Wypróbuj parę „szybkich”!

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z TAJWANU

WYRAŹNY zachwyt na twarzy dziewczynki świadczy o tym, że posiłek jej smakuje. W lewej ręce ma miseczkę wypełnioną po brzegi ryżem, kawałkami warzyw i ryby, a w prawej — dwa cienkie bambusy. Trzymając te patyczki w drobnych palcach, wybiera ulubione kąski i zgrabnie wkłada je do ust. Czasami unosi miseczkę wyżej i kilkoma szybkimi ruchami patyczków nagarnia ryż wprost do ust. Wygląda to naturalnie, prosto i schludnie.

Patyczki, które dziewczynka trzyma w rękach, to oczywiście słynne pałeczki. Po chińsku nazywają się k’uai tzu (w transkrypcji pinyin kuaizi), co oznacza „szybkie”. W Azji Południowo-Wschodniej znajdują się niemal w każdym domu. Niewykluczone, że już próbowałeś nimi jeść w chińskiej restauracji. Ale czy słyszałeś, skąd pochodzą? Do czego i kiedy użyto ich po raz pierwszy? A może chciałbyś wiedzieć, jak posługiwać się nimi we właściwy sposób?

„Szybkie”

Pałeczki to cienkie patyczki o długości 20-25 centymetrów. Górna ich część jest na ogół kwadratowa. Dzięki temu łatwiej je trzymać i nie turlają się po stole. Dolna połowa jest zwykle zaokrąglona. Japońskie pałeczki są przeważnie krótsze i bardziej spiczaste niż chińskie.

W dobie produkcji masowej w wielu restauracjach podaje się zapakowane pałeczki ze złączonymi górnymi końcówkami. Przed użyciem trzeba je rozłączyć. Ponieważ są przeznaczone do jednorazowego użytku, wykonuje się je z surowego drewna lub bambusa. W droższych restauracjach oraz w domach prywatnych pałeczki często bardzo ładnie wyglądają, są zrobione z polerowanego bambusa, laki, plastiku, stali nierdzewnej, a nawet ze srebra bądź kości słoniowej. Niekiedy graweruje się na nich wiersze albo przyozdabia się je malunkami.

Jak używać pałeczek

Turyści odwiedzający kraje orientalne, na przykład Chiny czy Japonię, z zachwytem przyglądają się, jak maluchy — nawet dwuletnie — operują pozornie za dużymi pałeczkami. Kęs za kęsem jedzenie szybko znika w buzi dziecka. Wydaje się to takie proste.

Czy chciałbyś wypróbować parę „szybkich”? Na początku sprawne poruszanie nimi może ci sprawiać trudność, ale gdy trochę poćwiczysz, nabędziesz wprawy, a pałeczki staną się niejako przedłużeniem twojej ręki.

Pałeczki trzyma się tylko w jednej ręce, najczęściej w prawej (patrz zdjęcia na stronie 15). Najpierw stul lekko dłoń, odginając kciuk od pozostałych palców. Jedną pałeczkę włóż we wgłębienie między  kciukiem a podstawą palca wskazującego i oprzyj ją o opuszkę palca serdecznego. Drugą pałeczkę trzymaj równolegle z pierwszą za pomocą kciuka, palca wskazującego i środkowego, tak jak ołówek. Wyrównaj końce, stukając w stół. Dolną pałeczkę trzymaj nieruchomo, a operuj drugą, podnosząc i opuszczając palec wskazujący i środkowy. Ćwicz, dopóki trzymanie złączonych końcówek nie będzie ci już sprawiać trudności. Teraz jesteś przygotowany, by posługiwać się tym praktycznym narzędziem do wybierania smakowitych kąsków z chińskich posiłków — od pojedynczych ziarenek ryżu do przepiórczych jaj! Zresztą pałeczki świetnie pasują do chińskiego jedzenia, które zwykle podzielone jest na małe porcje.

Jak jednak jeść nimi kurczaka, kaczkę czy kotlet wieprzowy, jeśli ich nie pokrojono? Na ogół mięso gotuje się tak, żeby za pomocą pałeczek dało się je podzielić na drobne kęsy. Pałeczki znakomicie nadają się też do ryby, często podawanej w całości; znacznie łatwiej oddzielisz nimi ości niż nożem i widelcem.

A jak należy jeść ryż? Jeżeli spotkanie jest nieformalne, lewą ręką podnieś miseczkę do ust i pałeczkami nagarniaj do nich ryż. Jednakże podczas posiłków bardziej oficjalnych powoli nabieraj małe porcje ryżu.

