Ni jaykʼaq iskaychakuspa sumaq willaykunata tukuyman willana

“Kamachiwarqayku [tukuy] runasman willanaykuta, rejsichinaykuta ima.” (HECH. 10:42.)

1. ¿Ima kamachiymantataq Pedro, Corneliop wasinpi parlarqa?

ROMAMANTA juk soldado familiaresninta, amigosninta ima, juk tantakuyman wakyachin, chaypitaq imaynatachus tukuy runas Diosman qayllaykuyta atisqankuta rikuchikunan karqa. Chay runa Diosta yupaychaqqa, Cornelio karqa. Apóstol Pedroqa —chayllapitaq kachkarqa— tukuy apostoles juk kamachiyta japʼisqankuta nirqa: Jesusmanta ‘Tukuy runasman willanankuta’. Pedro willasqanqa mana qhasipaqchu karqa. Chay mana judíos kaqkunamanqa espíritu santo uraykamorqa, bautizakurqankutaq, chantapis Jesuswan janaqpachamanta kamachimuyta atinkuman karqa. Apóstol willasqanmanta, ¡may sumaq ruwaykuna rikukurqa! (Hech. 10:22, 34-48.)

2. Chunka iskayniyuq apostolesmanta, ¿pitaq willamunapaq kamachiyta japʼillarqantaq, chantá imaynapi chayta yachanchik?

² Iskay wata ñawpaqta, niraq kay tantakuy ruwakuchkaptin, kanman karqa 34 wata, maypichus juk saqra runa, pichus cristianosta chinkachiyta munaqqa, kawsayninta tikrachirqa. Paytaq Saulo Tarsomanta karqa, Damascoman richkaptin, Jesús payman rikhurirqa, kamachirqataq: “Llajtaman yaykuy, chaypitaj nisonqanku imatachus ruwanaykita”, nispa. Chantá Jesusqa, Ananías sutiyuqman nirqa, Saulota “ajllakuni [...], noqamantataj willanampaj mana judío kajkunaman, reykunaman, jinallatataj israelitasmampis”, nispa (Hechos 9:3-6, 13-20, ñawiriy). Ananías, maypichus Saulo kachkarqa chayman chayaytawan nirqa: “Ñawpa tatasninchejpa Diosnenqa ñawpajmantapacha qanta ajllakusunki [...] paypa testigon jina [tukuy] runasman willamunki”, nispa (Hech. 22:12-16). ¿Imaynatataq Saulo —qhipamantaq Pablo sutiyuq— willamunanpaq kamachisqa kasqanta qhawarqa?

Pabloqa tukuyman willarqa

3. a) ¿Imamantataq kunan parlarisun? b) Efesomanta ancianos, Pablop waqyarisqanta uyarispa, ¿imatá ruwarqanku chantá imatá chaymanta yachakusunman?

³ Pablo chaymantapacha imatachus ruwasqanta ukhunchariyqa may sumaq kanman, chaywanpis kunanqa, 56 watapi, imatachus umallirichirqa chayllamanta parlasunchik, chaytaq kachkan Hechos 20 tʼaqapi. Kay apostolqa, kimsa kaq misionerojina risqanta tukuchachkarqaña. Mama quchanta rispa Miletoman chayarqa, mayqinchus kachkarqa mama qucha Egeo nisqapi chantá Éfeso qutuchakuymanta ancianosta waqyachirqa. Paykunataq waqyarisqanta uyariytawan maytachá kusikurqanku, ¿icharí? (Proverbios 10:28, kikinchay). Chaywanpis 50 kilometrosta (30 millas)  chinkanankupaqjina ñankunata rinanku karqa. Chantapis rinankupaqqa kallpachakunanku karqa imaptinchus, ranqhanankuta saqinanku karqa ichapis patronninkumantapis mana llamkʼaq rinankupaq tiempota mañakunanku karqa. Kunanpis may chhika cristianos jatun tantakuykunaman rinankupaq kikinta ruwanku.

