SALOMON, jeden z królów starożytnego Izraela, „potrafił powiedzieć trzy tysiące przysłów” (1 Królów 4:32). Czy jego mądre wypowiedzi są dziś dla nas dostępne? Owszem. Wiele z nich znajduje się w biblijnej Księdze Przysłów, ukończonej około 717 roku p.n.e. Tylko jej dwa ostatnie rozdziały przypisuje się komuś innemu — Agurowi, synowi Jake, oraz królowi Lemuelowi. Jednak zdaniem niektórych Lemuel to inne imię Salomona.

Natchnione przez Boga wypowiedzi zebrane w Księdze Przysłów służą dwojakiemu celowi: umożliwiają „poznanie mądrości i karności” (Przysłów 1:2). Dzięki nim zdobywamy mądrość, która pozwala nam trzeźwo oceniać rzeczywistość i wykorzystywać posiadaną wiedzę do rozwiązywania problemów. Jednocześnie otrzymujemy karcenie i wypracowujemy właściwą postawę moralną. Analizowanie tych przysłów i zważanie na podane w nich rady może odpowiednio ukształtować nasze serce, przysporzyć nam szczęścia i zapewnić powodzenie (Hebrajczyków 4:12).

‛NABYWAJ MĄDROŚCI I UCHWYĆ SIĘ KARNOŚCI’

(Przysłów 1:1 do 9:18)

„Prawdziwa mądrość głośno woła na ulicy” — oświadczył Salomon (Przysłów 1:20). Dlaczego powinniśmy słuchać jej donośnego, wyraźnego głosu? Wynikają z tego liczne korzyści, wymienione w rozdziale 2. Z kolei rozdział 3 mówi o tym, jak zabiegać o bliską więź z Jehową. Dalej znajdujemy wypowiedź Salomona: „Mądrość to rzecz pierwsza. Nabywaj mądrości; i ze wszystkim, czego nabywasz, nabywaj zrozumienia. Uchwyć się karności; nie puszczaj” (Przysłów 4:7, 13).

A co pomoże nam wystrzegać się powszechnych dziś niemoralnych postępków? Odpowiedzi udziela 5 rozdział Księgi Przysłów: Należy ćwiczyć umiejętność myślenia, by umieć rozpoznawać pokusy, które podsuwa nam świat. Warto też wziąć pod uwagę wysoką cenę grzechu. Następny rozdział ostrzega przed praktykami i poglądami, które zagrażają naszej więzi z Jehową. W rozdziale 7 otwarcie opisano, jak działa ktoś pozbawiony zasad moralnych. Rozdział 8 pięknie ukazuje wartość  i ujmujące przejawy mądrości. A rozdział 9 to wspaniałe podsumowanie tego, co powiedziano do tej pory, przedstawione w formie ciekawego przykładu, który zachęca do zdobywania mądrości.

Odpowiedzi na pytania biblijne:

1:7; 9:10 — Dlaczego bojaźń przed Jehową jest „początkiem poznania” i „początkiem mądrości”? Poznanie, inaczej mówiąc wiedza, byłoby nieosiągalne bez bojaźni przed Jehową — Stwórcą wszystkiego i Autorem Biblii (Rzymian 1:20; 2 Tymoteusza 3:16, 17). Zdobywanie prawdziwej wiedzy zaczyna się od nacechowanej szacunkiem bojaźni wobec Niego, ponieważ tylko On jest Źródłem takiej wiedzy. Bez wiedzy zaś nie dojdzie się do mądrości, toteż zbożna bojaźń jest także „początkiem mądrości”. Poza tym osoba wyzuta z bojaźni przed Jehową, nawet jeśli posiada jakąś wiedzę, nie przysparza nią chwały Stwórcy.

