OD NASZEGO KORESPONDENTA Z FILIPIN

CZY podróżując samolotem, zastanawiałeś się kiedyś, skąd pilot wie, w którym kierunku lecieć? Może poczułeś się zaniepokojony, gdy sobie uświadomiłeś, że w tym samym czasie na niebie krzyżują się szlaki setek samolotów? Jak unikają zderzeń?

Takie pytania często nurtują pasażerów. Ale statystyki pokazują, że przelot komercyjnymi liniami lotniczymi jest dość bezpieczny — bezpieczniejszy niż podróż motocyklem czy samochodem. * Główną rolę w zapewnieniu odpowiedniego bezpieczeństwa odgrywa system kontroli ruchu lotniczego.

Bezpieczne kierowanie lotem

Odpowiedzialność za bezpieczny pilotaż ponosi głównie kapitan. Jednak zazwyczaj nie widzi on samolotów przelatujących w pobliżu i może nie wiedzieć o ich obecności. Dlatego w większości państw funkcjonuje system kontroli ruchu lotniczego. Pracownicy naziemni śledzą każdą fazę lotów wykonywanych według wskazań przyrządów.

Samuel z Kalifornii, pracujący od 13 lat jako kontroler ruchu powietrznego, mówi: „Specjaliści kontroli lotów odgrywają zasadniczą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Ich priorytetem jest utrzymanie odpowiedniej separacji między samolotami”. Melba, nadzorująca kontrolę ruchu, wyjaśnia: „Pierwszą i podstawową rzeczą jest bezpieczeństwo, ale żegluga powietrzna musi też być sprawna i uporządkowana”. Kontrolerzy pomagają więc unikać nie tylko kolizji, lecz także niepotrzebnych przestojów.

Wszystko to znaczy, że gdy pilot wykonuje swoje obowiązki, jego poczynania śledzi na ziemi wiele oczu i uszu. Utrzymuje on kontakt radiowy zarówno z kontrolerami w miejscu startu i lądowania, jak i z tymi, którzy pracują w różnych punktach usytuowanych wzdłuż trasy lotu.

Obecnie, w erze superszybkich samolotów, bardzo ważne jest monitorowanie tego, czego pilot jeszcze nie widzi. Wyobraź sobie dwa odrzutowce rejsowe lecące wprost na siebie. Gdy pilot zobaczy samolot lecący z naprzeciwka, może mieć tylko kilka sekund na reakcję! Za niedopuszczenie do takiej sytuacji odpowiada właśnie kontrola lotów. Na długo zanim pilot ujrzy drugi samolot, otrzyma instrukcje, które pomogą mu zachować bezpieczny dystans.

 Śledzenie lotu

Naziemne nadajniki radionawigacyjne emitują sygnały umożliwiające kierowanie samolotem. Pilot ma do dyspozycji urządzenia odbierające te sygnały i lokalizujące pozycję jego maszyny. Nadajniki zbudowano w określonych miejscach, toteż samoloty lecą od jednego do drugiego, aż dotrą do celu. Położenie tych radiolatarni wyznacza zatem konkretne trasy lotnicze.

Samoloty podążające takimi powietrznymi korytarzami są śledzone przez kontrolerów lotu. Przed startem piloci muszą dostarczyć plan lotu, zawierający opis drogi, jaką chcą przebyć. Kontroler ma kopię tak zwanego paska postępu lotu. Salvador Rafael, szef kontroli ruchu lotniczego, wyjaśnia, jak się to wykorzystuje: „Drogi powietrzne często się krzyżują. Kiedy pilot przelatuje przez takie skrzyżowanie, musi o tym poinformować kontrolera, który zaznacza to na pasku lotu”. Dzięki temu kontroler lepiej się orientuje, jaką drogę dotychczas pokonał samolot.

Dane te kontroler zdobywa za pomocą radia. Ponieważ wie, gdzie się znajduje samolot, drogą radiową przekazuje też pilotowi instrukcje, dzięki którym może on utrzymać bezpieczną odległość od innych maszyn. Pracownicy ośrodka kontroli lotów i piloci zazwyczaj dysponują kilkoma takimi urządzeniami i zakresami częstotliwości. Gdyby nie mogli skorzystać z jednego, sięgają po drugie.