4. Pablo Éfeso llaqtapi ruwasqanmanta, ¿imatataq Hechos libro sutʼinchan?

⁴ Ancianosqa, Miletoman kimsa chayri tawa pʼunchaypi chayarqanku, chaykama, ¿imatataq Pablo ruwarqa? ¿Imatataq qam ruwawaq karqa? (Hechos 17:16, 17, kikinchay.) Pabloqa imastachus chay ancianosman tantakuyninkupi nisqanqa, rikuchiwanchik imatachus ruwachkasqanta ancianos chayanankukama. Pabloqa misionerojina ruwasqanmanta parlarqa, astawanpis Éfeso llaqtapi willasqanmanta, chay ancianostaq chay llaqtamanta karqanku (Hechos 20:18-21, ñawiriy). Imatachus paykuna rikusqankuta yuyarichirqa: “Qankuna allinta yachankichej, Asiaman chayamusqaymantapacha [...] allin kaj chhikata willarqaykichej”. Pabloqa, imatachus Jesús kamachisqanta, mana iskaychakuspa juntʼananpaq Asia llaqtasman willaq rirqa. Qhawarina imaynatachus chay kamachiyta Efesopi kachkaspa juntʼasqanta, ichá kay 52-55, wataspi. Ñawpaqtaqa, maypichus Judíos tantakuq kanku, chaypiraq willarqa. Lucas qillqasqanmanjina, Pabloqa sinagogapi tʼukunapaqjina umallirichirqa. Chay judiosqa “sonqosninkuta rumiyacherqanku, mana creeyta munaspa”, chayrayku Pabloqa willayta munaspa, wak runastañataq maskʼarqa. Ajinamanta judiosman, griegosman ima, Diosmanta willarqa (Hech. 19:1, 8, 9).

5, 6. Pablo runasta wasimanta wasi watukusqan, ¿imaraykutaq nisunman chay runas mana cristianos kasqankuta?

⁵ Chay uyariqkuna tiempowanqa cristianosman tukuspa wakinkunaqa ancianosman tukurqanku; paykunawantaq Pablo Miletopi tantakurqa. Imaynatachus runasman yachachisqanta, yuyarichirqa: “Manataj imatapis pakarqaykichejchu, astawanqa qankunapaj imachus allin kaj chhikata willarqaykichej; wasimanta wasi purispataj, tukuypa rikunanta yachacherqaykichej”, nispa. Wakin yuyanku, Pabloqa hermanosllata wasisninkupi watukusqanta. “Wasimanta wasi purispataj, tukuypa rikunanta yachacherqaykichej” nispaqa, mana Diospi creeqkunaman willasqanta niyta munan. Chayta yachanchik kay nisqanmanta: “Ajinallatataj judiosman, mana judiosmampis sutʼinta willarqani Diosman kutirikunamanta, Señorninchej Jesucristopitaj creenamanta”. Chay runasqa Diosman kutirikunanku karqa, Jesuspitaq iñiyninkuta churananku karqa, chaytaq rikuchiwanchik paykuna mana cristianos kasqankuta (Hech. 20:20, 21).

⁶ Juk yachayniyuq runa kay Griego simi Qillqasqapi ukhuncharispa, Hechos 20:20  nisqanmanta nirqa: “Pabloqa, Efesopi kimsa wata kasqanpi. Tukuy wasista waturisqa chayri tukuy runasman Diosmanta willasqa (26 pʼiti). Kaypi tarinchik imaptinchus wasimanta wasi, runaspa tantakuyninkupi ima, Diosmanta willana kasqanta”. Chay llaqtapi ichá mana tukuy wasismanchu willaq rirqa, Pabloqa munarqa, Efesomanta ancianos imaynatachus willasqanta chantá imapichus willasqa tukukusqanta yuyarinankuta. Lucas nin: “Asiapi tukuy tiyakojkuna judíos, ajinallataj griegospis Señor Jesusmanta uyarerqanku” (Hech. 19:10). ¿Tukuypunichu Asiapi kawsakuqkuna willayta uyarirqanku? ¿Imatataq willayninchikmanta yachachiwanchik?

7. ¿Imaynamantá karu llaqtasman Pablop willaynin chayarqa?

