantapis mana manchachikuspa runasman willaq. Payqa, iglesia catolicap ñawpaqinpi, Diosmanta runasman willaspa mayta kusikuq. Curaqa, mayta phiñakuq, sapa kuti ripunanta niptinpis, mana manchachikuspa willallaqpuni. Evelynqa, mamanjina karqa, mana runata manchachikuqchu (Pro. 29:25).

Chantá 1951 watapi Evelynwan casarakurqayku, llamkʼayniykuta saqispataq precursores ruwakurqayku. Qutuchakuykunata waturiq hermanoqa, Atlántico mama quchap qayllanpi Amagansett llaqtaman, rinaykuta niwarqayku, chayqa Nueva York llaqtamanta 160 kilometrospi karqa. Chay llaqtamanta hermanoswan parlaspaqa, qhipakunaykupaq wasi, mana kasqanta yacharqayku. Chayrayku, juk wasijina autota maskʼakurqayku, chaywanpis ancha achkha qullqipaq kasqa. Jinamanta mayta maskʼaspaqa, juk maykʼa autitota 900 dolaresllawan tarirqayku. Chay qullqitaq, casarakusqaykumanta quriwasqayku karqa. Rantiytawantaq, allinchaspa, chaywan ripurqayku. Chaywanpis, imawanchus kawsanaykuta mana yacharqaykuchu, imaraykuchus mana phatayuq chayarqayku.

Evelynqa, wasista llimphuchaspa llamkʼayta qallarirqa, ñuqataq juk italianop mikhunata vendena wasinta chʼisisnin llimphuchaq kani. Dueñoqa, puchuq mikhunata apakuyta atisqayta niwarqa. Wasiymanqa, pizza, fideo ima, mikhunawan, chawpi tuta pasayta chayaq kani. Chay mikhunaqa, qʼunichisqa miskʼi kaq, astawanraq chiri tiempopi. Wakin kutiqa, hermanos punkuykupi jatun challwata saqiq kanku. Amagansett qutuchakuymanta munasqa hermanoswan watasta llamkʼasqaykupiqa, kapuwasqallaykuwan kusisqa kayta yachachiwarqayku. ¡Chay tiempoqa, mana qunqanapaqjina!

Diospa Reinonrayku astawan llamkʼayta munayku

Chantá, 1953 wata julio killapi, Nueva York llaqtapi achkha suyusmanta jatun tantakuy ruwakurqa, chaymantaq achkha misioneros jamurqanku. Imaynachus willaypi risqanmanta parlarisqankuqa, munanapaqjina karqa. Chantá, juk umallirichiq, achkha suyusmanraq Diosmanta willay mana chayasqanta nirqa, chayraykutaq ñuqaykupis, Diospa Reinonrayku astawan llamkʼayta munarqayku. Jinamanta chay jatun tantakuyllapitaq, misioneros kayta munasqaykuta nirqayku. Chay kikin watallapitaq, Galaadman clase 23 nisqaman waqyariwarqayku, chaytaq 1954 wata febrero killapi qallarinan karqa. ¡Mayta kusikurqayku!

Brasilman kachawarqayku, maytataq kusikurqayku. Niraq richkaptiyku, Betelmanta juk hermano, 9 soltera misioneras ñuqaykuwan rinankuta, yanaparinaykuta ima, niwarqayku. ¡Barcopi llamkʼaqkunaqa, 10 warmiswan barcoman  wichariqta rikuspa, mayta tʼukurqanku! Hermanasqa, allinta yanapawarqanku, chaywanpis 14 pʼunchaymanta chayaptiykuraq, sunquy tiyaykurqa.

