Toropo ya Los Angeles, California, e rulagantše diroboto tša yona tše e ka bago tše 4 500, tšeo di lego mo e ka bago dikhilomithareng tše 1 215 gore di laole sephethephethe sa dikoloi. Go ya ka kuranta ya The New York Times, Los Angeles ke “toropo ya mathomo e kgolo mo lefaseng ya leemaema ya go dira seo.”

Tlhahlobo ya tša maphelo yeo e dirilwego lefaseng ka moka e hweditše gore go bile le koketšego ya 82 lekgolong ya batho bao ba nonnego kudu magareng ga 1990 le 2010. Go ba le mmele o mogolo go bolaya batho ka makga a mararo go feta bao ba bolawago ke phepompe, le ge dijo di sa dutše di sa hwetšagale dinageng tše dintši. Lega go le bjalo, yo mongwe wa banyakišiši ba bagolo, Majid Ezzati, o re: “Nywageng e 20 e fetilego re be re le lefaseng leo batho ba sa hwetšego dijo tše di lekanego eupša ga bjale re lefaseng leo le nago le dijo tše dintši le tšeo di se nago phepo tšeo di dirago gore re babje, gaešita le dinageng tšeo ikonomi e golago.”

Nonyana ya Laysan albatross, yeo go begilwego gore “ke nonyana ya kgale ya naga,” e phaphašitše le lengwe la mafotwana a yona. Mmago lona o na le nywaga e kae? Borathutamahlale ba ile ba swaya nonyana ye ka 1956 ge e sa na le nywaga e mehlano, se se bontšhago gore ga bjale e na le nywaga e fetago e 60. Nonyana ye ya albatross e ka ba e ile ya fofa dikhilomithara tše dimilione tše tharo goba tše nne—seo se lekanago le leeto la go tloga lefaseng go ya ngweding le go boa ka makga a tshelelago.

Nyakišišo e nngwe e šišinya gore mo e ka bago teetharong ya basadi ba Afrika Borwa ba šomiša disepe le ditlolo go šweufatša mmala wa letlalo la bona. Didirišwa tše bjalo tša go šweufatša letlalo di kotsi, gomme dinaga tše mmalwa di ile tša di thibela. Dikotsi tšeo di akaretša mehuta e fapafapanego ya kankere, go gobala dipshio, kgateletšego, dipelaelo, dišo le mabadi.