Ale co zrobić z zupą, stanowiącą nieodłączny składnik chińskich posiłków? Zazwyczaj podaje się ją z porcelanową łyżką. Jeśli jednak w zupie znajdują się kluski, knedle, kawałki warzyw, mięsa czy ryby, weź pałeczki w prawą rękę i spróbuj nabierać nimi jedzenie, a łyżką trzymaną w lewej pomagaj sobie przenosić je do ust.

Pałeczki i dobre maniery

Jeżeli zaproszono cię do chińskiego domu na posiłek, warto, byś znał tamtejsze dobre maniery. Najpierw na środku stołu stawia się kilka potraw. Poczekaj, aż gospodarz czy głowa rodziny podniesie swe pałeczki i da innym znak, żeby zaczynali. To odpowiedni moment, by goście  też wzięli swoje pałeczki i przystąpili do jedzenia.

W przeciwieństwie do stylu zachodniego potrawy nie krążą dookoła stołu. Wszyscy obsługują się sami. Zgodnie ze zwyczajem podczas rodzinnych posiłków każdy sięga po kawałki jedzenia ze wspólnych dań i wkłada je prosto do ust własną parą pałeczek. Ale mimo to do złych manier należy mlaskanie przy jedzeniu, oblizywanie pałeczek albo wyszukiwanie nimi w potrawie wybranego kęsa. Matki na Wschodzie uczą dzieci, by nie obgryzały pałeczek, nie tylko ze względu na higienę, lecz również ze względu na wygląd.

Niekiedy dla wygody gości podaje się łyżki lub dodatkowe pałeczki. Służą one do przekładania porcji potraw z naczyń stojących na środku stołu do innych albo bezpośrednio do twojej miseczki z ryżem. Nie obrażaj się jednak, gdy gospodarz swoimi pałeczkami wybierze jakiś kąsek i włoży wprost do twojej miseczki. Chce przecież mieć pewność, że miły gość dostanie to, co najsmaczniejsze!

Pałeczek — podobnie jak noża czy widelca — nie należy używać do wskazywania. Równie niegrzeczne jest branie do ręki czegoś innego, jeśli wciąż ma się w niej pałeczki. Dlatego gdy musisz użyć łyżki albo wziąć serwetkę czy filiżankę, najpierw odłóż pałeczki. Do tego celu często służą atrakcyjne małe podstawki.

Kiedy już zjesz, odłóż pałeczki, rozluźnij się i czekaj. Wstanie od stołu, zanim posiłek skończą inni, świadczyłoby o złych manierach. Znowu to gospodarz lub głowa rodziny zamyka posiłek, wstając i zapraszając wszystkich do odejścia od stołu.

Skoro już wiesz, jak używać pałeczek, pozostaje ci tylko zdobyć je i trochę poćwiczyć. Kiedy więc ktoś zaprosi cię do chińskiej restauracji albo do własnego domu na chińskie danie, dlaczego nie miałbyś skorzystać z pary „szybkich”? Niewykluczone nawet, że posiłek będzie ci bardziej smakował!

[Ramka i ilustracja na stronie 14]

Krótka historia pałeczek

Niektórzy uczeni chińscy uważają, że pierwsze pałeczki służyły nie do jedzenia, lecz do gotowania. Kawałeczki surowego jedzenia zawijano w liście, a pałeczkami układano je na rozgrzanych kamieniach. W ten sposób kucharz mógł ugotować posiłek i się przy tym nie poparzyć. Później pałeczek używano do wyjmowania potraw z garnka.

Początkowo pałeczki wykonywano z nietrwałego drewna albo z bambusa. * Między innymi dlatego raczej niemożliwe jest ustalenie, kiedy użyto ich po raz pierwszy. Niektórzy twierdzą, że w Chinach znano je już w czasach dynastii Shang (w wiekach od XVI do XI p.n.e.). Dokument z okresu tuż po śmierci Konfucjusza (551-479 p.n.e.) mówił o ‛nabijaniu’ kawałków jedzenia znajdującego się w zupie, co wskazuje na używanie jakiegoś rodzaju pałeczek.

Najwyraźniej we wczesnym okresie panowania dynastii Han (206 p.n.e. do 220 n.e.) posługiwanie się pałeczkami weszło w zwyczaj. W mieście Changsha w prowincji Hunan wykopano grób z tamtych czasów i znaleziono w nim komplet sztućców, w tym pałeczki.

Pałeczek — głównie pod wpływem kultury chińskiej — używają także Japończycy, Koreańczycy i Wietnamczycy oraz inne narody na Wschodzie.

[Przypis]

[Ilustracje na stronie 15]

Ćwiczenie czyni mistrzem