5:3 — Dlaczego nierządnicę nazwano „obcą kobietą”? W Księdze Przysłów 2:16, 17 o „obcej kobiecie” powiedziano, że „zapomniała o przymierzu swego Boga”. Tak więc „obcym” był każdy, kto czcił fałszywe bóstwa albo w inny sposób odwracał się od Prawa Mojżeszowego, jak to na przykład czyniły nierządnice (Jeremiasza 2:25; 3:13).

7:1, 2 — Jak rozumieć wyrażenia „me wypowiedzi” i „moje przykazania”? Rodzice przekazują nie tylko pouczenia biblijne, ale też sami ustanawiają zasady mające służyć dobru rodziny. Dzieci muszą się trzymać jednych i drugich wytycznych.

8:30 — Kto jest „mistrzowskim wykonawcą”? Uosobiona mądrość nazywa siebie „mistrzowskim wykonawcą”. Występująca tu personifikacja nie jest zwykłym zabiegiem stylistycznym służącym opisaniu mądrości, lecz wskazuje na pierworodnego Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, w jego bycie przedludzkim. Został on ‛utworzony jako początek drogi’ Bożej na długo przedtem, zanim urodził się na ziemi jako człowiek (Przysłów 8:22). Będąc „mistrzowskim wykonawcą”, pilnie współpracował z Ojcem podczas stwarzania wszystkiego (Kolosan 1:15-17).

9:17 — Co oznaczają „wody kradzione” i dlaczego są „słodkie”? Ponieważ w Biblii rozkoszowanie się pożyciem cielesnym w obrębie małżeństwa przyrównano do picia orzeźwiającej wody ze studni, „wody kradzione” symbolizują potajemne, niemoralne współżycie płciowe (Przysłów 5:15-17). Wody te są z pozoru słodkie, gdyż pijący je łudzi się, że będzie mógł zaznawać takich przyjemności zupełnie bezkarnie.

Czego się możemy nauczyć:

1:10-14. Nie powinniśmy dać się zwieść obietnicami wielkich zysków, którymi grzesznicy kuszą do złego.

3:3. Należy wysoko cenić lojalną życzliwość i wierność prawdzie oraz wyraźnie przejawiać te przymioty, żeby były widoczne niczym kosztowny naszyjnik. Powinniśmy też utrwalić je w sercu, dzięki czemu staną się nieodłącznym elementem naszej osobowości.

4:18. Wiedza dotycząca spraw duchowych stopniowo się pogłębia. Pozostawanie w świetle wymaga pokory i potulności.

5:8. Musimy trzymać się jak najdalej od niemoralnych wpływów, które mogą do nas docierać za pośrednictwem książek, czasopism, Internetu, muzyki i innych form rozrywki.

5:21. Czy osoba miłująca Jehowę miałaby wyrzec się swojej więzi z Nim dla paru chwil przyjemności? Przenigdy! Bardzo silną pobudkę do zachowywania czystości moralnej stanowi świadomość, że Jehowa widzi wszystkie nasze poczynania i pociąga za nie do odpowiedzialności.

6:1-5. Jakże mądre jest zawarte w tych wersetach ostrzeżenie przed ‛poręczaniem za bliźniego’ — nierozsądnym braniem na siebie cudzych zobowiązań finansowych! Jeśli uczyniliśmy coś, co po wnikliwszym zbadaniu okazało się niemądre, od razu zacznijmy ‛natarczywie nalegać na swego bliźniego’, czyli wytrwale go prosić, ze wszystkich sił dążąc do uporządkowania spraw.

 6:16-19. Wymienionych tu siedem „rzeczy” to podstawowe kategorie grzechów, obejmujące niemal wszystkie rodzaje niegodziwości. Usilnie starajmy się je znienawidzić.

6:20-24. Wychowanie oparte na Piśmie Świętym może uchronić przed wpadnięciem w sidło rozpusty. Rodzicom nie wolno zaniedbywać takiego szkolenia.

7:4. Powinniśmy pielęgnować miłość do mądrości i zrozumienia.

