1-3. Dlaczego przybywa rodzin niepełnych i co przeżywają ich członkowie?

RODZINY niepełne w USA nazwano „najszybciej rozwijającym się modelem rodziny”. Podobna sytuacja panuje w wielu innych krajach. Rekordowa liczba rozwodów, porzuceń, separacji oraz ciąż pozamałżeńskich pociąga za sobą dalekosiężne skutki dla milionów rodziców i dzieci.

² Pewna samotna matka napisała: „Mam 28 lat i jestem wdową z dwojgiem dzieci. Bardzo mnie to gnębi, bo nie chciałabym, żeby chowały się bez ojca. Ale wydaje się, że nikogo to nie obchodzi. Dzieci często widzą mnie zapłakaną i z tego powodu cierpią”. Oprócz zmagania się z gniewem, poczuciem winy czy osamotnieniem większość rodziców w pojedynkę wychowujących dzieci musi jakoś godzić obowiązki zawodowe i domowe. Oto wypowiedź takiej osoby: „Samotna matka przypomina żonglera. Po sześciu miesiącach ćwiczeń opanowuje w końcu umiejętność żonglowania czterema piłeczkami naraz. Ale kiedy już to umie, ktoś dorzuca jeszcze jedną piłeczkę!”

³ W rodzinach niepełnych również dzieciom często nie jest łatwo. Niekiedy muszą się borykać z silnymi emocjami, ogarniającymi je po nagłym odejściu lub śmierci ojca czy matki. Na wiele dzieci brak jednego z rodziców ma zdecydowanie zły wpływ.

4. Skąd wiemy, że Jehowa troszczy się o rodziny niepełne?

⁴ Rodziny niepełne istniały też w czasach biblijnych.  Pismo Święte nieraz wspomina o „sierocie” i „wdowie” (2 Mojżeszowa 22:22; 5 Mojżeszowa 24:19-21; Joba 31:16-22). Jehowa Bóg nie był obojętny na ich los. Psalmista nazwał Go „ojcem sierot i sędzią wdów” (Psalm 68:6). Z pewnością Jehowa tak samo troszczy się o dzisiejsze rodziny niepełne! Jego Słowo podaje przecież zasady, dzięki którym mogą być szczęśliwe.

5. Przed jakim trudnym zadaniem stają na początku samotni rodzice?

⁵ Zastanówmy się nad prowadzeniem domu. Pewna rozwódka przyznaje: „Jest wiele sytuacji, w których daje się odczuć brak mężczyzny — na przykład wtedy, gdy samochód zaczyna wydawać dziwne dźwięki i nie wiadomo, skąd się one biorą”. Mężczyźni od niedawna rozwiedzeni lub owdowiali mogą być zaskoczeni ogromem prac domowych, które teraz muszą wykonywać. A u dzieci dezorganizacja życia rodzinnego pogłębia poczucie niestabilności i niepewności.

6, 7. (a) W czym dała dobry przykład „dzielna kobieta” z Księgi Przypowieści? (b) Jaką korzyść przynosi rodzinom niepełnym pilne wywiązywanie się z obowiązków domowych?

⁶ Jak temu przeciwdziałać? Rozpatrzmy przykład „dzielnej kobiety” z Księgi Przypowieści 31:10-31. Lista jej obowiązków wzbudza podziw: zakupy, sprzedawanie, szycie, gotowanie, inwestowanie w nieruchomości, praca na roli i prowadzenie przedsiębiorstwa. Jak podołała temu wszystkiemu? Pilnie wykonywała swe zajęcia od wczesnego rana do późnego wieczora. Poza tym była dobrze zorganizowana — zaspokajała potrzeby drugich własnymi rękami, ale też zlecała niektóre zadania innym. Nic zatem dziwnego, że ją sławiono!

⁷ Jeżeli samotnie wychowujesz dzieci, sumiennie wywiązuj się z obowiązków domowych. Od tego, czy znajdziesz w nich zadowolenie, może w znacznej mierze  zależeć szczęście twych dzieci. Niezbędne jest przy tym dobre planowanie i organizacja. W Biblii czytamy: „Zamysły pilnego prowadzą do zysków” (Przypowieści 21:5). Pewien samotny ojciec przyznał: „Na ogół nie myślę o jedzeniu, dopóki nie poczuję się głodny”. Niemniej posiłki przyrządzane naprędce są zazwyczaj mniej pożywne i apetyczne niż obiady wcześniej zaplanowane. Często trzeba też zdobywać nowe umiejętności. Korzystając ze wskazówek doświadczonych przyjaciół, samouczków i życzliwych fachowców, niektóre niezamężne matki dają sobie radę z malowaniem, z drobnymi pracami hydraulicznymi bądź z prostymi naprawami samochodu.

