“O se ke wa Lebala Bodiredi bja Ntlo le Ntlo”

Ka ge go Anega Jacob Neufeld

“Go sa šetšwe seo se diregago, o se ke wa lebala bodiredi bja ntlo le ntlo.” Ge mantšu ao a sa dutše a duma ka mogopolong wa-ka, ke ile ka sepela dikhilomithara tše hlano go ya motsaneng o lego kgaufsi. Ge ke fihla moo, ke ile ka hloka sebete sa go tsena ntlong ya pele. Ka morago ga go thatafalelwa ke go dira bjalo, ke ile ka ya sekgweng go yo rapela Modimo ka matla gore a nnee sebete sa go bolela le batho ka Beibele. Mafelelong, ke ile ka kgona go boela ntlong ya pele gomme ka bolela le bona.

KE’NG seo se dirilego gore ke tle motsaneng wo o lego leganateng la Paraguay moo ke bego ke leka go bolela le batho ka Beibele ke nnoši? Anke ke boele mathomong. Ke belegwe ka November 1923 motsaneng wa Kronstalʹ kua Ukrain, woo e lego koloni ya Jeremane ya ma-Menno. Mafelelong a bo-1700, ma-Menno a be a hudugetše Ukrain a e-tšwa Jeremane gomme a ile a newa ditshwanelo tše dintši, tšeo di akaretšago tokologo ya borapedi (eupša e sego go tutueletša batho go amogela tumelo ya ona), go ipuša le go se tsenywe tirelong ya bošole.

Ge Mokgatlo wa Makomonisi o thoma go buša, a ile a amogwa ditshwanelo tšeo ka moka. Mafelelong a bo-1920, mmušo o ile wa thoma go laola mašemo a magolo a ma-Menno eupša wa a dumelela go a lema. Batho ba ile ba bolaišwa tlala go fihlela ba dumelelana le mmušo gomme bao ba bego ba gana ba ile ba tlaišwa o šoro. Nywageng ya bo-1930, banna ba bantši ba ile ba tšewa ke KGB (Komiti ya tša Tšhireletšo ya Mmušo wa Soviet), gantši ba tšewa bošego, go fihlela ge mafeleleong metsaneng e mentši go šetše banna ba sego kae. Ke kamoo ka 1938, ke e-na le nywaga e 14, ke ilego ka kgaoganywa le tate gomme ka se sa hlwa ke mmona goba ka boledišana le yena gape. Ka morago ga nywaga e mebedi, mogolo’aka le yena o ile a tšewa.

Ka 1941, mašole a Hitler a ile a thoma go laola Ukrain. Go rena, seo e be e le tokologo mmušong wa Makomonisi. Lega go le bjalo, malapa a seswai a Majuda ao a bego a dula motsaneng wa rena a ile a nyamela go sa letelwa. Ditiragalo tše ka moka di ile tša dira gore ke ipotšiše dipotšišo tše dintši. Ke ka baka la’ng dilo tše di ile tša direga?

Potego e Phološa Bophelo Bja-ka

Ka 1943 mašole a Jeremane a ile a boela morago gomme a sepela le malapa a mantši a Majeremane—go akaretša ditho tšeo di bego di šetše tša lapa lešo—e le gore a tšee karolo ntweng. Ka nako ye, ke be ke šetše ke tsentšwe bošoleng gomme ke abetšwe go ba karolo ya ma-SS (Schutzstaffel, e lego bahlapetši ba Hitler ba maemo a godimo) a Jeremane kua Romania. Tiragalo e nyenyane yeo e diregilego ka nako ye e ile ya kgoma bophelo bja-ka kudu.

Molaodi wa sehlopha seo ke bego ke le go sona  o be a nyaka go leka potego ya-ka. O ile a mpotša gore ke iše diaparo tša gagwe tša bošole go yo hlatswišwa (dry-clean). O be a beile tšhelete ka gare ga e nngwe ya dipotla gomme ke ile ka e hwetša. Ge ke mmušetša yona, o ile a re o be a se a tlogela selo ka diaparong tša gagwe tša bošole. Ke ile ka phegelela gore e be e e-tšwa ka potleng ya gagwe. Nakwana ka morago ga moo, ke ile ka dirwa mothuši wa gagwe gomme ka bewa gore ke laole mošomo wa ka ofising, ke abele bahlapetši mošomo le go hlokomela tšhelete ya sehlopha sa rena sa mašole.

