Kłopoty z prostatą — jak sobie radzić

„W wieku 54 lat zacząłem bardzo często oddawać mocz, niekiedy co pół godziny. Gdy w związku tym poszedłem do lekarza, usłyszałem, że będę musiał poddać się operacji usunięcia prostaty”. W ośrodkach zajmujących się leczeniem prostaty, czyli gruczołu krokowego, podobne przypadki są zjawiskiem powszechnym. Co więc mogą robić mężczyźni, by uniknąć takich kłopotów? Kiedy powinni szukać pomocy lekarskiej?

PROSTATA jest gruczołem w kształcie orzecha, leżącym poniżej pęcherza i otaczającym cewkę moczową (zobacz rysunek przedstawiający przekrój miednicy mężczyzny). U dorosłego człowieka normalnie waży około 20 gramów i ma najwyżej 4 centymetry długości, 2 centymetry szerokości i 3 centymetry wysokości. Jej funkcja polega na produkowaniu wydzieliny, która stanowi 30 procent objętości spermy. Wydzielina ta, zawierająca kwas cytrynowy, wapń i enzymy, prawdopodobnie korzystnie wpływa na ruchliwość plemników i płodność. Ponadto znajduje się w niej cynk, co zdaniem naukowców być może chroni narządy płciowe przed infekcjami.

Rozpoznanie choroby prostaty

Stany zapalne bądź guzy prostaty powodują u mężczyzn rozmaite dolegliwości w obrębie miednicy. Objawami zapalenia gruczołu krokowego są na przykład gorączka, dyskomfort przy oddawaniu moczu oraz ból w krzyżu lub pęcherzu. Duże powiększenie prostaty może doprowadzić do zatrzymania moczu. Jeżeli chorobę wywołują bakterie, nazywa się ją bakteryjnym  zapaleniem gruczołu krokowego, które występuje w postaci ostrej lub przewlekłej. Na ogół wiąże się z infekcją dróg moczowych. Zwykle jednak przyczyna pozostaje nierozpoznana i wtedy mówi się o zapaleniu niebakteryjnym.

Najpowszechniejsze objawy kłopotów z prostatą to: częstomocz, konieczność wychodzenia do toalety w nocy, osłabienie strumienia moczu i uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza. Objawy te zwykle wskazują na łagodny przerost prostaty — niezłośliwy gruczolak, występujący u mężczyzn powyżej 40 roku życia. Ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem. Na łagodny przerost prostaty cierpi 25 procent mężczyzn 55-letnich i 50 procent 75-letnich.

Prostatę może zaatakować także nowotwór złośliwy. Zazwyczaj bywa wykrywany podczas rutynowego badania, nawet jeśli nie wywołuje żadnych objawów. W poważniejszych wypadkach prowadzi do zatrzymania moczu i opuchnięcia pęcherza. W razie przerzutów raka do innych narządów występują bóle krzyża, objawy neurologiczne oraz obrzęki nóg będące następstwem niedrożności naczyń chłonnych. Kilka lat temu w samych Stanach Zjednoczonych odnotowano w ciągu roku 300 000 nowych przypadków raka prostaty i 41 000 spowodowanych nim zgonów. Zdaniem uczonych na chorobę tę zapada 30 procent mężczyzn w wieku 60-69 lat oraz 67 procent w wieku 80-89 lat.

Kto jest najbardziej zagrożony?

Jak wynika z badań, ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego gwałtownie wzrasta u mężczyzn po pięćdziesiątce. W USA dwa razy częściej występuje on u osób czarnoskórych niż u białych. Liczba przypadków różni się w zależności od części świata — jest wysoka w Ameryce Północnej i Europie, średnia w Ameryce Południowej i niska w Azji. Sugeruje to, że znaczny wpływ na rozwój raka prostaty może mieć środowisko oraz sposób odżywiania. A zatem wyjazd do kraju o większym wskaźniku zachorowalności na tę chorobę zwiększa ryzyko zachorowania.

 Bardziej narażeni na raka prostaty są również krewni tych, u których już go stwierdzono. Jak podaje Amerykańskie Towarzystwo Walki z Rakiem (ACS), „jeśli mężczyzna ma ojca lub brata chorującego na raka gruczołu krokowego, prawdopodobieństwo, że sam także zachoruje, zwiększa się dwukrotnie”. Czynniki ryzyka to między innymi: wiek, rasa, narodowość, występowanie choroby w rodzinie, sposób odżywiania i brak aktywności fizycznej. Bardziej zagrożeni są mężczyźni, którzy spożywają duże ilości tłuszczu i prowadzą siedzący tryb życia.

