Yihowaan Waaqa dhugaa Kitaaba Qulqulluu keessatti ibsamee fi Uumaa wanta hundumaa ti. (Mulʼata 4:11) Akkuma Yesuus, raajonni akka Abrahaamii fi Musee jiran isa waaqeffataniiru. (Uumama 24:27; Baʼuu 15:1, 2; Yohaannis 20:17) Inni Waaqa saba tokkoo qofa utuu hin taʼin, Waaqa “guutummaa biyya lafaa” ti.—Faarfannaa 47:2.

 Akkuma Kitaaba Qulqulluu keessatti ibsame, maqaan Waaqayyo qofti ittiin waamamu Yihowaa dha. (Baʼuu 3:15, NW; Faarfannaa 83:18, NW) Jecha Afaan Ibrootaa “taʼuu” jedhu irra kan dhufe siʼa taʼu, akka hayyoonni hedduun jedhanitti maqaan Waaqayyoo hiika “Akka Taʼu Godha” jedhu kan qabu dha. Hiikni kun gaʼee guddaa Yihowaan Uumaa taʼuudhaanii fi kaayyoo isaa galmaan gaʼuu irratti qabu akka gaariitti kan ibsu dha. (Isaayaas 55:10, 11) Kana malees Kitaabni Qulqulluun qaama maqaa kanaan waamamu, keessumaa immoo waaʼee jaalalaa isaa amala isa guddaa inni ittiin beekamuu hubachuuf nu gargaara.—Baʼuu 34:5-7; Luqaas 6:35; 1 Yohaannis 4:8.

 Afaan Ibrootaatiin maqaan Waaqayyoo kan barreeffamu qubee Afaan Ibrootaa arfan יהוה (YHWH) Teetiraagiraamaatan jedhamaniin siʼa taʼu, Afaan Ingiliffaatiin hiikni maqaa kanaa “Jehovah” [Afaan Oromootiin Yihowaa] dha. Afaan Ibrootaa duriitti maqaan Waaqayyoo akkamitti waamamaa akka ture sirriitti hin beekamu. Haa taʼu malee, Afaan Ingiliffaatiin yeroo dheeraadhaaf maqaa isa “Jehovah” jedhamutti fayyadamaa turaniiru, maqaan kun yeroo jalqabaatiif kan argamu hiika Kitaaba Qulqulluu Wiiliyaam Tiindal isa bara 1530⁠tti qophaaʼe irratti dha. a

Maqaan Waaqayyoo qooqa Afaan Ibrootaa bara duriitti tureen akkamitti akka waamamu kan hin beekamne maaliifi?

 Afaan Ibrootaa bara durii kan barreeffamu dubbachiiftuu malee, dubbifamaa qofatti fayyadamuudhaan ture. Namni Afaan Ibrootaa dubbatu yeroo dubbisutti salphaadhumatti dubbachiiftuu isaaf malu galchee dubbisa. Haa taʼu malee, Kitaabni Qulqulluun Afaan Ibrootaa (“Kakuu Moofaa”) barreeffamee yommuu xumuramutti, Yihudoonni tokko tokko maqaa Waaqayyootti fayyadamuun sirrii akka hin taane yaaduu jalqaban. Kanaaf yeroo sagalee isaanii ol kaasanii dubbisanitti caqasni maqaa Waaqayyoo qabu yommuu isaan mudatu, jechoota “Gooftaa” ykn “Waaqayyo” jedhan bakka buusanii dubbisu. Jaarraawwan darbaa ennaa deemanitti barsiifanni kun waan babalʼateef akkaataan maqaan Waaqayyoo itti waamamu inni sirriin suutuma suuta irraanfatamaa dhufe. b

 Namoonni tokko tokko maqaan Waaqayyoo “Yaahwee” jedhamee dubbifamuu akka qabu isaanitti dhagaʼama; kaan immoo haala kana irraa adda taʼeen waamamuu akka dandaʼu dubbatu. Kitaabni Seera Lewwootaa hiikni Afaan Giriikii Maraa Kitaabaa Galaana Soogiddaa gar tokkoo isaa qabate maqaa Waaqayyoo Yaaʼoo jedhee qubee Afaan Giriikiitiin barreesseera. Barreessitoonni Giriikii durii maqaa kana malee maqaawwan kan biroo kan akka Yaaʼee, Yaabee fi Yaaʼooʼaa jedhanii waamuunis sirrii akka taʼe ibsu; sanas taʼe kana maqaan Waaqayyoo Afaan Ibrootaa duriitiin akkamitti waamamaa akka ture sirriitti mirkaneessuu hin dandaʼan. c

Ilaalcha dogoggoraa namoonni hedduun Maqaa Waaqayyoo ilaalchisee qaban

 Ilaalcha dogoggoraa: Afaan Ibrootaatiin akkamitti akka waamamu sirriitti waan hin beekamneef Kitaaba Qulqulluu keessatti itti fayyadamuu hin qabnu.

 Dhugaa jiru: Akka yaada kanaatti Waaqayyo namoonni qooqa adda addaa dubbatan maqaa isaa haala wal fakkaatuun akka waaman barbaada jechuu dha. Taʼus, tajaajiltoonni Waaqayyoo bara duriitti turanii fi qooqa adda addaa dubbatan maqaa isaa karaa gara garaa waamaa akka turan argisiisa.

 Iyaasuu isa Israaʼel keessatti abbaa firdii ture akka fakkeenyaatti haa ilaallu. Jaarraa jalqabaatti Kiristiyaanonni Afaan Ibrootaa dubbachaa turan Yehoshuwaa jedhanii isa waamu turan; warri Afaan Giriikii dubbatan immoo Yesoos jedhanii isa waamu turan. Kitaabni Qulqulluun maqaa Iyaasuu Afaan Ibrootaa Afaan Giriikiitiin maal akka jedhamu ibseera; kunis Kiristiyaanonni maqaa akkuma qooqa isaaniitti barameen waamuun isaanii fudhatama kan qabu akka ture argisiisa.—Hojii Ergamootaa 7:45; Ibroota 4:8.

 Dhugaan buʼuuraa kun maqaa Waaqayyoo hiikuu irrattis ni hojjeta. Akkaataa maqaan Waaqayyoo sirriitti itti waamamu caalaa wanti nu yaaddessuu qabu maqaan kun iddoo isaa isa sirrii taʼe irratti galuu isaa ti.