Bošegong bjo bongwe, mašole a Russia a ile a thopa sehlopha sa rena ka moka ka ntle le nna; ke be ke šetše e le gore ke fetše mošomo woo ke bego ke o direla molaodi wa rena. Go ya kamoo ke tsebago ka gona, ke nna feela ke sa kago ka thopša gomme go bile bjalo ka gobane ke be ke botega gomme ke ile ka newa kabelo yeo e kgethegilego. Go sego bjalo, le nna nkabe ke ile ka thopša.

Ka gona ka 1944, ke ile ka ikhwetša ke neilwe tumelelo ya go se be gona mošomong go sa letelwa go fihlela ke tsebišwa gore nka boela. Ke ile ka boela gae go yo bona mma. Ge ke sa dutše ke emetše kabelo e nngwe, ke ile ka ithuta go aga ka mafsika gomme tlwaetšo yeo e ile ya nkhola kudu ka morago. Ka April 1945 mašole a Amerika a ile a thoma go laola motse wa rena kgaufsi le Magdeburg. Kgwedi e tee ka morago, ntwa e ile ya fela semmušo. Re be re sa dutše re phela. Bokamoso bja rena bo be bo bonala bo kgahliša.

Letšatšing le lengwe ka June, re ile ra kwa tsebišo ka mmegi wa motse e rego, “Mašole a Amerika a sepetše bošegong bjo bo fetilego gomme mašole a Russia a tla goroga ka 11:00 a.m. lehono.” Re ile ra nyama kudu ge re lemoga gore re be re kgakgetšwe gape tikologong ya Makomonisi. Gatee-tee nna le motswala’ka re ile ra thoma go loga leano la go ngwega. Bogareng bja selemo, re be re šetše re tsheletše ka tikologong ya Maamerika. Ke moka, ka November, re ile ra tsena ka karolong ya Russia gape ka sephiring gomme ra tshediša malapa a rena mollwane ka tsela e thata kudu le e nago le dikotsi tše dintši.

“Theetša ka Kelohloko Gomme o Bapiše”

Re ile ra dula karolong yeo e bego e le Jeremane Bodikela ka nako yeo. Ge nako e dutše e e-ya, ke ile ka thoma go rata Beibele. Ka Disontaga ke be ke e-ya sekgweng go yo bala Beibele, eupša seo ke bego ke se bala se be se bonala se sa tlwaelega, e le taba ya kgale kudu. Le gona, ke be ke tsena diklase tša bodumedi e le ge ke itokišeletša go kolobetšwa bjalo ka mo-Menno. Ke ile ka makala kudu ge ke hwetša puku ya katikasema e e-na le mantšu a rego: “Tate ke Modimo, Morwa ke Modimo le Moya o Mokgethwa ke Modimo,” a latelwa ke potšišo e rego: “Na go na le Medimo e meraro?” Karabo e be e ngwadilwe botlaseng bja letlakala, e re: “Aowa, boraro bjo ke motho o tee.” Ke ile ka botšiša moruti gore seo se kgonega bjang. Karabo ya gagwe e bile e rego, “Lesogana, ga se wa swanela go nagana ka mo go tseneletšego ka ditaba tše; ba bangwe ba hlakane hlogo ka baka la go nagana kudu ka tšona.” Ka yona nako yeo, ke ile ka phetha ka gore ke se sa hlwa ke kolobetšwa.

Ka morago ga matšatši a mmalwa, ke ile ka kwa motho yo ke sa mo tsebego a bolela le motswala’ka. Ke ile ka tsenela poledišano ya bona ka baka la go rata go tseba gomme ka botšiša dipotšišo tše mmalwa. Motho yo yoo ke bego ke sa mo tsebe, e be e le Erich Nigolaizig yo a phologilego kampa ya tshwenyo ya Wewelsburg, eupša ka nako yeo ke be ke sa tsebe. O ile a mpotšiša ge e ba ke nyaka go kwešiša Beibele. Ge ke mmotša gore ke a nyaka, o ile a nkgonthišetša gore sohle seo a bego a tla nthuta sona se be se tla hlatselwa ke Beibele ya-ka.