8. W jaki sposób dzieci samotnych rodziców mogą pomagać w domu?

⁸ Czy należy prosić o pomoc dzieci? Pewna samotna matka tłumaczyła: „Chciałoby się ułatwić życie dzieciom, żeby im wynagrodzić brak ojca”. Jest to może zrozumiałe, ale nie zawsze dla nich korzystne. W czasach biblijnych oddani Bogu młodzi ludzie mieli stosowne obowiązki (1 Mojżeszowa 37:2; Pieśń 1:6). Chociaż więc nie należałoby przeciążać dzieci, warto przydzielać im różne zadania, na przykład zmywanie naczyń lub sprzątanie swego pokoju. A może pewne prace wykonacie razem? Niewątpliwie sprawi wam to wielką przyjemność.

9. Dlaczego samotne matki często mają kłopoty finansowe?

⁹ Większość rodzin niepełnych ma kłopoty finansowe, przy czym najbardziej dają się one we znaki młodym niezamężnym matkom. * Jeżeli w waszym kraju  istnieje system świadczeń socjalnych, warto z nich skorzystać, przynajmniej do czasu znalezienia pracy. Biblia pozwala chrześcijanom zabiegać w razie konieczności o taką pomoc (Rzymian 13:1, 6). Z podobnymi problemami spotykają się wdowy i rozwódki. Niejedna przez lata prowadziła dom, a teraz znowu musi szukać pracy i często znajduje tylko nisko płatne zajęcie. Niektóre z myślą o poprawie swych warunków zapisują się na kursy dokształcające lub przysposabiające do zawodu.

10. Jak samotna matka może wyjaśnić dzieciom, dlaczego musi podjąć pracę zawodową?

¹⁰ Nie dziw się, jeśli dzieci nie będą zachwycone, że rozglądasz się za pracą, i nie rób sobie z tego powodu wyrzutów. Pomóż im raczej zrozumieć, dlaczego jest to konieczne, i wyjaśnij, że zarabiania na ich utrzymanie wymaga od ciebie Jehowa (1 Tymoteusza 5:8). Z czasem większość dzieci dopasuje się do nowej sytuacji. Jednakże pomimo napiętego planu zajęć staraj się jak najwięcej z nimi przebywać. Taka serdeczna troska może też złagodzić skutki ewentualnych kłopotów finansowych trapiących rodzinę (Przypowieści 15:16, 17).

11, 12. Jakie granice musi zachowywać matka lub ojciec samotnie wychowujący dzieci i jak może to robić?

¹¹ Naturalną koleją rzeczy rodzice samotnie wychowujący dzieci są z nimi szczególnie blisko związani, nie mogą jednak dopuścić do zatarcia się zakreślonych przez Boga granic między rodzicami a dziećmi. Gdyby na przykład matka oczekiwała od syna przejęcia obowiązków głowy domu lub traktowała córkę jak powiernicę i obciążała ją problemami osobistymi, mogłyby z tego wyniknąć spore kłopoty. Takie postępowanie jest niestosowne, przysparza dziecku stresów i może wprawiać je w zażenowanie.

 ¹² Wyjaśnij dzieciom, że jako ojciec lub matka ty jesteś ich opiekunem — a nie one twoim (porównaj 2 Koryntian 12:14). Niekiedy możesz potrzebować rady czy wsparcia. Zwróć się wtedy do starszych zboru lub do dojrzałych chrześcijanek, a nie do swych niedorosłych dzieci (Tytusa 2:3).