Zapobieganie chorobom prostaty

Chociaż uczeni wciąż nie wiedzą dokładnie, co powoduje raka prostaty, uważają, że w grę wchodzą również czynniki genetyczne i hormonalne. Na szczęście na dwie sprawy można mieć  wpływ — na sposób odżywiania się i na ilość ruchu. ACS zaleca „ograniczenie posiłków z dużą zawartością tłuszczów zwierzęcych i jedzenie głównie pokarmów pochodzenia roślinnego”. Radzi spożywać „codziennie pięć lub więcej porcji owoców i warzyw”, jak również chleb, ziarna, makaron i inne produkty zbożowe oraz ryż i fasolę. Poza tym ryzyko zachorowania obniża likopen, przeciwutleniacz zapobiegający uszkodzeniom DNA, zawarty w pomidorach, grejpfrutach i arbuzach. Niektórzy specjaliści twierdzą, że pomocne mogą też być pewne zioła i minerały.

Według ACS i Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego badania profilaktyczne prostaty mogą uratować życie wielu osobom. Leczenie przynosi bowiem najlepsze efekty, gdy rak zostaje wykryty we wczesnym stadium. ACS radzi mężczyznom, którzy ukończyli 50 lat (lub 45, jeśli należą do grupy wysokiego ryzyka), by co roku poddawali się badaniom lekarskim. *

Badania te powinny obejmować określenie stężenia PSA, czyli antygenu swoistego dla gruczołu krokowego. Antygen ten jest białkiem wytwarzanym przez komórki prostaty. Jego poziom podnosi się w chorobach tego gruczołu. „Jeżeli stężenie PSA wykazuje odchylenia od normy, zapytaj lekarza, jakie jest ryzyko, że zachorujesz na raka, i czy musisz poddać się dalszym badaniom” — zachęca ACS. W grę wchodzi też badanie palcem przez odbytnicę. Lekarz może w ten sposób wyczuć zmiany w obrębie gruczołu krokowego, gdyż leży on w pobliżu przedniej części odbytnicy (zobacz rysunek na stronie 20, przedstawiający przekrój miednicy mężczyzny). „Kiedy poziom PSA oraz badanie palcem wykazują jakieś nieprawidłowości” i lekarz musi zadecydować, czy konieczna jest biopsja prostaty, wykonuje się ultrasonografię przezodbytniczą. Trwa ona około 20 minut.

Coroczne badanie urologiczne może pomóc zarówno w rozpoznaniu raka prostaty, jak i we wczesnym wykryciu omówionego już łagodnego przerostu tego gruczołu, co pozwoli na zastosowanie mniej inwazyjnego leczenia (zobacz ramkę „Metody leczenia łagodnego przerostu prostaty”). A czystość pod względem moralnym chroni mężczyznę przed zapaleniem prostaty spowodowanym chorobą weneryczną.

Nie ulega wątpliwości, że o gruczoł krokowy należy bardzo dbać. Człowiek wspomniany na wstępie wyznał, iż po operacji w pełni odzyskał zdrowie. Jego zdaniem „wszyscy mężczyźni powinni co roku zgłaszać się na profilaktyczne badania lekarskie”, nawet jeśli nie dostrzegają żadnych objawów chorobowych.

[Przypis]

[Ramka na stronie 21]

Objawy łagodnego przerostu prostaty

Wskazówki: Odpowiedz na poniższe pytania, zakreślając odpowiednią cyfrę.