Ka morago ga go nketela ka makga a sego kae, Erich o ile a ntaletša go ya kopanong ya Dihlatse tša Jehofa, yeo ke dumelago gore e be e le ya tše dingwe tša mathomo tšeo di ilego tša rulaganywa ka morago ga ntwa. Kopano yeo e ile ya nkgahla kudu gomme ke ile ka ngwala temana e nngwe le e nngwe yeo diboledi di bego di e bala goba di bolela ka yona. Go se go ye kae ke ile ka lemoga gore go ithuta seo Beibele e se rutago go tliša boikarabelo bjo itšego, ka gona ke ile ka phetha ka go kgaotša go ithuta. Le gona, ke ile ka hwetša go le thata go kwešiša gore go na le bodumedi bjo tee feela bja therešo. Ge Erich a lemoga gore ke be ke ikemišeditše go boela kerekeng ya-ka ya kgale, o ile a nnea keletšo ye, “Theetša ka kelohloko gomme o bapiše.”

 Ke ile ka etela baruti ba kereke ya-ka gabedi feela gomme ka morago ga moo ka lemoga gore ba be ba sa tsebe seo ba bolelago ka sona le gore ba be ba tloga ba se na therešo. Ke ile ka ngwalela baruti ba mmalwa gomme ka ba botšiša dipotšišo tše theilwego Beibeleng. Yo mongwe o ile a araba ka gore, “Ga o na tshwanelo ya go nyakišiša ka Mangwalong ka gobane ga se wa tswalwa lefsa.”

Kgarebe yeo ke bego ke ratana le yona e ile ya nkgapeletša gore ke dire phetho e thata. E be e le setho sa sehlopha sa bohlanogi sa ma-Menno ao a tswetšwego lefsa. Ka ge a be a ineetše kgateletšong ya ba lapa labo bao ba bego ba hloile Dihlatse tša Jehofa, o ile a mpotša gore ge e ba ke sa lebale ka bodumedi bjo bjo bofsa, o be a ka se sa tšwela pele a ratana le nna. Ka nako yeo, ke be ke kwešiša therešo gabotse ka mo go lekanego moo ke bego ke tseba gore ke swanetše go dira kgetho e tee feela e nepagetšego—ke ile ka kgaotša go ratana le yena.

Go se go ye kae Erich o ile a nketela gape. O ile a mpotša gore go rulagantšwe kolobetšo bekeng e latelago gomme a mpotšiša ge e ba nka rata go kolobetšwa. Ke be ke fihletše phetho ya gore Dihlatse tša Jehofa di ruta therešo gomme ke be ke nyaka go hlankela Jehofa Modimo. Ka gona, ke ile ka amogela taletšo ya gagwe gomme ka kolobetšwa ka pafong ka May 1948.

Nakwana ka morago ga go kolobetšwa, lapa lešo le ile la dira phetho ya go hudugela Paraguay, Amerika Borwa, gomme mma o ile a nkgopela gore ke sepele le bona. Ke be ke dika-dika ka gobane ke be ke nyaka go tšwela pele ke ithuta Beibele le go hwetša tlwaetšo. Ge ke be ke etetše ofisi ya lekala ya Dihlatse tša Jehofa kua Wiesbaden ke ile ka kopana le August Peters. O ile a nkgopotša ka boikarabelo bja-ka bja go hlokomela lapa lešo. Le gona, o ile a nnea keletšo ye: “Go sa šetšwe seo se diregago, o se ke wa lebala bodiredi  bja ntlo le ntlo. Ge e ba o bo lebala, o tla ba bjalo ka ditho tša bodumedi le ge e le bofe bja Bojakane.” Go fihla le lehono, ke lemoga bohlokwa bja keletšo yeo le go nyakega ga go bolela le batho ka Beibele “ka ntlo le ntlo.”—Ditiro 20:20, 21.