13. Dlaczego samotnej matce może być trudno utrzymywać dzieci w karności?

¹³ Mężczyzna zazwyczaj bez większych problemów potrafi sobie zapewnić posłuch, ale kobieta może mieć z tym więcej kłopotów. Pewna samotna matka mówi: „Moi synowie mają już męski wygląd i głos. Czasami trudno nie sprawiać przy nich wrażenia osoby niezdecydowanej lub słabej”. Niewykluczone, iż w dalszym ciągu boleśnie odczuwasz śmierć ukochanego  współmałżonka lub borykasz się z poczuciem winy czy z gniewem wskutek rozpadu małżeństwa. A jeśli sąd przyznał prawo do opieki nad dziećmi wam obojgu, możesz się nawet lękać, czy nie będą wolały pozostać przy byłym partnerze. W takich sytuacjach możesz mieć trudności ze zrównoważonym karceniem dzieci.

14. Jak samotni rodzice mogą zachować zrównoważony pogląd na karcenie?

¹⁴ W Biblii czytamy, że „dziecko, pozostawione samo sobie, przynosi wstyd swojej matce” (Przysłów [Przypowieści] 29:15, Bp). Jeżeli ustalasz w domu pewne reguły i wymagasz ich przestrzegania, spotyka się to z uznaniem Jehowy Boga, toteż nie daj się opanować poczuciu winy, wyrzutom sumienia ani obawom (Przysłów 1:8, BT). Nigdy nie zgadzaj się na kompromis, gdy w grę wchodzą zasady biblijne (Przypowieści 13:24). Staraj się działać rozsądnie, konsekwentnie i stanowczo. Z czasem większość dzieci zareaguje pozytywnie. Nie zapominaj jednak o uwzględnieniu ich odczuć. Pewien samotny ojciec opowiada: „Śmierć matki wstrząsnęła dziećmi, więc musiałem złagodzić dyscyplinę wyrozumiałością. Rozmawiam z nimi przy każdej okazji. Kiedy wspólnie przygotowujemy kolację, mamy czas na miłe pogawędki. Właśnie wtedy chętnie mi się zwierzają”.

15. Czego osoba rozwiedziona powinna unikać w wypowiedziach o byłym współmałżonku?

¹⁵ Jeżeli jesteś po rozwodzie, nie osiągniesz nic dobrego podkopywaniem autorytetu byłego współmałżonka. Dzieci boleśnie odbierają spory między rodzicami i w końcu zaczynają tracić szacunek dla obojga. Dlatego unikaj szkodliwych uwag w rodzaju: „Jesteś taki sam jak twój ojciec!” Bez względu na to, ile bólu zadał ci były mąż (była żona), dalej jest ojcem (matką)  twego dziecka, które potrzebuje miłości, opieki i karcenia od każdego z rodziców. *

16. Jakie szkolenie duchowe powinno być w rodzinie niepełnej stałym elementem karcenia?

¹⁶ Jak wykazano we wcześniejszych rozdziałach, w zakres karcenia wchodzi udzielanie pouczeń i wskazówek, a nie samo wymierzanie kar. Wielu problemom daje się zapobiec dzięki dobremu programowi szkolenia duchowego (Filipian 3:16). Istotne znaczenie ma regularne uczęszczanie na zebrania chrześcijańskie (Hebrajczyków 10:24, 25). To samo można powiedzieć o cotygodniowym rodzinnym studium Biblii. Systematyczne zasiadanie do niego wcale nie jest łatwe. „Po całym dniu pracy najchętniej bym odpoczęła” — mówi pewna sumienna matka. „Jednakże wiem, że muszę postudiować z córką, i nastawiam się na to psychicznie. Nasze studium rodzinne naprawdę sprawia jej przyjemność!”

17. O czym świadczy staranne wychowanie Tymoteusza, towarzysza Pawła?

 ¹⁷ Tymoteusz, towarzysz apostoła Pawła, uczył się zasad biblijnych od matki i babki — ale najwyraźniej nie od ojca. Mimo to wyrósł na przykładnego chrześcijanina! (Dzieje 16:1, 2; 2 Tymoteusza 1:5; 3:14, 15). Ty także możesz oczekiwać pomyślnych rezultatów, jeśli starasz się wychowywać dzieci, „karcąc je i ukierunkowując ich umysły zgodnie z myślami Jehowy” (Efezjan 6:4).

18, 19. (a) Jak głowie rodziny niepełnej może dawać się we znaki samotność? (b) Usłuchanie jakiej rady pomaga zapanować nad pragnieniami cielesnymi?