⁷ Wasimanta wasi, maypichus achkha runa kaq chaypi ima, Pablo willasqantaqa may chhika uyarirqanku. Ichá wakinkunaqa Efesomanta ripurqanku ranqhanankurayku, familiankuta waturinankurayku chayri chʼaqwasmanta karunchakunankurayku, imaynatachus kunanpis runas ruwanku ajinata. Chantapis Éfeso llaqtamanqa ranqhaq chayri wak ruwaykunarayku runas riq kanku. Wakinqa ichá chaypi kachkaspa Pablota riqsirqanku chayri willachkaptin uyarirqanku. ¿Imatá ruwankuman karqa wasinkuman kutipuspa? Pikunachus chay chiqa yachaykunata japʼikuqkunaqa, wakkunaman willarqankuchá, wakinkunataq imatachus Efesopi uyarisqankumanta parlarqankuchá. Ajinamanta familiaresninku, wasinkup qayllapi kawsakuqkuna, caserosninku ima, chiqan yachayta japʼikuyta atinkuman karqa (Marcos 5:14, kikinchay). Imapichus willayninchik tukukunanmanta, ¿imatá yachakunchik?

8. ¿Imaynamantá ichapis Asia llaqtasman willay chayarqa?

⁸ Pablo Efesopi kachkaspa nirqa: “Ruway atinaypaq jina jatun puncu quicharicuwan”, nispa (1 Cor. 16:8, 9, Mosoj Testamento). ¿Imaynamantá juk punku kicharikurqa? Ajinamanta Efesopi willayninqa may chhika runasman chayayta atinman karqa. Kaypi tʼukurina Efesomantaqa, Colosas, Hierápolis, Laodicea ima, mana karupichu kachkarqanku, ¿imaynamanta Pablo allin willaykuna chay llaqtasman chayananpaq yanaparqa, mana pay ni jaykʼaq chaykunaman riptinpis? Ichapis Epafras willayninta chay llaqtasman aparqa, imaptinchus pay chay llaqtasmanta karqa (Col. 2:1; 4:12, 13). Bibliaqa mana sutʼinchanchu Epafras maypichus chiqa kaqta yachakusqanta, ichapis Efesopi Pablop yachachisqanta uyarispa cristianoman tukurqa. Qhipamantaq llaqtanpi  sumaq willaykunamanta willarqa ichá Pablop sutinpi chayta ruwarqa (Col. 1:7, Qheshwa Biblia). Ichapis Pablo Éfeso llaqtapi chay wataspi willachkaptillanraq, willayninqa Filadelfia, Sardis, Tiatiraman ima, chayarqa.

9. a) ¿Imatataq Pablo ruwaytapuni munarqa? b) ¿Ima pʼititaq kay 2009 watapaq kanqa?

⁹ Chayrayku Pablo: “Chaykunataqa mana manchachikunichu, nitaj wañuytapis; astawanqa kusiywan kawsayniyta tukuchiyta munani Señor Jesucristo kamachiwasqanta juntʼaspa, [‘Allin willaykunata tukuyman willaspa’, NM]”, nisqanmanta, Efesomanta ancianosqa chiqapuni kasqanta ninkuman karqa. Kay pʼitimanta urqhukun kallpachanawanchikpaq, kay 2009 watapi: ‘Allin willaykunata tukuyman willana’ (Hech. 20:24).

Kunan tukuyman willakuchkan

10. ¿Imaynatá ñuqanchikpis tukuyman willananchikpuni kasqanta yachanchik?

¹⁰ Mana apostolesllamanchu, willamunapaq kamachiyqa qukurqa. Jesús wañuymanta kawsarimuspa, phichqa pachak yachachisqasninwan Galileapi tantakurqanku, paykunamantaq nirqa: “Chayrayku riychej, tukuy laya runasta yachachisqasniyman tukuchimuychej, bautizaspa Dios Tataj sutimpi, Churej sutimpi, Santo Espírituj sutimpiwan, yachachispataj qankunaman kamachirqaykichej chayta, paykunapis waqaychanankupaj”. Kay kamachiyqa kunan pʼunchay chiqa cristianospaqwan, chaytaq rikukun Jesús nisqanpi: “Chantá yachaychej, noqa qankunawan tuta pʼunchay kasqayta, kay pacha tukukunankama” (Mat. 28:19, 20, Qheshwa Biblia).

