LĄʼÍ bił béédahózingo ałkʼidą́ą́ʼ Ííjipdi chʼil papyrus wolyéhígíí naaltsoos bee ánályaago yikʼidaʼáłchííh ńtʼééʼ. Gríik índa Rome dineʼé ałdóʼ tʼáá ákótʼéego akʼidaʼáłchííh ńtʼééʼ. * Ndi ląʼí éí doo bił béédahózin dago éí papyrus tsinaaʼeeł bee álʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ.

2,500dóó baʼaan nááhai yę́ędą́ą́ʼ prophet Aizéíyah áníigo ‘Iithiyópiya kéyahdóó tooh danílı̨́įgi’ diné kéédahatʼínę́ę éí ‘teeł [papyrus] bee tsinaaʼeeł ádaalyaago bee tónteel bikááʼgóó ndaalʼaʼí adabidiʼyiilʼaah’ ńtʼééʼ. Tʼahádóó prophet Jeremáíyah éí Míídiya éí Bábilan yikʼiijéeʼgo “bitsinaaʼeeł papyrus bee ádaalyaaígíí” ałtso adeideeskʼą́ą́ʼ níigo yaa chʼíhoníʼą́.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32, NW.

Diyin Bizaad éí Diyin ił halneʼgo bee akʼedaʼashchı̨́, áko Diyin Bizaad yídahoołʼaahii éí archaeologists éí papyrus tʼáá ałkʼidą́ą́ʼ tsinaaʼeeł bee álʼı̨́ı̨́ ńtʼéeʼgo átʼéegi yikʼídahinitáahgo dayoodlą́. (2 Tim. 3:16) Haʼátʼíí bikʼíʼneetą́ą́ʼ? Archaeologists éí Ííjipdi papyrus bee tsinaaʼeeł álʼı̨́ı̨́ ńtʼéeʼgo yikʼídaneeztą́ą́ʼ.

Ííjip dineʼé éí papyrus ałhá néheeljoołgo tsinaaʼeeł bee álʼı̨́ níigo tsénííʼootséél biiʼ yóóʼádaʼálʼı̨́ı̨́ góneʼ ndaʼashchʼąąʼ índa tsé carve ádaalyaago yaa halneʼ. Éí hastóí papyrus dayiigéeshgo ahídayiiłtłʼoh. Papyrus éí heetsʼóóz. Áko yéigo ahéheeltłʼoohgo éí nitłʼizgo bitsxeʼ yileeh. Naaltsoos A Companion to Ancient Egypt áníigo éí tsinaaʼeeł papyrus bee ádaalyaaígíí éí 55 feet ádaníłnééz áádóó 10 doodaiiʼ 12goda tsin chʼidaazʼáago bee naʼalʼeełígíí ałtsʼą́ąjįʼ bá nahazʼą́.

Ííjipdi éí Nile River bibąąhgóó chʼil papyrus ayóó ndaniseʼ. Papyrus bee tsinaaʼeeł álʼı̨́įgo doo nantłʼa da. Azhą́ diné éí tsin bee tsinaaʼeeł danitsaaígíí yee ádeiłʼı̨́ daazlı̨́į ndi, fishermen dóó hunters éí rafts dóó tsinaaʼeeł ádaałtsʼísígíí tʼahdii yee ádeiłʼı̨́.

Tsinaaʼeeł papyrus bee ádaalʼı̨́ı̨́ ńtʼééʼ yę́ęgi átʼéego tʼahdii tʼáá ákótʼéego ádaalʼı̨́. Daalʼaadii tʼahdii yę́ędą́ą́ʼ Gríikjí naaltsoos ííłʼíinii Plutarch áníigo tsinaaʼeeł papyrus bee ádaalyaaígíí tʼahdii chodaoʼı̨́.