Baruc​—Say Matoor a Sekretaryo nen Jeremias

KABAT yo “si Baruc ya anak a laki nen Nerias”? (Jeremias 36:4) Anggaman ap-apatiran kapitulo na Biblia so akasalambitan ed si Baruc, sikato so kabkabat na saray managbasa na Biblia bilang say sekretaryo tan maapit a kaaro nen propetan Jeremias. Naeksperiensya ran dua so magulogulon kipapasen na unor a 18 taon na panarian na Juda, say makapasinagem ya impaneral na saray taga-Babilonia ed Jerusalem nen 607 B.C.E., tan say impakadestiero ed Ehipto.

Diad imbeneg iran taon et adiskobre so duaran bullae  * a manpetsa na komapiton siglo B.C.E., ya akatatak ed satan so tekston “Kien nen Berekhyahu [Hebreon ngaran nen Baruc], say ilalak nen Neriyahu [Hebreon ngaran nen Nerias], say Eskriba,” ya akasagyat ed interes na saray iskolar ed sayan too ed Biblia. Siopa si Baruc? Anto so impormasyon nipaakar ed pamilya, edukasyon, tan posisyon to? Anto so ipaparungtal na mapekder a talindeg to kaiba si Jeremias? Anto so naaralan tayo ed sikato? Anapen tayo iray ebat diad pangamta ed saray walan impormasyon ed Biblia tan ed awaran.

Say Nanlapuan tan Posisyon to

Manisia so dakel ya iskolar natan a si Baruc et nanlapud prominentin pamilya na saray eskriba diad Juda. Angiter ira na pigaran rason no akin ya ontan so panisiaan da. Alimbawa, si Baruc so tinukoy na salaysay na Biblia diad panamegley na sakey ya espisyal a titulo, say “sekretaryo,” odino “eskriba” diad arum iran patalos. Sinalambit met na Kasulatan si Saraias, say agi to, bilang sakey ya importantin opisyal diad palasyo nen Arin Zedekias.—Jeremias 36:32; 51:59.

Oniay insulat na arkeologon si Philip J. King nipaakar ed saray eskriba diad panaon nen Jeremias: “Saray eskriba, a membro na grupo na saray propesyonal, so prominente ed Juda legan na pansamposampot na komapito tan kasakbayan na komanem iran siglo B.C.E. . . . Say titulo so inter ed saray atagey ya opisyal diad palasyo.”

Niarum ni, say salaysay ed Jeremias kapitulo 36, a detalyadon konsideraen tayo, so mangipapabitar ed autoridad nen Baruc a milimog ed saray mananimbawa na ari tan sikato so naabuloyan a mangusar ed silir a pananganan, odino say silir na saray kabinete, nen Gemarias, sakey a prinsipe odino opisyal. Oniay inkatunongan na iskolar na Biblia a si James Muilenberg: “Makaloob si Baruc diad silir na saray kabinete na eskriba lapud sikato so walaan na kanepegan diman tan sikaton mismo et membro na saray opisyal ed palasyo a mantitipon ed importantin okasyon na mapublikon panagbasa ed lukot. Sikato so kaiba ed saray opisyal.”

Say publikasyon a Corpus of West Semitic Stamp Seals so angiyarum na sananey nin rason nipaakar ed posisyon nen Baruc: “Lapud say adiskobren bulla nen Berekhyahu et kaiba ed dakel a bullae ya inusar na arum niran atagey ya opisyales, makatunongan labat ya isipen a si Baruc odino Berekhyahu so kabiangan met ed parehon sisteman tutumboken na arum niran opisyal.” Saratan ya impormasyon so mangipapabitar a si Baruc tan say agi ton si Saraias so atagey ya opisyales a tinmulong ed matoor a propetan si Jeremias diad makatantandan taotaon sakbay na inkaderal na Jerusalem.

 Mapublikon Tulong Parad si Jeremias

Diad kronolohikon paraan, si Baruc so primeron pinmatnag ed kapitulo 36, diad ‘komapat a taon nen Joacim,’ odino ngalngali 625 B.C.E. Diad sayan a panaon et akapanlingkor la si Jeremias bilang propeta ed loob na 23 a taon.—Jeremias 25:1-3; 36:1, 4.

