Yaada kana irratti walii galtaa? Akkuma Saamaantaa hunda keenya iyyuu yeroo garaa garaatti rakkoowwan guguddaan nu mudatu. Rakkoowwan amanamoo akka hin taane nu qoraniif deebiin nuti kenninu, wanti iddoo guddaa kenninuuf maal akka taʼe mulʼisuu dandaʼa. Fakkeenyaaf, wanta kam iyyuu caalaa wanti nu yaaddessu namoota duratti akka hin qaanofne of eeguu taanaan, amanamoo taʼuu dhiisuun sirrii akka taʼe nutti dhagaʼamuu dandaʼa. Haa taʼu malee dhugaan isaa yeroo baʼu, amanamoo taʼuu dhiisuun keenya miidhaa nu irra geessisuun isaa hin oolu. Mee yaadawwan armaan gadii ilaali.

Walitti dhufeenyaaf wal amantaan baayʼee barbaachisaa dha. Namoonni lama amantaa yeroo wal irratti qabaatan nagaa fi tasgabbii qabaatu. Taʼus, wal amantaan guyyaa tokko keessatti uumamuu hin dandaʼu. Namoonni yommuu yeroo waliin dabarsan, yommuu dhugaa waliin haasaʼanii fi gocha ofittummaa irraa bilisa taʼe yommuu raawwatan wal amantaan isaan gidduutti uumama. Haa taʼu malee, gocha amanamummaa hin argisiisne tokkoon qofa wal amantaan baduu dandaʼa. Amantaan wal irratti qabnu takkaa badnaan immoo, deebiʼee akka jiraatu gochuun ulfaataa dha.

Namni michuu gaarii dha jettee yaaddu si gowwoomsee beekaa? Taanaan, yeroo sanatti maaltu sitti dhagaʼame? Baayʼee akka miidhamtee fi akka ganamte akka sitti dhagaʼame hin shakkisiisu. Akkas sitti dhagaʼamuun isaa nama hin dinqisiisu. Amanamoo taʼuu dhiisuun, buʼuura walitti dhufeenya gaarii taʼe tokkoo balleessuu ni dandaʼa.

Qorannaan piroofeesara ikonoomiksii Yunivarsiitii Kaalifoorniyaa kan taʼan Roobart Iinas godhan akka argisiisutti “amanamaa taʼuu dhiisuun namatti darba.” Kanaaf, amanamummaa dhabuu vaayirasii wajjin wal fakkeessuun ni dandaʼama; nama nama gowwoomsuu wajjin walitti dhufeenya qabda taanaan, atis akka isaa amanamaa taʼuu dhiisuun kee hin oolu.

Amanamaa taʼuu dhiisuu irraa fagaachuu kan dandeessu akkamitti? Kitaabni Qulqulluun si gargaaruu dandaʼa. Qajeelfamoota Kitaaba Qulqulluu muraasa ilaali.