¹⁸ Matka samotnie wychowująca dzieci powiedziała ze smutkiem: „Kiedy wracam do moich czterech ścian, a zwłaszcza gdy już położę dzieci, ogarnia mnie uczucie osamotnienia”. Dość często głowie rodziny niepełnej najbardziej doskwiera samotność. Tęsknota za kochającym towarzyszem i intymną sferą życia małżeńskiego jest najzupełniej normalna. Czy warto jednak za wszelką cenę dążyć do zmiany sytuacji? W czasach apostoła Pawła niektóre młodsze wdowy pozwoliły swym ‛podnietom seksualnym oddzielić się od Chrystusa’  (1 Tymoteusza 5:11, 12). Kto dopuszcza, by pragnienia cielesne przysłoniły mu sprawy duchowe, działa na własną szkodę (1 Tymoteusza 5:6).

¹⁹ Pewien chrześcijanin wyznał: „Popęd płciowy oddziałuje bardzo silnie, ale można nad nim zapanować. Kiedy nachodzą cię takie myśli, nie możesz się na nich koncentrować. Musisz je odrzucić. Pomocne okazuje się wtedy rozmyślanie o dziecku”. Słowo Boże radzi: ‛Zadajcie śmierć członkom waszego ciała, jeśli chodzi o żądzę seksualną’ (Kolosan 3:5). Gdybyś chciał poskromić swój apetyt, czy przeglądałbyś czasopisma ze zdjęciami smakowitych potraw albo przebywał w towarzystwie osób, które ciągle rozmawiają o jedzeniu? Chyba nie! Podobnie rzecz ma się z pragnieniami cielesnymi.

20. (a) Jakie niebezpieczeństwo grozi chrześcijanom, którzy zabiegają o względy osoby niewierzącej? (b) Jaki przykład radzenia sobie z samotnością dały osoby w stanie wolnym żyjące w I wieku i obecnie?

²⁰ Niektórzy słudzy Boży zaczęli zabiegać o względy osób niewierzących (1 Koryntian 7:39). Czy to rozwiązało ich problem? Bynajmniej. Rozwiedziona chrześcijanka ostrzega: „Istnieje coś znacznie gorszego od życia w pojedynkę — małżeństwo z nieodpowiednim człowiekiem!” Chrześcijańskim wdowom w I wieku bez wątpienia nieraz dokuczała samotność, ale niektóre mądrze wykorzystywały czas, ‛goszcząc obcych, umywając stopy świętym i wspomagając będących w ucisku’ (1 Tymoteusza 5:10). Dzisiejsi wierni członkowie zboru, którzy całymi latami nie mogą znaleźć bogobojnego partnera życiowego, również starają się być zajęci. Po utracie męża pewna 68-letnia chrześcijanka zaczęła w chwilach samotności odwiedzać inne wdowy. Powiedziała: „Przekonałam się, że dzięki tym wizytom, zajęciom domowym i dbaniu o swe zdrowie duchowe nie mam kiedy czuć  się samotna”. Do szczególnie pożytecznych dobrych uczynków zalicza się uczenie drugich o Królestwie Bożym (Mateusza 28:19, 20).

21. Jaką pomocą w przezwyciężaniu samotności jest modlitwa i dobre towarzystwo?

²¹ Oczywiście nie ma cudownego lekarstwa na samotność. Niemniej Jehowa pomaga ją znosić, jeśli chrześcijanin „nie ustaje w błaganiach i modlitwach nocą i za dnia” (1 Tymoteusza 5:5). Błagać to inaczej  przedkładać gorące prośby o pomoc, niekiedy nawet z głośnymi okrzykami i łzami (porównaj Hebrajczyków 5:7). Otwieranie serca przed Jehową „nocą i za dnia” może być źródłem prawdziwego pokrzepienia. Pustkę potrafi też w znacznej mierze wypełnić budujące towarzystwo. W gronie serdecznych przyjaciół można usłyszeć ‛dobre słowo’ zachęty, o którym wspomina Księga Przypowieści 12:25.