11. Jehovamanta sutʼinchaqkuna, ¿ima sumaq ruwasqankuraykutaq riqsisqa kanku?

¹¹ Ñuqanchikpis kay kamachiyta kusiywan kasukuchkanchik, ‘Allin willaykunata tukuyman willanapaqtaq’ kallpachakuchkanchik. Pablo Efesomanta ancianosman nisqanmanjina, wasimanta wasi, Diosmantaqa astawan willanchik. David Stewart, churi kaq, 2007 watapi ‘misionero ruwaykumanta’ libro urqhusqanpi nirqa: “Imaynatachus Jehovamanta Sutʼinchaqkuna wakichikunku runasman yachachinankupaq chayqa astawan sumaq, mana yachakuyta atina [iglesiaspi yachachiykunamantaqa]. May chhika Jehovamanta Sutʼinchaqkunaqa imaynatachus willasqankutaqa may sumaqpaq qhawanku”. Chantapis nillantaq: “Kay 1999 watapi, Europa del Este nisqapi, iskay jatun suyuspi tapurirqani kaymanta. Paykunataq pachakmanta iskaylla chayri tawalla ninku kay Santos de los Últimos Días chayri ‘mormones’ nisqa paykunawan parlarisqankuta. Jehovamanta sutʼinchaqkunataq pachakmanta qanchischunka paykunawan parlasqankuta nirqanku, chaywanpis wakinkunaqa kutin kutita paykunawan parlasqankuta” ninku.

12. a) ¿Imaptintaq sapa kuti willamunchik runa masinchikman? b) Pillatapis ñawpaqta mana uyariyta munaqta, ¿kunantaq uyariqta riqsinkichu?

¹² Llaqtanchikmantapis ichá kikillantataq runas nikunman. Ñuqanchiktaq chaypaq yanapachkanchik. Wasimanta wasi willaspa, tukuy laya runaswan parlanchik. Wakinkunaqa sapa kuti waturikuptinchikpis mana uyariwanchikchu. Wakkunamantaq juk chhikanta parlarispa Bibliamanta juk pʼitita ñawiripunchik. Wakinkunawantaq sumaqta parlarinchik chiqa yachaytataq japʼikunku. Tukuy chaykunawan tinkunchik ‘allin willaykunata tukuyman willaspa’. Yachanchikjina wakin hermanosninchik manaraq cristianos kachkaspa, willayninchikta mana sumaqpaqchu qhawaq kanku. Ichapis paykuna chayri familianku juk llakiypi tarikurqanku, chayraykutaq sumaqta uyariwarqanchik. Chayrayku uyariqkunata mana tariyta atisqayki unaypis kachun, ama saykʼuychu. Chantapis yuyarikuy, mana tukuychu uyarinawanchikta. Diosqa kusiywan, sumaqta ima willananchikta ñuqanchikmanta suyan.

 Maypichus muju pʼutunanta mana yachanchikchu

13. Manapis yachasunmanchu, ¿imaynamanta willayninchik may sumaqpi tukukunman?

¹³ Pabloqa, may chhika runasta, cristianos kanankupaq yanaparqa, willayninqa karuman chayarqa. Willayninchikwanqa kikillantaq kachkan. Tukuyninchik wasimanta wasi willanapaqqa kallpachakunchik, may chhika runastataq tariyta munanchik. Kay allin willaykunamantaqa familiaresninchikwan, wasinchik qayllapi tiyakuqkunawan, llamkʼaq masinchikwan, yachay wasipi compañerosninchikwan ima parlarinchik. willasqanchikmanta tʼinkasta, ¿usqhayllatachu rikunchik? Wakin kutiqa arí, wak kutitaq chay muju tarpusqanchikqa qhipakun, tiemponmantaq runap sunqunpi saphichakun pʼutumuntaq. Mana ajina kaptinpis, chay runaqa parlasqanchikmanta, iñiyninchikmanta ima wakkunaman parlanman. Jinamanta mana yachaspalla chay mujuta, wak llampʼu sunqu runaman chayananpaq yanapankuman.