A co z lotami międzynarodowymi, gdy w grę wchodzą różnice językowe? Aby wyeliminować niebezpieczeństwo błędnego zrozumienia podawanych komunikatów, Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) postanowiła, że językiem używanym w lotnictwie będzie angielski. Ponieważ niektóre słowa, litery i liczby słyszane przez radio brzmią podobnie, kontrolerzy lotów są ponadto uczeni standardowych poleceń i ich wymowy. Piloci są proszeni o powtórzenie usłyszanego komunikatu, co dodatkowo podnosi poziom bezpieczeństwa.

Kolejnym urządzeniem, jakie wykorzystuje kontrola ruchu lotniczego, jest radar. Fale radiowe, które odbijają się od samolotów, są wychwytywane przez jego antenę. W rezultacie na ekranie radaru pojawiają się ideogramy reprezentujące samoloty. Wiele statków powietrznych wyposażonych jest też w transponder, który przekazuje do radaru zwrotny sygnał identyfikujący. Po przetworzeniu danych przez komputer na ekranie radaru pojawia się obiekt z pełną informacją o numerze lotu oraz o prędkości, wysokości i rodzaju maszyny.

Jeśli kontroler uzna, że dla uniknięcia kolizji samolot powinien wykonać jakiś manewr, może między innymi poinstruować pilota, by zmienił 1) kurs, czyli kierunek lotu. Nazywa się to wektorowaniem. Może także nakazać zmianę 2) prędkości, jeśli na przykład jeden samolot wyprzedza drugi. Typowym sposobem na zachowanie dystansu jest również zmiana 3) wysokości.

Aby podnieść poziom bezpieczeństwa, wiele systemów radarowych wyposażono w funkcję ostrzegania kontrolera o zagrożeniu. Na przykład kiedy system oceni, że dwa samoloty za bardzo się do siebie zbliżą, uruchamia alarm wizualny i dźwiękowy. Alarm może też się rozlec wtedy, gdy któraś z maszyn znajdzie się zbyt blisko ziemi.

Cel: twoje bezpieczeństwo

System kontroli ruchu lotniczego jest cały czas usprawniany. Naziemne urządzenia nawigacyjne często wymuszają na  samolotach latanie tylko po określonych szlakach i na wyznaczonych wysokościach. W efekcie spora część przestrzeni powietrznej pozostaje niewykorzystana, a trasy lotu są dłuższe. W przyszłości lotnictwo będzie coraz częściej korzystać z systemów satelitarnych, takich jak GPS (Globalny System Lokalizacji), pozwalających na znaczną elastyczność w wytyczaniu drogi przelotu i ułatwiających kontrolę ruchu transoceanicznego.

Ten krótki opis działania kontroli ruchu lotniczego pokazuje, że pilot bynajmniej nie jest jedynym człowiekiem, który w każdym momencie wie, gdzie się znajduje twój samolot. W rzeczywistości na ziemi kilka innych osób pilnie śledzi, dokąd lecisz. System ten zaprojektowano tak, by zminimalizować zagrożenia i zapewnić jak najwyższy poziom bezpieczeństwa. Nic dziwnego, że liczba wypadków w lotach rejsowych jest bardzo niska!

Jeśli zatem podróżujesz samolotem, nie masz powodów do obaw. Kiedy następnym razem wybierzesz się w długą podróż, pamiętaj, że oczy i uszy kontrolerów ruchu lotniczego bacznie strzegą twego bezpieczeństwa. Usiądź wygodnie i się zrelaksuj. Życzymy miłego lotu!

[Przypis]

[Diagram na stronach 14, 15]

[Patrz publikacja]

SYSTEM KONTROLI LOTÓW

Satelita GPS

Ośrodek kontroli lotów

Naziemne radiolatarnie nawigacyjne

Centrum łączności radiowej

Radar

[Ilustracja na stronie 15]

Wieża kontroli lotów

[Ilustracja na stronie 15]

Kontrolerzy lotów

[Ilustracja na stronie 15]

Centrum kontroli ruchu lotniczego

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Wieża i kontrolerzy: NASA Ames Research Center; centrum kontroli: U. S. Federal Aviation Administration