Lebaka Leo ka Lona Batho ba Bantši ba se Nago Kholofelo

Diphetogo tše di boifišago tšeo di diregago go dikologa lefase di dira gore batho ba boife bokamoso. Metse-megolong e mentši mebušo e beile badudi leihlo e diriša dikhamera tša go hlapetša. Ka baka la go boifa batšhošetši, maema-fofane a mantši ao a dulago a e-na le leema-ema a šetše a fetogile dikampa tša mašole. Bontši bja mahodu le batho bao ba gobošago bana ka dikopano tša botona le botshadi ba hlasela batho bao ba sa lemogego ba diriša Inthanete. Ge e le mabapi le tša tikologo, tšhilafatšo, go senywa ga dithokgwa, go fedišwa ga dilo ka mo go feletšego le go phagama ga tekanyo ya phišo ya lefase, di beile bophelo bja nakong e tlago mo polaneteng ya rena kotsing.

MATHATA a ao meloko e mebedi goba e meraro e fetilego e bego e a lebelela e le ao a ka se kego a direga, a fetogile mathata a lefase ka bophara lehono. Batho ba bantši ba ipotšiša ka mo go swanetšego ka seo se diragalelago lefase le mohuta wa bophelo bjoo bona gotee le bana ba bona ba tlago go bo phela. Na go tla ba le nako yeo ka yona batho e tlago go ba ba boifago kudu go namela pese, setimela goba sefofane? Ka ge ditheko tša dilo di phagama gomme batho ba oketšegilego ba diriša ditšweletšwa tša lefase, na meloko e tlago e tla kgona go lefelela tlhokomelo e botse ya tša maphelo, dijo le dibešeletši tše di lekanego?

Ge e bolela ka go phagama ga ditefelo tša tlhokomelo ya tša maphelo, tona ya tša maphelo ya Canada e itše: “Bokamoso bo boifiša kudu.” Le gona batho ba bantši ba tshwenyegile ka dijo le dibešeletši. Ka baka la’ng? E le gore di fokotše go ithekga ga tšona kudu ka dibešeletši tšeo di dirilwego ka mašaledi a dimela, dinaga tše dingwe di diriša tšhelete e ntši go tšweletša dibešeletši tše bjalo ka ethanol tšeo di dirilwego ka dimela. Ka baka leo, ka lekga la mathomo historing, lefase le swanetše go tšweletša dimela tše lekanego e le gore go ka dirwa dibešeletši tša dikoloi gomme batho le bona ba hwetše dijo. Mafelelo a se e bile go phagama ga ditheko tša dijo, e lego seo se šetšego se kgoma batho ka moka.

Go sa dutše go le bjalo, phapano magareng ga bahumi le badiidi e tšwela pele go gola, e lego seo se dirago gore batho ba galefe. Pego ya World Health Organization e re: “Nywageng ye e lesome ya mathomo ya lekgolo la bo-21 la nywaga, go na le batho ba bantši bao ba atlegilego bophelong gotee le bao ba diilago kudu. Tekanyo ya nywaga yeo go letetšwego gore batho ba e phele dinageng tšeo di diilago kudu e fokotšegile go fihla go seripa-gare sa yeo go letetšwego gore batho ba e phele dinageng tšeo di humilego kudu.” Se se bakwa kudu ke malwetši le mathata a tša leago le a tša ditšhelete mebušong yeo e sego ya tsepama.

Go oketša mathateng a, go na le bothata bja go phagama ga tekanyo ya phišo ya lefase mo go ka dirago gore mafelo a mantši a fetoge maganata le gore boemo bja leratadima e be bjo bo feteletšego gomme ga go makatše ge batho ba bantši ba rutegilego ba boifa bokamoso. Makasine o bitšwago Bulletin of the Atomic Scientists, woo o laolago seo go thwego ke Sešupa-nako sa Letšatši la Phedišo, o hlalositše poifo ya bokamoso bjo bo se nago kholofelo “ka ge bo-rathutamahlale ba tšwela pele go lemoga ditla-morago tše šoro tšeo [go phagama ga tekanyo ya phišo ya lefase] go bago le tšona tshepedišong ya Lefase e raraganego ya diphedi le tikologo ya tšona.”

Na ditebelelo tša rena tša bokamoso ke tšeo di nyamišago go etša ge di bonala di le bjalo? Na kholofelo ya rena ya bokamoso bjo bo thabišago e ithekgile ka baetapele ba tša kgwebo, dipolitiki, bodumedi le thutamahlale? Ba bangwe ba re, ‘Re na le kgetho efe e nngwe? Re ipaketše mathata a gomme re swanetše go a rarolla.’ Ba bangwe ba nagana gore ga go matleng a motho le ge e le ofe go hwetša tharollo ya mathata a le gore kholofelo ya rena e nnoši ya bokamoso bjo bo šireletšegilego le bjo bo bolokegilego ke Modimo. Ge e ba go le bjalo, re na le kgonthišetšo efe ya gore Modimo o a re kgahlegela le gore o tla re thibela gore re se ke ra ipolaya? Dihlogo tše di latelago di tla ahla-ahla dipotšišo tše.

[Ntlhakgolo go letlakala 12]

Na kholofelo ya rena ya bokamoso bjo bo thabišago e ithekgile ka baetapele ba tša kgwebo, dipolitiki, bodumedi le thutamahlale?