14, 15. Juk hermano compañeronman parlarisqan, ¿imapitaq tukurqa?

¹⁴ Chaymanta jukta qhawarina, Ryan, * Mandiwan, qhariwarmi kanku, paykunaqa Florida (Estados Unidos) llaqtapi tiyakunku. Ryanqa, llamkʼayninpi Bibliamanta juk compañeronman parlarisqa. Chay runataq hindú llaqtamanta kasqa, Ryan imaynatachus parlasqanta, pʼachallikusqanta ima, tʼukuspa qhawasqa. Parlarisqankutaq wañusqas kawsarimunankumanta, maypi wañusqas kachkasqankumanta ima. Enero killapi, kay runaqa, Jenny warminta pichus católica karqa, Jehovamanta sutʼinchaqkunata riqsisqantachus manachus tapurisqa. Payqa wasimanta wasi willasqankullata yachasqa, chayraykutaq paykunamanta yachayta munaspa internetpi maskʼayta qallarisqa. Chaypitaq tarirqa www.watchtower.org. nisqata, maypichus killasta Bibliata ñawirisqa, chantá wak librosta ima.

¹⁵ Chantá Jenny, Mandita riqsisqa, iskayninkutaq enfermeras kasqanku, Manditaq, paypa tukuy tapuykunasninman kutichisqa. May unaytataq Bibliamanta parlarisqanku, chantá yachakuyta qallarisqa. Tantakuy wasimanpis riyta qallarisqa. Octubre killapi Diosmanta willayta qallarisqa, febrero killapitaq bautizakusqa. Jenny nin: “Chiqan kaqta riqsispaqa, kusisqa, juntʼa sunqu ima kani”, nispa.

16. Ryan willasqan imapichus tukukusqanmanta, ¿imatá yachakunchik?

¹⁶ Ryan ni jaykʼaq yuyarqachu, compañeronwan parlasqan, juk runata Jehová Diosta riqsinanpaq yanapananta. Ryan ‘tukuyman willasqan’ imapichus tukukusqanta yacharqa, ñuqanchikqa ichá mana yachasunchu. Willaypi, llamkʼayninchikpi, yachay wasipi chayri mayllapipis, pillawanpis parlasqanchikqa ichá chay willasqanchik wak runaman chayanman. Pabloqa, “Asia llaqtapi” imapichus willaynin tukukurqa chayta mana yacharqachu ichá ñuqanchikpis imapichus willayninchik tukukunanta ni jaykʼaq yachasunchu (Hechos 23:11; 28:23, ñawiriy). Chayrayku, ¡willayninchikta jatunpaq qhawana, chantapis willanallapuni!

17. Kay 2009 watapi, ¿imatataq ruwallaytapuni munanki?

¹⁷ Kay 2009 watapi, wasimanta wasi, tukuy layamanta willayninchikta ima, jatunpaq qhawanallapuni. Ajinamanta Pablojina niyta atisunchik: “Chaykunataqa mana manchachikunichu, nitaj wañuytapis; astawanqa kusiywan kawsayniyta tukuchiyta munani Señor Jesucristo kamachiwasqanta juntʼaspa, [‘Allin willaykunata tukuyman willaspa’, NM]”.

[Sutʼinchaynin]

¿Imatá kutichiwaq?

• ¿Imaynatá ñawpa siglopi Pablo, Pedro, wak cristianos ima, tukuyman willarqanku?

• ¿Imaynamantá willayninchik mana yachasqanchikman chayanman?

• Kay 2009 watapaq, ¿ima pʼititaq kanqa, chantá imaptintaq niwaq may sumaq kasqanta?

[Tapuykuna]

[19 paginapi sutʼinchaynin]

Kay 2009 watapaq, pʼitiqa kanqa: ‘Allin willaykunata tukuyman willana’ (Hech. 20:24).

[17 paginapi dibujo/foto]

Efesomanta ancianosqa, Pablo wasimanta wasi yachachisqanta, yacharqanku

[18 paginapi dibujo/foto]

¿Imapitaq tukukunman willayninchik?