“Moporofeta wa Maaka” kua Paraguay

Nakwana ka morago ga go kopana le August Peters, ke ile ka namela sekepe seo se yago Amerika Borwa le lapa lešo. Re ile ra feleletša re le tikologong ya Gran Chaco kua Paraguay, re le koloning ya ma-Menno gape. Dibeke tše pedi ka morago ga ge re gorogile, ke ile ka tšea leeto lela le thata la go ya motsaneng wa kgaufsi ke nnoši e le gore ke ye go bolela le batho ka Beibele. Ka pela-pela go ile gwa phatlalala taba ya gore gare ga bao ba sa tšwago go goroga go na le “moporofeta wa maaka.”

Ke nakong ye moo tlwaetšo ya-ka bjalo ka moagi yo a agago ka mafsika e ilego ya nkhola kudu. Lapa le lengwe le le lengwe leo le hudugilego le be le nyaka ntlo gomme dintlo tšeo di be di agwa ka ditena tša letsopa le go rulelwa ka bjang. Dikgweding tše tshela tše latetšego ke be ke e-na le mošomo o montši gotee le dibaka tše dintši tša go bolela le batho ka Beibele ka tsela e sego ya rulaganywa. Batho ba be ba le botho, eupša gatee-tee ge ke feditše go ba agela ntlo, ba be ba thabela go kgaogana le nna.

Kgabagareng, dikepe tšeo di rwalago batho di ile tša tliša bafaladi ba ma-Menno ba tšwago Jeremane. Yo mongwe wa bona e be e le kgarebe yeo e bitšwago Katerina Schellenberg yo a bego a ile a kopana le Dihlatse tša Jehofa ka nako e nyenyane gomme a lemoga mo e ka bago ka yona nako yeo gore di ruta therešo. Gaešita le ge a be a se a hlwa a kolobetšwa, o be a ile a ipitša gore ke yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa ge a be a nametše sekepe. Ka baka leo, o ile a ganetšwa go tšwela pele ka leeto go fihla koloning ya Jeremane. Ka ge a be a šetše a nnoši kua Asunción, e lego motse-mošate wa Paraguay, o ile a šoma bjalo ka mošomi wa ka gae, a ithuta Sepaniši, a tsoma Dihlatse gomme a kolobetšwa. Ka 1950, kgarebe ye yeo e nago le sebete e ile ya ba mosadi wa-ka. O ile a itlhatsela e le mothekgi le mothuši yo mobotse go nna dinakong ka moka tšeo re fetilego go tšona go theoša le nywaga.

Go se go ye kae, ke be ke bolokile tšhelete e lekanego gore nka reka karikana le dipere tše pedi gomme ke ile ka e diriša modirong wa go bolela le batho ka Beibele, ka mehla ke gopola keletšo ya Ngwanabo rena Peters. Ka nako yeo, kgaetšedi’a-ka yoo le yena e bego e le Hlatse, o ile a tla go tlo šoma le rena. Gantši re be re tsoga gotee ka 4:00 a.m. gomme re be re tšea leeto la diiri tše nne, re bolela le batho ka Beibele ka diiri tše pedi goba tše tharo ke moka re boela gae.

Ke be ke badile ka dikgatišong tša rena gore bo be go newa dipolelo tša phatlalatša, ka gona ke ile ka rulaganya go e nea. Ke be ke se ka ka ka ya sebokeng sa phuthego kua Jeremane, ka gona ke ile ka inaganela gore e swanetše go newa bjang gomme ka bolela ka Mmušo wa Modimo. Batho ba seswai ba ile ba ba gona sebokeng seo gomme se se ile sa galefiša baruti ba Kereke ya ma-Menno. Ba ile ba rulaganya lesolo la go kgoboketša kgatišo e nngwe le e nngwe yeo re bego re e neile batho gomme ba ba laela gore ba se ke ba re dumediša.

Ke moka, ke ile ka laelwa gore ke tle ntlong-kgolo ya bolaodi ya koloni gomme ka botšološišwa ka diiri tše mmalwa ke balaodi le baruti ba babedi ba etilego bao ba tšwago Canada. Mafelelong, yo mongwe wa bona o ile a re, “Lesogana, o ka dumela selo le ge e le sefe seo o nyakago go se dumela, eupša o tla swanela ke go re holofetša gore o ka se ke wa bolela le motho le ge e le ofe yo mongwe ka ditumelo tša gago.” Yeo ke kholofetšo yeo ke bego nka se kgone go e dira. Ka gona, ba ile ba mpotša gore ke tloge koloning ka ge ba be ba sa nyake “moporofeta wa maaka” gare ga “ditho tše botegago tša kereke.” Ge ke gana, ba ile ba ithapela go lefelela ditshenyagalelo tša leeto bakeng sa lapa ka moka. Ke ile ka ema ke tiile gomme ka gana go sepela.

