Żywe klejnoty świata owadów

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z HISZPANII

W GĘSTWINACH deszczowych lasów równikowych kryją się tysiące żywych klejnotów. Niektóre połyskują niczym złoto i srebro, inne swym blaskiem przypominają szmaragdy, rubiny i szafiry. Owe leśne precjoza, na ogół niedostrzegane przez człowieka, to chrząszcze.

Jak sobie wyobrażasz te owady? Jako umykające spod stóp ciemne, brzydkie robaki? W rzeczywistości chrząszcze należą do najbarwniejszych i najliczniejszych stworzeń na naszej planecie. Jak podaje The Guinness Book of Animal Records (Księga rekordów Guinnessa — świat zwierząt), prawie 400 000 zidentyfikowanych do tej pory gatunków chrząszczy — które należą do owadów — stanowi niemal jedną trzecią wszystkich znanych zwierząt. Gdybyś kiedykolwiek zapragnął sam odkryć jakiś nowy gatunek, mógłbyś spróbować swych sił, badając świat owadów. A entomolog dr Terry Erwin ocenia, że na odkrycie przez naukowców mogą jeszcze czekać miliony gatunków. Co ciekawe, wspomniany uczony znalazł około 1200 różnych chrząszczy zaledwie w 19 dużych drzewach tropikalnych.

Zdumiewająca różnorodność

Kiedy uwzględnimy liczbę gatunków chrząszczy, nie będziemy zdziwieni, że mają tak rozmaite kształty i rozmiary. Niektóre są „tak duże, że chcąc je zdobyć, dawni kolekcjonerzy strzelali do nich z pistoletów naładowanych piaskiem” — podaje czasopismo National  Geographic. Natomiast inne są „tak maleńkie, że podróżują przyczepione do aparatu gębowego pszczoły. Sporo okazów trafia do muzeów i wzbogaca tamtejsze ekspozycje” — zauważono.

Kolekcje chrząszczy bywają bardzo kosztowne. O ich wartości decyduje zarówno bogactwo kolorów, jak i rzadkość występowania niektórych gatunków. Na przykład spotyka się skarabeusze w najróżniejszych odcieniach błękitu i czerwieni, a także skrzące się srebrem i złotem. Jaskrawoczerwonego skarabeusza można kupić za 200 dolarów, a za owada o złotawym połysku trzeba zapłacić przeszło dwa razy więcej.

Niektóre kózki — owady o charakterystycznych długich czułkach — mają przeróżne kolorowe wzorki. Inne chrząszcze połyskują niczym maleńkie opalizujące mozaiki. Migocąc całą gamą zieleni i błękitów, przypominają barwne kolibry. Ale o wartości tych owadów nie decyduje wyłącznie ich kolorystyka. Odgrywają też istotną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów, przyczyniają się bowiem do przetwarzania odchodów i innej materii organicznej.

Owadzia biżuteria

Nie tylko kolekcjonerzy wysoko cenią te żywe klejnoty. W obu Amerykach niektóre kobiety robią naszyjniki, nawlekając na nitkę ich barwne pokrywy skrzydłowe. W pewnych rejonach Meksyku do chrząszcza o trafnej nazwie bogatka przykleja się kolorowe szkiełka i koraliki, a potem się go zawiesza na krótkim łańcuszku jako ozdobę.

Bez względu na to, czy postanowisz podziwiać chrząszcze z daleka, czy też przyjrzysz się im z bliska, te niezwykłe klejnoty świata owadów wyraźnie dowodzą piękna i złożoności otaczającej nas przyrody.

[Ramka i ilustracja na stronie 16]

Stonkowate

Niektóre owady, choć urzekają pięknem, są szkodnikami. Na przykład chrząszcze z rodziny stonkowatych niszczą liście, łodygi i korzenie najrozmaitszych roślin, także uprawnych.

Mimo że na świecie występuje około 25 000 gatunków stonek, wielu rolników kojarzy z tą nazwą tylko jednego owada — stonkę ziemniaczaną. W roku 1859 północnoamerykańscy osadnicy po raz pierwszy dostrzegli, że zagraża ona ich plantacjom ziemniaków. Na początku XX wieku dotarła do Europy i rozprzestrzeniła się po całym kontynencie, aż po Azję.

Ponieważ stonka ziemniaczana nabywa oporności na insektycydy, jest naprawdę groźnym szkodnikiem. Obecnie, aby ograniczyć jej liczebność, stosuje się różne metody rolnicze oraz środki biologiczne i chemiczne.

[Ilustracja]

Stonka ziemniaczana, USA

[Prawa własności]

Scott Bauer/​Agricultural Research Service, USDA

[Ramka i ilustracje na stronie 17]

Rekordziści w świecie owadów

▪ Spośród wszystkich owadów chrząszcze należą do najbardziej długowiecznych. Chociaż większość owadów nie dożywa nawet roku, pewne bogatki żyją 30 lat, a nawet dłużej. Rekordzistka osiągnęła wiek 47 lat. Jak wyjaśniono w dziele The Guinness Book of Animal Records, bogatki „składają jaja pod korą zdrowego drzewa. (...) Zdarza się, że po ścięciu go część larw przetrwa i wraz z drewnem są one potem transportowane do różnych rejonów świata; a ponieważ niektóre gatunki tych chrząszczy osiągają dojrzałość dopiero po latach, dorosłe osobniki mogą wyjść z gotowych mebli”.

▪ Przedstawiciele pewnego gatunku chrząszczy goliatów (Goliathus giganteus) z Afryki Równikowej to w świecie owadów mistrzowie wagi ciężkiej. Samce ważą do 100 gramów, czyli trzy razy więcej niż mysz domowa.

▪ Nagrody dla najsilniejszych ciężarowców wśród zwierząt (uwzględniając wielkość ciała) należałoby przyznać chrząszczom z podrodziny Dynastinae. Te krzepkie stworzonka potrafią udźwignąć ciężar 850 razy większy, niż same ważą.

[Ilustracja]

„Goliathus meleagris”, Demokratyczna Republika Konga

[Prawa własności]

Faunia, Madryt

[Ilustracja]

Chrząszcz z podrodziny „Dynastinae”, Gwinea Równikowa

[Ilustracja na stronie 16]

„Chrysina macropus”, Meksyk

[Ilustracja na stronie 16]

„Chrysina aurigans”, Honduras

[Ilustracja na stronie 16]

„Chrysina resplendens”, Kostaryka

[Ilustracja na stronie 17]

„Arrhenotus rafaelae”, Indonezja

[Ilustracja na stronie 17]

„Cetonia flammea”, Tajlandia

[Ilustracja na stronie 17]

„Chrysochroa rajah”, Tajlandia

[Ilustracja na stronie 17]

„Anthaxia hungarica”, Węgry

[Ilustracja na stronie 17]

„Chrysina strasseni”, Honduras

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

Zdjęcia u góry po lewej i w środku: © David Hawks; po prawej: © Barbara Strnadova/​Photo Researchers, Inc.

[Prawa własności do ilustracji, strona 17]

Zdjęcia u góry: pierwsze trzy: Faunia, Madryt; czwarte: Gyorgy Csoka, Hungary Forest Research Institute, www.insectimages.org; piąte: © Barbara Strnadova/​Photo Researchers, Inc.