Portugués qalluta yachasqaytawanqa, Rio Grande do Sul llaqtapi qutuchakuykunata watukuq rinaypaq sutichawarqanku, chaytaq Brasil suyup uraniqninpi kachkan. Juk soltero hermanop cuentanmanta rinay karqa, payqa, juk casarasqa hermanota chay lugarman kachasqankumanta, mayta tʼukurqa. Qutuchakuykunaqa, tukuyniqpi chʼiqirasqa kasqanku, chayrayku wakin kutisqa, vendenata apaykachaq autosllapi chayayta atiq kayku. Autoyuqkunaqa, mikhunata jaywaptiyku qhipapi apawaq kayku. Waskhawan matʼisqa carga patapi risqaykurayku, waskhamanta japʼikuq kayku. Chay ñankunaqa, qaqa patasninta pasaq. Auto, ñanta muyuykuptinqa, tukuy carga juk ladoman ñuqaykuwan khuska ripuq. Mana urmaykunaykupaqqa, tukuy kallpaykuwan japʼikuq kayku. Qutuchakuymanta hermanosqa, may kusisqas suyawaq kayku, chayrayku ajinata ruwasqaykuqa, mana qhasipaqchu karqa.

Chʼisisninqa, hermanospa wasinkupi qhipakuq kayku. Wakchas kaspapis, imachus tiyapusqanta, quriwaq kayku. Juk chiqapi hermanosqa, aychawan llamkʼaq empresapi, llamkʼaq kanku. Paykunaqa, pʼunchaynintinta llamkʼaspa, juk pʼunchay mikhunallapaq ganakuq kanku. Chaywanpis, waturikuq riptiykuqa, juk chayri iskay pʼunchayta qutuchakuywan willaq rinankurayku, mana llamkʼaqchu kanku. Chiqamantapuni Jehovapi atienekuq kanku. Mana jaykʼaqpis, chay llampʼu sunqu hermanos, Diospa Reinonrayku ruwasqankuta qunqasqaykuchu. Paykunamanta yachakusqaykuqa, mana mayqin yachaywasipipis yachachikunchu. Paykunamanta yuyarikuptiyqa, waqanipuni.

Mamay unqusqanrayku, 1976 watapi Estados Unidosman kutipurqayku. Mana Brasilmanta ripuyta munarqaykuchu, chaywanpis Reinonmanta willay, mayta wiñasqanta rikuspa, may kusisqa ripurqayku. Brasilmanta carta chayamuwaptiykuqa, jaqay tiempopi llamkʼasqaykumanta yuyarikuni.

Munasqa hermanosniykuwan tinkuyku

Mamayta qhawaqjinaqa, precursores karqayku, llimphuchaspataq llamkʼarqayku. Mamayqa, 1980 watapi Jehovaman chiqa sunqu wañupurqa, chaymantataq, Estados Unidospi qutuchakuykunata waturinaypaq kachawarqanku. Kay 1990 watapi Connecticut qutuchakuyta waturikuchkaptiykuqa, munasqa hermano Benwan tinkuyku. Payqa, wayna kachkaspa 50 watas ñawpaqta, manchachikuyniyta atipanaypaq yanapawarqa, kunanqa qutuchakuymanta juknin anciano kasqa. ¡Mayta kusikurqayku paywan tinkuspa!

Chantá, 1996 watapi, portuguesa qutuchakuypi, Elizabeth (Nueva Jersey) llaqtapi, unqusqa kachkaptiykupis, precursores especiales sutichasqa karqayku. Unqusqa kaspapis, warmiypa yanapanwan, atisqaymanjina willaq rinipuni. Chantapis, Evelynqa, Bertha kuraq hermanata yanaparin, imaraykuchus chayniqllapi tiyakun. Payqa, qanchis chunka watas ñawpaqta chiqa yachachiyta mamayman riqsichirqa. Hermanaman agradeceyta atisqaymanta kusikuni, imaraykuchus pay, familiayman chiqa yachachiyta chayachirqa.

Jatuchaq tantakuykunaman wayna kachkaspa risqayqa, runata mana manchachikuspa Jehová Diosta yupaychanaypaq, kapuwasqallanwan kusisqa kanaypaq, Diospaq astawan llamkʼanaypaq ima, yanapawarqa. Chay jatuchaq tantakuykuna kawsayniyta tikrachisqanmanta, ¡may agradecesqa kachkani!

[23 paginapi dibujo/foto]

Evelynpa maman (lluqʼipi), mamay ima

[23 paginapi dibujo/foto]

Amigoy Ben

[24 paginapi dibujo/foto]

Brasilpi kachkaptiy

[25 paginapi dibujo/foto]

Kunan, Evelynwan