Jak żydowscy przywódcy religijni w czasach Jezusa odnosili się do prostych ludzi?

▪ W I wieku n.e. żydowskie elity społeczne i religijne pogardzały osobami niewykształconymi. Na przykład faryzeusze mówili: „Ten tłum nie znający Prawa to ludzie przeklęci” (Jana 7:49).

Źródła pozabiblijne wskazują, że warstwy uprzywilejowane lekceważąco nazywały warstwy niższe „ludem ziemi”, po hebrajsku ‛am ha’árec. Wcześniej określenie to było wyrazem szacunku i odnosiło się do wszystkich mieszkańców jakiegoś obszaru, bez względu na zajmowaną pozycję społeczną (Rodzaju 23:7; 2 Królów 23:35; Ezechiela 22:29).

Jednak w czasach Jezusa termin ten stał się obraźliwym epitetem. Zaczęto go używać w stosunku do ludzi, którzy nie byli obeznani z Prawem Mojżeszowym lub nie przestrzegali drobiazgowych tradycji rabinicznych. Miszna (zbiór komentarzy stanowiący podstawę Talmudu) ostrzegała przed zatrzymywaniem się w domach „ludu ziemi”. Jak podaje pewna encyklopedia, żyjący w II wieku n.e. rabin Meir uczył: „Jeżeli mężczyzna wydaje córkę za mąż za kogoś z am ha’arec, to tak jakby ją związał i położył przed lwem, który najpierw tratuje swoją ofiarę, a potem ją pożera” (The Encyclopedia of Talmudic Sages). Według Talmudu inny rabin miał powiedzieć: „Nieuczeni nie dostąpią zmartwychwstania”.

W jakim znaczeniu występuje w Biblii słowo „Cezar”?

▪ Cezar to rzymski przydomek rodowy Gajusza Juliusza Cezara, który w roku 46 p.n.e. został mianowany dyktatorem Rzymu. Prawo do przydomka Cezar rościli sobie kolejni władcy rzymscy, między innymi trzej wymienieni w Biblii — August, Tyberiusz i Klaudiusz (Łukasza 2:1; 3:1; Dzieje 11:28).

Tyberiusz został cesarzem w roku 14 n.e. i panował przez cały okres ziemskiej służby Jezusa. To właśnie ten cesarz był u władzy, gdy Jezus — odpowiadając na pytanie dotyczące płacenia podatków — wyjaśnił: „Spłacajcie to, co Cezara, Cezarowi, a co Boże, Bogu” (Marka 12:17). Najwyraźniej jednak nie chodziło mu tylko o Tyberiusza. Tytuł „Cezar” symbolizował władzę świecką, państwo.

Gdy około roku 58 n.e. Pawłowi groził niesprawiedliwy wyrok, apostoł skorzystał z prawa przysługującego mu jako obywatelowi rzymskiemu i odwołał się do Cezara (Dzieje 25:8-11). W tym czasie cesarzem był Neron, ale Paweł miał ma myśli nie tyle konkretnego władcę, ile najwyższą instancję sądowniczą w cesarstwie.

Przydomek rodowy Cezar zaczął tak bardzo kojarzyć się z najwyższą władzą, że nawet po zakończeniu tej dynastii został zachowany jako tytuł monarszy.

[Ilustracja na stronie 29]

Srebrny denar z wizerunkiem Tyberiusza