• Imbagam ed sarilim ya bawasan mo lay mangan na junk food, balet sankanengneng mo may ice cream kanian natutukso ka.

• Labay mo lan itunday panagsigarilyom, balet dederewan ka lamet na kaarom anggano amta to ya labay mo lan ekalen ’tan ya bisyom.

• Implanom so man-exercise natan, balet anggan say pangala labat na rubber shoes mo et singa mair-irap la!

Antoy pamparehoan na saratan? Mabetbet ya walay epekto na saray walad kaliberliber—saray situasyon tan totoon pipiulopan tayo—pian maong so napasalan tayo tan nitunda iray bisyo tayo.

Bibilinen itayo na Biblia ya iparaan lay nonot tayo. No gawaen tayo itan, naiwasan tayo ray situasyon ya makaamper ed labay tayon gawaen, tan napili tayo ray totoon makatulong ed sikatayo. (2 Timoteo 2:22) Kanian maabig no isipen tayo ray walad kaliberliber tayo.

• Gawam ya mairap so panggaway aliwa. Alimbawa, no labay mon naiwasan so junk food, agka mangasaliw na naakan ya aliwan maong ed laman. Pian no natutukso kan mangan, anggapoy nakala-kalam ya kanen.

• Gawam ya mainomay so panggaway duga. Alimbawa, no planom so man-exercise kabangon moy kabuasan, labi ni labat et iyan mo lad abay na dukolan mo so isulong mon pan-exercise. No aka-ready la, mas mainomay mon gawaen so planom.

• Pilim iray kaarom. Nayarin naalig tayo ray pipiulopan tayo. (1 Corinto 15:33) Kanian no labay mon itunda so sakey a bisyo, iwasan mo ray totoon ontan so bisyo ra, tan miulop kad saramay natulongan da kan manggaway maong.