TEPET NA SARAY KABATAAN
Antoy Dapat Kon Naamtaan ed Seksual ya Panangataki?—Part 2: No Panon so Iyabig
No panon ya nalabanay pakakakonsiensia
Dakel ed saray biktima na seksual a panag-abuso et ibabaing dan maong so agawa. Ompan iisipen da ni ingen ya sikara so akankasalanan. Singa bilang, si Karen ya mantaon la natan na 19 et biktima na panag-abuso ed sekso nen 6 ya anggad 13 so taon to. “Say sankairapan kon nilabanan et say pakakakonsiensia,” so kuan to. “Iisipen ko, ‘Akin ya pinulyanan kon naabuso ak ed abayag ya panaon?’”
No ontan so naliliknam ed situasyon mo, konsideraen iraya:
Saray ugugaw et agni akaparaan so pisikal tan emosyon da parad pi-sex. Agda natatalosan itan ya gagawaen kanian agni ra makapandesisyon na duga nipaakar ed satan. Kanian say child abuse et agkasalanan na ugaw.
Kaslakan et panmamatalkan na ugugaw iray adulto tan anggapoy amta ra ed saray taktika na mauges ya totoo, kanian mainomay iran nabiktima. “Saray managmolestya et marundunong ya manpalikdo, tan main-inomay dan lokoen iray ugugaw,” so kuan na libron The Right to Innocence.
Nayarin nasagyat so seksual ya pilalek na sakey ya ugaw legan ya naaabuso. No ontan so agawad sika, tandaan mo ya natural labat itan ya reaksion na laman no wala ray parte na satan ya nadiwit. Aglabay ya ibaga na satan ya inmabuloy kan naabuso odino sika so nepeg ya tetelen.
Suhestion: Manisip kay kabat mon ugaw ya say edad to natan et singa samay edad mo nen naabuso ka. Tepetan moy sarilim, ‘Kasin dugan isipen ya kasalanan na ugaw no akin ya naabuso?’
Inisip nen Karen so ebat ed satan nen nankomis na taloran ugugaw ya say sakey et mantaon na ngalngali anemira—say edad nen Karen nen ginmapo ya inabuso. Imbaga nen Karen, “Diman ko atalosan ya talagan anggapoy kalaban-laban na ugaw ya onman ni labat so edad to—ya talagan anggapoy kalaban-laban ko nen ontay edad ko.”
Say tua: Kasalanan na manag-abuso so ginawa to ed sika. Ibabaga na Biblia: “Nadusa so mauges lapud inkauges to.”—Ezequiel 18:20.
Say kaimportantian na walay pangibagaan
Nainawaan ka no ibagam ed panmamatalkan mon adulto so impan-abuso ed sika. Ibabaga na Biblia: “Say tuan kaaro et mangaaro ed amin a panaon, tan sakey ya agi a nailaloan diad panaon na gonigon.”—Proverbio 17:17.
Natural labat ya naisip mon mas maong nin agmo ibaga so agawa. Ompan parad sika, say ag-iyesel et singa padir ya impaalagey mod paliber mo pian agka la nasakitan. Nayarin tua ya agka la nasakitan lapud padir na ag-iyesel, balet ompan lapud satan et agka met la makaawat na tulong.
Nen imbaga na sakey ya kabataan a bii ya si Janet so impangabuso da ed sikato, nainawaan ya maong. “Uga-ugaw ak ni nen minolestya ak na sakey ya kabat tan panmamatalkan ko, tan pigay taon ya insekretok itan,” so kuan to. “Balet nen imbagak itan ed si nanay ko, singa walay nakal ya ambelbelat ya awit ko.”
No pawilen nen Janet so agawa, natatalosan to no akin ya say arum et mairap dan ibaga so agawad sikara. “Aliwliwan pantongtongan so impangabuso,” so kuan to. “Balet diad siak, mair-irap ya itepel so sakit ya naliliknak lapud inyamot ko itan. Mas maong no arapen itan ya tampol imbes ya pabayagen ni.”
“Panaon na pamaabig”
Ompan lapud impangabuso ed sika et wala ray aliwan nononoten mo nipaakar ed sarilim—singa bilang, ompan isipen mon anggapo lay pag-asa ya ompawil kad dati tan anggapoy kanam odino manbibilay ka labat pian napenek na arum so pilalek da ed sekso. Sarag mo la so man-recover ed saratan ya katilaan, tan natan la so “panaon na pamaabig.” (Eclesiastes 3:3) Antoy makatulong ed sika?
Panag-aral na Biblia. Nabasa ed Biblia iray kanonotan na Dios, ya “makapanyari . . . pian nigeba iramay malmalet ya akaletneg”—kaiba iray palson panagkatunongan nipaakar ed sarilim. (2 Corinto 10:4, 5) Singa bilang, basaen tan nonoten a maong irayan teksto: Isaias 41:10; Jeremias 31:3; Malaquias 3:16, 17; Lucas 12:6, 7; 1 Juan 3:19, 20.
Pikakasi. No natatalo ka la na liknaan ya anggapoy kanam odino nakokonsiensia ka, “ipasakbat mod si Jehova so ambelat ya awit mo” diad pikakasi. (Salmo 55:22) Agmo bukbukor!
Saray elder ed kongregasyon. Sarayan Kristianon lalaki et nipasal pian magmaliw ya “singa amotan ed dagem, sakey a pansaniban no bagyo.” (Isaias 32:2) Natulongan da kan nawalaan na balansin pakanengneng ed sarilim tan nituloy moy bilay mo.
Maong iran kaulop. Imanom iray lalaki tan bibii ya maabig ya alimbawa ed Kristianon panagbilay. Obserbaan moy panagtrato da ed sakey tan sakey. Onsabi panaon ya natalosan mon aliwan amin ya totoo et uusaren day pakayari da pian abusoen iray ibabaga ran aaroen da.
Naaralan itan na kabataan ya si Tanya. Manlapu la nen uga-ugaw ni, sikatoy ginamit na nanduruman lalaki. “Sinakitan ak na saramay lalakin maapit ed siak,” so kuan to. Balet, asabi panaon ya atalosan nen Tanya ya wala ra met so lalakin tua so panangaro da. Panon ton anengneng itan?
Nen akalimog to so sanasawan maabig so alimbawa da ed Kristianon panagbilay, anguman so panmoria nen Tanya. “Nanenengneng ko ed kiwas na samay asawan laki ya aliwan amin ya lalaki et manag-abuso,” so kuan to. “Proprotektaan na laki so asawa to, tan atan so labay na Dios ya nagawa.” a—Efeso 5:28, 29.
a No walay lalabanan mon problema singa say graben depresyon, problema ed panangan, sasakitan moy sarilim, adik ka ed druga, walay problemam ed kakaugip, odino naiisip moy manbikkel, mas maabig no manpatulong ka ed kualipikadon doktor.