Oniay imbaga nen Jehova ed si Jeremias: “Alaen mo ed sika so sakey a lukot na sakey a libro, tan isulat mo so saray amin a salita ya insalitak ed sika a sumpa ed Israel, tan sumpa ed Juda, tan sumpa ed saray amin a nasyon, . . . manlapu ed saray agew nen Josias angga ed saya lanlamang ya agew.” Oniay impangituloy na salaysay: “Tinawag nen Jeremias si Baruc ya anak a laki nen Nerias; et si Baruc insulat to a nanlapu ed sangi nen Jeremias so saray amin a salita nen Jehova.”—Jeremias 36:2-4.

Akin a tinawag si Baruc? Oniay imbaga ed sikato nen Jeremias: “Siak nipukok ak; agko nayarian so onloob ed abung nen Jehova.” (Jeremias 36:5) Mapatnag ya asebelan si Jeremias ya onloob ed sular na templo no iner ibabasa so mensahe nen Jehova, nayarin lapud sinmanok iray walad autoridad ed saray akadkaunan mensahe to. (Jeremias 26:1-9) Si Baruc so seguradon sakey a masimoon a managdayew ed si Jehova, tan “ginawa to so unong ed amin ya imbilin ed sikato nen Jeremias a propeta.”—Jeremias 36:8.

Andukey a panaon so kinaukolan a pangisulat ed saray pasakbay ya inter la diad apalabas a 23 a taon, tan nayarin inalagar met nen Jeremias so dugan panaon parad satan. Balet nen Nobyembre odino Disyembre 624 B.C.E., makpel a “binasa nen Baruc ed libro so saray salita nen Jeremias ed abung nen Jehova, ed silir nen Gamarias . . . , ed saray layag na saray amin a totoo.”—Jeremias 36:8-10.

Si Micaias ya anak nen Gemarias so angipaamta ed si ama to tan ed pigaran prinsipe no anto so agawa, kanian inimbitaan da si Baruc a basaen ton maksil so lukot diad mikaduan pankanawnawa. “Et agawa,” so inkuan na salaysay, “a sanen nadngel da so saray amin a salita, a linmingaw ira ed sakey tan sakey ed takot, tan inkuan da ed Baruc, Petepeteg naani ya ibaga mi ed ari so nipaakar ed saraya a salita. . . . Onla ka, onamot ka, sika tan si Jeremias; et agnakabatan komon na too no iner so kawalaan yo.”—Jeremias 36:11-19.

Sanen nadngel nen Arin Joacim so insulat nen Baruc ya indikta nen Jeremias, sikato so masanok ya amilat ed lukot, impool to itan, tan ingganggan to iray sundalo to ya erelen da si Jeremias tan Baruc. Diad ganggan nen Jehova, sayan duaran lalaki so nanggawa na sakey nin kopya na lukot legan na panaamot-amot da.—Jeremias 36:21-32.

Seguradon amta la nen Baruc iray kapeligroan a nalalanor ed satan ya asainmin to. Pigaran taon ni ed asasakbay et amta to met la iray panangigagaem ed si Jeremias. Nadngelan to met la so nipaakar ed nansumpalan nen Urias, a nampropesiya “unong ed amin a salita nen Jeremias” balet ta impapatey nen Arin Joacim. Anggaman ontan, si Baruc so mabulos ya angusar ed posisyon to tan saray koneksion to ed saray opisyal na gobierno pian suportaan si Jeremias ed sayan asainmin.—Jeremias 26:1-9, 20-24.

Ag-aanapen ‘Iray Baleg a Bengatla’

Legan ya isusulat nen Baruc so primeron lukot, naeksperiensya to so panaon na gonigon. Oniay inkelyaw to: “Abagey ak la! Natan ta si Jehova inyarum to so ermen ko ed irap ko; naksawan ak ed pantagleey ko, et agak makaromog na painawa.” Anto so makasengeg ed sayan impanirap to?—Jeremias 45:1-3.

