“MAKAPALEK tan aliwdiway itsura na moose. Akin et atagtagey so takeb to? Akin et andukdukey so ulo to?” Imbaga iratan nen Henry David Thoreau, writer nen 1800’s. Seguradon ontan met so nibaga na arum ya akanengneng lad satan ya ayep. Lapud makapalek so itsura to tan dagdaiset ni labat so akanengneng ed satan diad katakelan, isipen na arum ya sayan ayep et kemeg tan aliwan matalino. Tua ’tan kasi? Adiskobre na saray researcher ed North America, Europe, tan Asia so dakel ya impormasyon ed sayan nikadkaduman ayep.

Amin et mangibagan say moose et balbaleg. Lapud andurukey so sali na sayan ayep, singa aliwdiway panangakar to, pero sarasarag ton ablogen iray masisibeg ya lobo panamegley na saratan ya sali. Say kilaw ya moose ya pigay agew to ni labat et makaaral lan tampol ya onlangoy. Sarag da la ingey onlangoy na pigapigaran kilometro tan onlegep na ngalngali 6 metro pian mangan na tanaman diad dalem na danum!

Igalaw labat na moose so mata to et nalikas to lay walad benegan to anggano agto la ilingaw so ulo to. Mausa-usar met so eleng to. Ibabaga na saray researcher ya lapud nanarawian so abot na eleng na moose, napugpugta toy kawalaan na sakey a bengatla lapud pakasingob to. Maliklikas met so moose lapud pakadngel to. Narengel na layag to so tanol manlapud amin ya direksion, tan narengel toy arum ya moose anggano 3 kilometroy kaarawi da!

 Labalabay na saray kilaw ya moose ya diskobriey kaliberliber da tan imbaga na sakey ya writer ya “makapalpalek so inka-cute” da. Maasikaso tan maprotekta so ina ya moose. Talagan onlaban so ina no wala ray lobo, oso, tan anggan totoo ya malabay a mamatey ed kilaw to. Insan no sakey taon la na kilaw tan malukon la lamet so ina to, isian la na ina pian naaralan na kilaw ya asikasoen so sarili to.

Panon ya mansiasiansian mabilay so moose no panaoy ambetel anta puro tanaman so kakanen to? Say sakey ya rason et manpesel la ran maong no ampeppetang ni panaon. Diad sanagew et sarag day mangan na anggad 23 kilo ya tanaman, balanglan wala itan ed dalem na danum o say kaatagey na tanaman et 3 metro. Nagigiling iyan maong diad nankapat ya eges da, kanian naalan maong so sustansia tan natipon so taba ed laman da. Wala ni ra balet so arum ya rason a mameligrod bilay na moose no panaoy ambetel.

Nasubok so inkapaot na moose ed graben betel tan makapal ya snow. Diad panaoy ambetel, ag-ira tanton onggagalaw pian mansiansiay petang ed laman da ya proprotektaan na bago ra. Siempre no walay snow, mairap dan natakasan iray lobo, balet mas napepeligroy bilay da lapud too—lalo lad saray hunter o iray drayber diad dalan.

No panaoy ambetel, labalabay ya kanen na saray moose so asin ya iiyan ed dalan ya mantunaw ed snow. Balet lapud deketan so bago ra tan no maminsan et basil-basil irad dalan no kaselek lay agew, ag-iran tampol nanengneng na saray drayber kanian nayarin natalapos da ra. Wala la ray inatey ya moose tan anggan drayber lapud saratan ya aksidente.

Naobserbaan ya saray moose et migagalaw ed daluyon tan malikeliket ya manaames ed hot spring. Sankanengneng so aroan na laki tan biin moose sano mankakarawan ira, tan talagan makapadinayew so maaron panangasikaso na ina ed kilaw to. Wala ra ingey kilaw ya moose ya inasikaso tan pinabaleg na totoo ya talagan inmapit so liknaan dad samay angasikasod sikara. Oniay naobserbaan nen Dr. Valerius Geist: “Sayan nikadkaduman ayep ya aliwdiway lupa to et matalino, maar-aro, tan matoor.”

Nia balet so nepeg ya tandaan: Say moose et talagan mabisbiskeg ya ayep. No makanengneng ka na moose diad takel, agmo susunggoen tan aasinggeran a maong, lalo la no wala ray kaiba ton kilaw. Pero seguradon anggano diad arawi labat et pandinayewan mo la iyan nikadkaduman ayep ed takel.