Odpowiedzi na pytania 1-6:

0 — wcale

1 — rzadziej niż co piąty raz

2 — rzadziej niż co drugi raz

3 — co drugi raz

4 — częściej niż co drugi raz

5 — prawie za każdym razem

1. Ile razy w ubiegłym miesiącu po oddaniu moczu miałeś uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza? 0 1 2 3 4 5

2. Ile razy w ubiegłym miesiącu musiałeś ponownie oddać mocz w ciągu niecałych dwóch godzin od ostatniej wizyty w toalecie? 0 1 2 3 4 5

3. Ile razy w ubiegłym miesiącu zdarzyło ci się oddawać mocz przerywanym strumieniem? 0 1 2 3 4 5

4. Ile razy w ubiegłym miesiącu miałeś trudności z powstrzymaniem moczu? 0 1 2 3 4 5

5. Ile razy w ubiegłym miesiącu oddawałeś mocz słabym strumieniem? 0 1 2 3 4 5

6. Ile razy w ubiegłym miesiącu trudno ci było rozpocząć opróżnianie pęcherza? 0 1 2 3 4 5

7. Przeciętnie ile razy w ubiegłym miesiącu musiałeś oddawać mocz w nocy, to znaczy między położeniem się spać a wstaniem rano z łóżka? (Zakreśl cyfrę). 0 1 2 3 4 5

Suma zakreślonych liczb wskazuje na stopień rozwoju łagodnego przerostu prostaty. Niewielki: 0-7, średni: 8-19, zaawansowany: 20-35.

[Prawa własności]

(Źródło: Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne)

[Ramka na stronie 22]

Metody leczenia łagodnego przerostu prostaty

▪ LEKI: W zależności od objawów poszczególnym pacjentom zaleca się rozmaite środki farmakologiczne. Wydaje się je wyłącznie z przepisu lekarza.

▪ UWAŻNA OBSERWACJA: Pacjent nie przyjmuje leków, tylko zgłasza się na kontrolne badania lekarskie.

▪ LECZENIE CHIRURGICZNE:

a) Przezcewkowa elektroresekcja gruczołu krokowego (TURP). Chirurg wkłada przez cewkę moczową specjalny przyrząd z elektrycznym nożem (tak zwaną pętlą elektryczną), którym wycina tkankę i skleja naczynia krwionośne. Nie zachodzi potrzeba nacinania skóry. Zabieg trwa około 90 minut. Jest mniej inwazyjny niż klasyczna operacja.

b) Przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP). Metoda przypominająca TURP. Jednakże w tym wypadku rozszerzenia cewki moczowej dokonuje się przez kilka małych nacięć w szyi pęcherza i samym gruczole prostaty.

c) Tradycyjny zabieg operacyjny. Przeprowadza się go, gdy niemożliwe jest zastosowanie metody przezcewkowej z powodu dużego powiększenia prostaty. Wymaga nacięcia skóry.

d) Zabieg laserowy. Polega na użyciu laserów w celu usunięcia nadmiaru tkanki prostaty.

Ostatecznie wybór metody leczenia czy sama decyzja o leczeniu należy do pacjenta. W dzienniku The New York Times zauważono niedawno, że niektórzy specjaliści nie mają pewności, czy konieczne są badania wykrywające raka prostaty, zwłaszcza w wypadku starszych mężczyzn, ponieważ „może to być niegroźna choroba, która raczej nie wyrządzi trwałej szkody zdrowiu, gdy tymczasem leczenie często pociąga za sobą poważne skutki uboczne”.

[Ramka na stronie 22]

Pytania, które mógłbyś zadać lekarzowi przed operacją

1. Jaki rodzaj operacji pan zaleca?

2. Dlaczego powinienem poddać się operacji?

3. Czy są jakieś inne metody leczenia?

4. Jakie są korzyści z poddania się operacji?

5. Jakie niebezpieczeństwa wiążą się z operacją? (Na przykład krwotok lub impotencja)

6. Co się stanie, jeśli nie wyrażę zgody na operację?

7. U kogo jeszcze mogę szukać porady?

8. Czy ma pan doświadczenie w przeprowadzaniu takich operacji bez transfuzji?

9. Gdzie będzie wykonywana ta operacja? Czy lekarze i pielęgniarki w tym szpitalu respektują prawo pacjenta do odmowy przyjęcia krwi?

10. Jakiego znieczulenia będę potrzebował? Czy anestezjolog brał udział w operacjach bez użycia krwi?

11. Jak długo będę dochodzić do zdrowia?

12. Ile kosztuje taka operacja?

[Ilustracja na stronie 20]

[Patrz publikacja]

Miednica mężczyzny

Pęcherz

Prostata

Odbytnica

Cewka moczowa

[Ilustracja na stronie 23]

Zdrowy sposób odżywiania się i umiarkowane zażywanie ruchu mogą obniżyć ryzyko zachorowania na raka prostaty