22. O czym warto pomyśleć, gdy od czasu do czasu odezwie się uczucie osamotnienia?

²² Jeżeli od czasu do czasu odezwie się uczucie osamotnienia, a prawdopodobnie tak będzie, pamiętaj, że nikt nie jest całkowicie wolny od problemów. W gruncie rzeczy ‛cała społeczność twych braci’ doznaje takich czy innych udręk (1 Piotra 5:9). Unikaj rozpamiętywania przeszłości (Kaznodziei 7:10). Rozmyślaj o dodatnich stronach życia. A przede wszystkim bądź zdecydowany dochowywać niezłomnej prawości i rozweselać serce Jehowy (Przypowieści 27:11).

23. Jaki obowiązek względem rodzin niepełnych mają inni członkowie zboru chrześcijańskiego?

²³ Wsparcie i pomoc współwyznawców mają nieocenioną wartość. W Liście Jakuba 1:27 czytamy: „Forma oddawania czci, która jest czysta i nieskalana z punktu widzenia naszego Boga i Ojca, polega na tym: opiekować się sierotami i wdowami w ich ucisku”. A zatem chrześcijanie są obowiązani pomagać rodzinom niepełnym. Co konkretnie mogliby uczynić?

24. Jak można pomóc rodzinom niepełnym znajdującym się w potrzebie?

²⁴ Mogą udzielić pomocy materialnej. Biblia powiada: „Jeśli ktoś ma środki tego świata służące do podtrzymywania życia i widzi swego brata w potrzebie, a jednak zamyka przed nim drzwi swego tkliwego  współczucia, to jakże pozostaje w nim miłość do Boga?” (1 Jana 3:17). Greckie słowo przetłumaczone tu na „widzi” nie oznacza jedynie przelotnego spojrzenia, lecz raczej przyjrzenie się z uwagą. Wynika z tego, iż życzliwy chrześcijanin mógłby się najpierw zapoznać z sytuacją i potrzebami danej rodziny. Może nie starcza jej pieniędzy. Może trzeba pomóc usunąć w domu jakieś usterki. A może z wdzięcznością zostanie przyjęte zwykłe zaproszenie na posiłek lub spotkanie towarzyskie.

25. Jak chrześcijańscy bracia i siostry mogą okazywać współczucie samotnym rodzicom?

²⁵ Poza tym w Liście 1 Piotra 3:8 czytamy: „Wszyscy bądźcie podobnie usposobieni, okazując wzajemne zrozumienie, żywiąc uczucie braterskie, będąc tkliwie współczujący”. Matka samotnie wychowująca sześcioro dzieci wyznała: „Jest mi ciężko i niekiedy ogarnia mnie przygnębienie. Ale od czasu do czasu jakiś brat lub siostra powie: ‚Joan, jesteś bardzo dzielna. Twój trud nie pójdzie na marne’. Wystarczy wiedzieć, że drudzy o tobie myślą i się tobą interesują, a zaraz robi się lżej na sercu”. Starsze chrześcijanki udzielą szczególnie skutecznej pomocy młodym samotnym matkom, jeśli staną się ich powiernicami w sprawach, o których byłoby im trudno porozmawiać z mężczyzną.

26. Jakiej pomocy dzieciom bez ojca mogą udzielić dojrzali chrześcijanie?

²⁶ Chrześcijańscy bracia mogą pomóc w inny sposób. Prawy Job oznajmił: „Uratowałem (...) sierotę i każdego, kto nie miał opiekuna” (Joba 29:12). Podobnie dzisiaj niektórzy chrześcijanie szczerze interesują się dziećmi nie mającymi ojca i okazują im „miłość z czystego serca”, bez żadnych ukrytych pobudek (1 Tymoteusza 1:5). Nie zaniedbując własnej rodziny, umawiają  się niekiedy z takimi młodymi ludźmi do służby kaznodziejskiej bądź zapraszają ich na studium rodzinne lub wspólny wypoczynek. Taka życzliwość może uratować dziecko z rodziny niepełnej przed zejściem na manowce.

27. Na jakie wsparcie mogą liczyć rodzice samotnie wychowujący dzieci?

²⁷ Oczywiście samotni rodzice muszą ‛ponieść własny ciężar’ odpowiedzialności (Galatów 6:5). Mogą jednak liczyć na miłość chrześcijańskich braci i sióstr oraz samego Jehowy Boga. Biblia mówi o Nim: „Sierotę i wdowę wspomaga” (Psalm 146:9). Dzięki Jego serdecznemu wsparciu rodziny niepełne naprawdę mogą być szczęśliwe!