Anggapo so direktan ebat. Balet salien tayo pan ilitrato so kipapasen nen Baruc. No nodnonoten so 23 taon a ginawan panamasakbay ed totoo na Israel tan Juda, mapatpatnag la so impan-apostasya ra tan say impangipulisay ed sikara nen Jehova. Nayarin atalagnaw si Baruc ed impormasyon nipaakar ed desisyon nen Jehova a deralen so Jerusalem tan Juda tan say pakadestiero na nasyon diad loob na 70 taon ed Babilonia ya imparungtal To ed saman a taon tan nayarin nilaktip ed lukot. (Jeremias 25:1-11) Niarum ni, wala so kapeligroan ed mapekder a panusuporta to ed si Jeremias diad sayan importantin panaon lapud nayarin nabalang to so posisyon tan karera to.

Antokaman so kipapasen, kinmiwas si Jehova pian tulongan si Baruc a mannodnonot ed  onsabin panangukom. ‘Saman so impaalagey ko, igebak naani, tan say intanem ko bagoten ko naani,’ so kuan nen Jehova. Insan oniay insimbawa to ed si Baruc: ‘Et aanapen mo so saray baleg a bengatla a nipaakar ed sika lanlamang. Agmo ra aanapen.’—Jeremias 45:4, 5.

Ag-indalatdat nen Jehova no anto iratan a “baleg a bengatla,” balet amta nen Baruc a saratan et balanglan sinisiblet ya ambisyon, inkaprominente, odino inkaaligwas ed materyal. Sikato so sinimbawa nen Jehova a magmaliw a realistiko tan nodnonoten to no anto so walad arapen: “Nia, yakar ko naani mauges ed amin a laman, . . . balet say bilay mo iter ko naani ed sika a tekmel ed saray amin a pasen a laen mo.” Say sankamablian a kayarian nen Baruc, say bilay to, so mansiansia inerman so laen to.—Jeremias 45:5.

Kayari na sarayan agawa ya adeskribe ed Jeremias kapitulo 36 tan 45, ya agawa nen 625 anggad 624 B.C.E., anggapo lay sinalambit na Biblia nipaakar ed si Baruc anggad sanen pigaran bulan sakbay na impaneral na saray taga-Babilonia ed Jerusalem tan Juda nen 607 B.C.E. Anto so agawa ed saman?

Sinuportaan Lamet nen Baruc si Jeremias

Sanen akobkob na Babilonia so Jerusalem, pinmatnag lamet si Baruc diad salaysay na Biblia. Si Jeremias so “nipukok ed Saban na Bantay” sanen sikatoy ingganggan nen Jehova a manaliw ed dalin na kapinsan to diad Anatot bilang sakey a tanda na panangipawil. Si Baruc so impatawag pian ontulong ed saray legal a pamaakaran.—Jeremias 32:1, 2, 6, 7.

Oniay insalaysay nen Jeremias: “Sinulatan ko so kaletan na pankayarian, tan tinatakan ko tan anawag ak na saray tasi, et sinimbang ko ed sikato so pilak ed saray simbangan. Kanian inalak so kaletan ed pankayarian ed impanaliw, ya atatakan, . . . tan satan met ya alukasan: Et initer ko so kaletan ed pankayarian na impanaliw ed Baruc.” Insan ingganggan To ed si Baruc a tatakan to irayan kaletan ed pankayarian ed impanaliw tan iyatol ed sakey a banga. Panisiaan na arum ya iskolar a sanen imbaga nen Jeremias a “sinulatan” to so kaletan, satan so indikta to ed si Baruc, say propesyonal ya eskriba tan say peteg ya angisulat.—Jeremias 32:10-14; 36:4, 17, 18; 45:1.

 Tinumbok nen Baruc tan si Jeremias so legal iran totontonen ed saman a panaon. Say sakey a totontonen et say duaran kopya na kaletan. Oniay insalaysay na Corpus of West Semitic Stamp Seals: “Say primeron kaletan et tinawag a ‘selyadon kaletan’ lapud nilukot la itan tan tinatakan itan panamegley na sakey a bulla odino bullae; lugan na satan so orihinal a kopya na kontrata. . . . Say komadua, samay ‘akalukas a kaletan’ et sananey a kopya na samay aselyadoan tan obligadon tumboken, tan ginetman akalukas pian usaren ed pambasa. Kanian, wala so duaran teksto, sakey ya orihinal tan sakey a kaparehon kopya, a nisulat ed duaran nambiigan a papiro.” Saray adiskobre na arkeologo so mamaneknek ed kustombre a panangiyatol ed saray dokumento diad sakey a banga.