POUCZAJĄCE PRZYSŁOWIA

(Przysłów 10:1 do 29:27)

Pozostałe przysłowia Salomona to zwięzłe, odrębne wypowiedzi. Mają głównie formę przeciwstawień lub porównań i zawierają niezwykle dobitne pouczenia dotyczące postępowania, mowy oraz sposobu myślenia.

Rozdziały od 10 do 24 uwypuklają wartość nacechowanej szacunkiem bojaźni przed Jehową. Przysłowia w rozdziałach od 25 do 29 przepisali „ludzie Ezechiasza, króla Judy” (Przysłów 25:1). Uczą one polegania na Jehowie i zawierają inne ważne rady.

Odpowiedzi na pytania biblijne:

10:6 — Jak to rozumieć, że „usta niegodziwych kryją gwałt”? Czasami niegodziwcy skrywają złe zamiary pod płaszczykiem miłych słów. Tekst hebrajski można też zrozumieć w ten sposób, że to usta niegodziwych zostają ‛zakryte gwałtem’, czyli zmuszone do milczenia wskutek wrogości, jaką tacy ludzie zwykle na siebie ściągają.

10:10 — W jakim sensie ktoś, „kto mruga okiem”, zadaje ból? „Nicpoń” próbuje czasem ukryć swe prawdziwe intencje za pomocą nie tylko ‛przewrotnej mowy’, ale też gestów i mimiki, na przykład ‛mrugając okiem’ (Przysłów 6:12, 13). Takimi oszustwami może przysporzyć swej ofierze mnóstwa zgryzot.

10:29 — Czym jest „droga Jehowy”? Nie chodzi tu o drogę życiową, jaką powinniśmy kroczyć, lecz o Boży sposób postępowania z ludźmi. Dla nienagannych oznacza on bezpieczeństwo, a dla złych zgubę.

11:31 — Dlaczego niegodziwiec zasługuje na zapłatę bardziej niż prawy? Słowo „zapłata” odnosi się tu do kary wymierzanej każdemu z nich. Gdy prawy zbłądzi, otrzymuje zapłatę w postaci skarcenia. Niegodziwiec grzeszy rozmyślnie i nie chce się poprawić. Zasługuje więc na surową karę i taką też ponosi.

12:23 — Na czym polega ‛ukrywanie wiedzy’? Nie chodzi o to, że ktoś w ogóle nie dzieli się posiadaną wiedzą. Robi to, lecz rozważnie — nie popisuje się nią ani nie przechwala.

14:17 — Jak to się dzieje, że „mąż odznaczający się zdolnością myślenia jest nienawidzony”? Hebrajski wyraz przetłumaczony na „zdolność myślenia” może oznaczać albo rozeznanie, albo złośliwe knowania. Trudno się dziwić, że nienawidzony jest intrygant. Ale nienawiść ściąga na siebie także człowiek mający rozeznanie, który korzysta ze zdolności myślenia i postanawia nie być „częścią świata” (Jana 15:19).

18:19 — Dlaczego „brat, przeciwko któremu popełniono występek, to więcej niż silny gród”? Taka osoba — niczym silny gród w czasie oblężenia — może zdecydowanie odrzucać wszelkie pojednawcze gesty. Swary między kimś takim a winowajcą czasami okazują  się przeszkodą przypominającą „zasuwę w wieży mieszkalnej”.

Czego się możemy nauczyć:

10:11-14. Aby wypowiedzi naszych ust były budujące, musimy napełniać umysł dokładną wiedzą, mieć w sercu miłość i kierować się mądrością.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Nie mówmy zbyt wiele, a zanim coś powiemy, wcześniej pomyślmy.

11:1; 16:11; 20:10, 23. Jehowa oczekuje od nas uczciwości w sprawach zawodowych.

11:4. Niemądrze jest dążyć do bogactwa materialnego kosztem studiowania Biblii, modlitwy oraz udziału w zebraniach i służbie kaznodziejskiej.

