Tlwaetšo ya Bjaneng e Bohlokwa Gakaaka’ng?

FLORENCE o be a e-na le nywaga e 40 gomme a nyaka ngwana ka pelo ya gagwe ka moka. Lega go le bjalo, nakong ya ge a be a imile ngaka e ile ya mmotša gore ngwana wa gagwe a ka no belegwa a e-na le bothata bja go se kgone go ithuta. O ile a gana go itlhoboga gomme a belega ngwana yo a phetšego gabotse.

Nakwana ka morago ga go belegwa ga morwa wa gagwe e lego Stephen, Florence o ile a thoma go mmalela le go bolela le yena nakong e nngwe le e nngwe ge a be a hwetša sebaka. Ge ngwana wa gagwe a le gare a gola, ba be ba bapala dipapadi, ba intšha, ba ithuta go balela dipalo le go opela dikoša. O gopola gore: “Re be re raloka gaešita le nakong ya ge ke be ke mo hlapiša.” Se se bile le mafelelo a mabotse.

Ge a be a le nywageng ya gagwe ya magareng ya mahlalagading, Stephen o ile a aloga Yunibesithing ya Miami ka honors. Nywaga e mebedi ka morago ge a be a e-na le nywaga e 16, o ile a fetša sekolong sa molao gomme go ya ka taodišophelo ya gagwe, ka morago o ile a ba ramolao yo monyenyane go bohle kua United States ka moka. Mmagwe e lego Dr. Florence Baccus—yo e kilego ya ba morutiši le moeletši yo a rotšego modiro—o ile a fetša nako e ntši a ithuta ka tsela yeo bana ba ithutago ka yona ge e sa le ba banyenyane. O kgodišegile gore tlhokomelo le tutuetšo tšeo a di neilego morwa wa gagwe boseeng di fetotše bokamoso bja morwa wa gagwe.

Tlhago Goba Tlwaetšo

Moragonyana bjale taba-kgolo yeo go ngangišanwago ka yona magareng ga ditsebi tša tša monagano wa ngwana mabapi le kgolo ya ngwana, e bile tema yeo e kgathwago ke seo go thwego ke tlhago kgolong ya ngwana, e lego seo ngwana a se abetšwego le seo go thwego ke tlwaetšo, e lego kgodišo le tlwaetšo tšeo a di amogetšego. Banyakišiši ba bantši ba kgodišegile gore kgolo ya ngwana e tutuetšwa ke mabaka a ka bobedi.

Setsebi sa tša kgolo ya bana e lego Dr. J. Fraser Mustard se hlalosa gore: “Seo ga bjale re se tsebago go ya ka seo re se lemogilego ke gore maemo ao ngwana a golelago ka tlase ga ona nakong ya ge e sa le yo monyenyane a tutuetša tsela yeo bjoko bja gagwe bo golago ka yona.” Moprofesara Susan Greenfield le yena ka mo go swanago o bolela gore: “Ka mohlala, re a tseba gore bjoko bja diletši tša fiolo bo kgona go laola kudu menwana ya letsogo la nngele go feta kamoo bja batho ba bangwe bo dirago ka gona.”

 Kamoo ba Swanetšego go Tlwaetšwa ka Gona

Ka baka la seo se utolotšwego, batswadi ba bantši ga se feela gore ba dira boiteko bjo bogolo bja go iša bana ba bona dikolong tše di swanetšego tša bo-mapimpana, eupša gape ba diriša tšhelete e ntši ba ba iša dikolong tša mmino goba tša bokgabo. Ba bangwe ba dumela gore ge ngwana a itlwaeletša selo se sengwe le se sengwe, o tla kgona go dira dilo ka moka ge a gola. Mananeo a kgethegilego a go ruta le dikolo tša bo-mapimpana di a ata. Batswadi ba bangwe ba ikemišeditše go dira selo le ge e le sefe seo ba ka se kgonago bakeng sa go dira gore bana ba bona ba phale ba bangwe.

Na mohuta wo wa boikgafo o ipontšha o e-na le mohola ka mo go feletšego? Gaešita le ge mohuta wo wa boikgafo o ka ipontšha o nea bana dibaka tše dintši nakong ya ge ba godišwa, mabakeng a mantši bana ba ba lahlegelwa ke karolo e bohlokwa ka go fetišiša ya go ithuta dilo tšeo di tlišwago ke dipapadi tšeo di sa rulaganywago. Barutiši ba bolela gore dipapadi tšeo di sa rulaganywago di dira gore bana ba be le bokgoni bja go hlama dilo gomme di godiša bokgoni bja ngwana bja go dirišana le ba bangwe, bja monagano le bja maikwelo.

Ditsebi tše dingwe tša tša kgolo ya ngwana di dumela gore dipapadi tšeo di rulagantšwego ke batswadi di baka mohuta o mofsa wa bana bao ba nago le mathata—bana bao bophelo bja bona bo rulagantšwego ka mo go feteletšego bao ba gateletšegilego le bao ba sa tsepamago maikwelong, bao ba sa kgonego go robala le bao ba llago ka mahloko le dihlabi. Setsebi se sengwe sa tša monagano se bolela gore ge bana ba ba fihla nywageng ya bona ya mahlalagading, bontši bja bona ga se ba ithuta go godiša bokgoni bja go lebeletšana ka katlego le mathata gomme ba “lapile mmeleng le maikwelong, ba ipea lekatana gomme ba a rabela.”

Ka gona, batswadi ba bantši ba mathateng. Ba nyaka go thuša bana ba bona go fihlelela bokgoni bja bona ka mo go feletšego. Lega go le bjalo, ba kgona go lemoga gore ga go hole go gapeletša bana ba bona dilo ka matla le ka lebelo. Na go na le tsela ya go leka-lekanya dilo? Bana ba banyenyane ba na le tekanyo e kaaka’ng ya kgolo gomme e ka atološwa bjang? Ke eng seo batswadi ba ka se dirago bakeng sa go kgonthišetša gore bana ba bona ba tla atlega? Dihlogo tše di latelago di tla ahla-ahla dipotšišo tše.

[Seswantšho go letlakala 3]

Maemo ao ngwana a golelago ka tlase ga ona a ka tutuetša tsela yeo bjoko bja gagwe bo golago ka yona

[Seswantšho go letlakala 4]

Go bapala go tutuetša bokgoni bja go hlama dilo gomme go godiša bokgoni bja ngwana