Diad kaunoran, say Jerusalem so kinobkob na saray taga-Babilonia, pinoolan da itan, tan dinakep da so amin nilikud labat ed pigaran pobrin totoo. Tinuro nen Nabucodonosor si Gedalias bilang gobernador. Sikato so pinatey kayari na duaran bulan. Implano na saray nakdaan a Judio so onalis ed Ehipto, a sumlang ed apuyanan a bilin nen Jeremias, tan diad sayan kipapasen so impakasalambit lamet ed si Baruc.—Jeremias 39:2, 8; 40:5; 41:1, 2; 42:13-17.

Onia so imbaga na saray lider na Judio ed si Jeremias: “Sika mansalita ka a sititila: si Jehova a Dios tayo agto ka imbaki a mangikuan, Agkayo naani onla ed Ehipto a manayam diman; Noag ingen si Baruc ya anak a laki nen Nerias sugsogan to ka ya onsumpa ed sikami, pian niyawat kami ed lima na saray Caldeo, pian pateyen da kami, tan yakar da kami a dinakep ed Babilonia.” (Jeremias 43:2, 3) Satan ya akusasyon so mapatnag a mangipaparungtal ed anisiaan na saray Judion lider a si Baruc et walaan na baleg ya impluensya ed si Jeremias. Kasin inisip da a si Baruc et aliwa lambengat a sekretaryo nen Jeremias lapu ed posisyon to odino abayag lan pikakaaro to ed propeta? Nayarin ontan, balet antokaman so inisip na saray Judion lider, say mensahe et peteg a nanlapu ed si Jehova.

Anggaman ed saray pasakbay a nanlapud Dios, saray nakdaan a Judio so tinmaynan tan inawit da si “Jeremias a propeta, tan si Baruc ya anak a laki nen Nerias.” Oniay inkurit nen Jeremias: “Linma ra ed dalin na Ehipto; et agda inunor so boses nen Jehova: tan linma ra ed Tafnes,” say syudad ya asingger ed ketegan na mamabukig ya ilog na Nilo, a kabangibang lay Sinai. Diad satan a panaon et agla asalambit si Baruc ed salaysay na Biblia.—Jeremias 43:5-7.

Anto so Naaralan Tayo ed si Baruc?

Dakel ya importantin leksion so naaralan tayo ed si Baruc. Sakey ya alay abig a leksion et say inkamabulos ton mangusar ed saray propesyonal iran dunong tan koneksion to diad panaglingkor ed si Jehova, antokaman so pansumpalan. Dakel a Tasi nen Jehova natan—lalaki tan bibii—so mangipapatnag met ed ontan ya espiritu, a manguusar ed saray dunong da diad serbisyo ed Bethel, panagpaalagey a kimey, tan arum nira. Panon yon nipatnag so awawey a singa si Baruc?

Sanen nipanonot ed si Baruc so kaunoran iran agew na Juda, ya anggapo lay panaon ed saman parad personal ‘iran baleg a bengatla,’ sikato so mapatnag a kinmiwas ed positibon paraan, lapud asalba so bilay to. Makatunongan ya iyaplika iyan simbawa diad inkasikatayon dili, lapud manbibilay tayo met la ed kaunoran iran agew na sistema na bengabengatla. Ontan met so sipan nen Jehova ed sikatayo—nasalba so bilay tayo. Nayarian tayo met kasi so onkiwas ed saray panonot a singa si Baruc?

Wala met so praktikal a leksion a naaralan ed sayan salaysay. Tinulongan nen Baruc si Jeremias tan say kapinsan to a mangasikaso ed nakaukolan iran legal a totontonen diad saray transaksion da, anggano sankanayon ni so duaran lalaki. Onkana iyan Makasulatan a pangaligan na saray Kristiano a walaay transaksion ed saray kaagian da. Makasulatan, praktikal, tan maaro so panumbok ed sayan alimbawa diad panggawa na kaletan odino kasulatan diad saray transaksion ed negosyo.

Anggaman antikey labat so impanalambit ed si Baruc diad Biblia, sikato so manepeg ya aligen na amin a Kristiano natan. Aligen yo kasi so maabig ya alimbawa na sayan matoor a sekretaryo nen Jeremias?

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 16]

Say bulla nen Baruc

[Credit Line]

Bulla: Courtesy of Israel Museum, Jerusalem