Selemong seo ka 1953, ke ile ka ya kopanong kua Asunción. Ge ke le moo ke ile ka bolela le Nathan Knorr yo a tšwago ntlong-kgolo ya Dihlatse tša Jehofa kua Brooklyn, New York. O ile a šišinya  gore ke hudugele motseng-mošate gomme ke šome le sehlopha se senyenyane sa baromiwa seo se bego se abetšwe go šoma moo, kudu-kudu ka ge go bolela le batho ka Beibele koloning ya ma-Menno go se gwa ba le mafelelo a kgahlišago gakaalo.

Go Bea Mmušo wa Modimo Pele

Go be go e na le Dihlatse tše ka bago 35 feela Paraguay ka moka ka nako yeo. Ke ile ka bolela le mosadi wa-ka, gomme gaešita le ge a be a sa thabele go hudugela motseng o mogolo, o be a ikemišeditše go thoma bophelo lefsa. Ka 1954, nna le Katerina re ile ra aga ntlo ya ditena—re le babedi feela gomme re e aga ka nako yeo re bego re sa dire selo ka yona. Re be re sa fošwe ke diboka le ge e le dife gomma ka mehla re be re bolela le batho ka Beibele mafelo-bekekng.

E nngwe ya dikabelo tša-ka e be e le go sepela le molebeledi wa tikologo, modiredi wa mosepedi, ke hlankela bjalo ka mofetoledi ge a etela diphuthego tšeo di bolelago Sejeremane kua Paraguay. Ka ge ke be ke tseba Sepaniši ganyenyane, lekga la mathomo ge ke be ke fetolela polelo go tloga Sepanišing go ya Sejeremaneng e bile kabelo e thata kudu yeo ke ilego ka e newa.

Ka baka la boemo bja mosadi wa-ka bja tša maphelo, re ile ra hudugela Canada ka 1957. Ke moka ka 1963 re ile ra hudugela United States. Go sa šetšwe moo re bego re le gona, ka mehla re be re leka go bea Mmušo wa Modimo pele maphelong a rena. (Mateo 6:33) Ke leboga Jehofa Modimo gore o ntumeletše go ithuta therešo e tšwago Lentšung la gagwe, Beibele, mola ke sa le lesogana. Tlwaetšo ya Beibele yeo ke e hweditšego e nthušitše ka ditsela tše dintši bophelong bja-ka ka moka!

Ke bile le sebaka se se kgethegilego sa go thuša ba bangwe go ithuta go tšwa Beibeleng ditherešo tše kgahlišago tšeo di ntlišeditšego khomotšo e kgolo. Seo se nthabišago kudu ke gore bana ba-ka ka moka le ditlogolwana tša-ka ka moka ba hotšwe ke tlwaetšo e theilwego Beibeleng go tloga bjaneng. Ka moka ga bona ba latela keletšo ya Ngwanabo rena Peters, yoo nywageng e mentši e fetilego a mpoditšego gore, “Go sa šetšwe seo se diregago, o se ke wa lebala bodiredi bja ntlo le ntlo.”

[Ntlhakgolo go letlakala 22]

Seo se nthabišago kudu ke go bona gore bana ba-ka ka moka le ditlogolwana tša-ka ka moka ba hotšwe ke tlwaetšo e theilwego Beibeleng go tloga bjaneng

[Diswantšho go letlakala 20, 21]

Nna le Katerina nakwana pele ga lenyalo la rena ka 1950

[Seswantšho go letlakala 21]

Re e-na le ngwana wa rena wa mathomo legaeng la rena kua Paraguay ka 1952

[Seswantšho go letlakala 23]

Ke e-na le lapa la-ka leo le oketšegilego lehono

[Mothopo]

Photo by Keith Trammel © 2000

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 19]

Photo by Keith Trammel © 2000