13:4. Nie wystarczy pragnąć odpowiedzialnych zadań w zborze albo życia w nowym świecie. Trzeba też być pilnym i usilnie starać się spełniać stawiane nam wymagania.

13:24; 29:15, 21. Kochający rodzice nie rozpieszczają dziecka ani nie patrzą przez palce na jego niewłaściwe zachowanie. Przeciwnie, usiłują wyrugować złe nawyki, zanim się głęboko zakorzenią.

14:10. Nie zawsze umiemy precyzyjnie wyrazić swe najskrytsze uczucia, a ponadto otoczenie niekiedy nie potrafi ich właściwie odczytać, dlatego inni mogą nam zapewnić tylko ograniczone wsparcie pod względem emocjonalnym. Niektóre trudności musimy przetrwać, polegając wyłącznie na Jehowie.

15:7. Rolnik nie rzuca wszystkich ziaren w jedno miejsce i my też nie powinniśmy mówić komuś od razu wszystkiego, co wiemy. Człowiek mądry ‛rozsiewa wiedzę’ po trochu, w zależności od potrzeb.

15:15; 18:14. Pielęgnowanie optymistycznego nastawienia pomaga odczuwać radość, i to nawet w przykrych okolicznościach.

17:24. „Głupiec”, zamiast skupić się na ważnych kwestiach, błądzi gdzieś spojrzeniem i myślami. W przeciwieństwie do takich osób powinniśmy zabiegać o zrozumienie, by móc mądrze postępować.

23:6-8. Musimy się wystrzegać obłudnej gościnności.

27:21. Gdy jesteśmy ‛sławieni’, możemy pokazać swe prawdziwe oblicze. Jeśli przyznajemy, że wszystko zawdzięczamy Jehowie, pochwały ujawniają naszą pokorę i zachęcają nas do dalszej służby dla Niego. Jeśli jednak budzą w nas poczucie wyższości, to najwyraźniej brak nam pokory.

27:23-27. Nawiązując do zwyczajów pasterzy, przysłowia te podkreślają, jaką wartość ma zadowalanie się prostym, pracowitym życiem. Dobitnie uzmysławiają nam konieczność polegania na Bogu. *

28:5. Jeśli ‛szukamy Jehowy’ przez modlitwę oraz studium Jego Słowa, to ‛potrafimy zrozumieć wszystko’, co potrzebne, by służyć Mu we właściwy sposób.

‛WAŻKIE ORĘDZIA’

(Przysłów 30:1 do 31:31)

Biblijna Księga Przysłów kończy się dwoma ‛ważkimi orędziami’ (Przysłów 30:1; 31:1). Orędzie Agura obrazowo — za pomocą pobudzających do myślenia porównań — przedstawia, jak nienasycona jest chciwość i jak trudne do wyśledzenia są metody uwodziciela, który chce zbałamucić dziewczynę. * Poza tym znajdujemy tu ostrzeżenie przed przechwalaniem się i dawaniem upustu gniewowi.

‛Ważkie orędzie’, które Lemuelowi przekazała matka, zawiera mądre wskazówki na temat picia wina i odurzającego napoju, jak również sądzenia w prawości. Opis dobrej żony podsumowano: „Dajcie jej z owocu jej rąk i niech dzieła jej nawet w bramach ją sławią” (Przysłów 31:31).

Nabywaj mądrości, przyjmuj karcenie, pielęgnuj zbożną bojaźń i polegaj na Jehowie. Jakże cennych lekcji udzielają natchnione przysłowia! Ze wszystkich sił starajmy się stosować do podanych w nich rad i rozkoszujmy się szczęściem, które przypada w udziale „mężowi bojącemu się Jehowy” (Psalm 112:1).

[Przypisy]

[Ilustracje na stronie 16]

Źródłem wszelkiej prawdziwej wiedzy jest Jehowa

[Ilustracja na stronie 18]

W jakim sensie można ‛rozsiewać wiedzę’?