Omdat Jehovah * alles heeft geschapen en almachtig is, hebben veel mensen de neiging hem verantwoordelijk te stellen voor alles wat er in deze wereld gebeurt, inclusief alle slechtheid. Maar kijk eens wat de Bijbel over de ware God zegt:

•  „Jehovah is rechtvaardig in al zijn wegen.” — Psalm 145:17.

•  „Al zijn [Gods] wegen zijn gerechtigheid. Een God van getrouwheid, bij wie geen onrecht is; rechtvaardig en oprecht is hij.” — Deuteronomium 32:4.

•  „Jehovah [is] zeer teder in genegenheid en barmhartig.” — Jakobus 5:11.

God veroorzaakt geen ellende. Maar zet hij anderen ertoe aan verschrikkelijke dingen te doen? Helemaal niet, want de Bijbel zegt: „Laat niemand, wanneer hij wordt beproefd, zeggen: ’Ik word door God beproefd.’ Want met kwade dingen kan God niet worden beproefd, noch beproeft hij zelf iemand” (Jakobus 1:13). God zal nooit iemand beproeven of testen door hem tot kwaaddoen aan te zetten. God veroorzaakt dus geen ellende en zet anderen er niet toe aan gemene dingen te doen. Wie of wat is dan wel verantwoordelijk voor ellende?

In de volgende tekst noemt de Bijbel één reden waarom mensen ellende meemaken: „Tijd en onvoorziene gebeurtenissen treffen hen allen” (Prediker 9:11). Of iemand bij onverwachte gebeurtenissen of ongelukken getroffen wordt, is in grote mate afhankelijk van waar hij zich op dat moment bevindt. Bijna tweeduizend jaar geleden had Jezus Christus het over een ramp waarbij achttien mensen omkwamen toen een toren op ze viel (Lukas 13:1-5). Ze waren niet gestorven vanwege de manier waarop ze hun leven hadden geleid; ze waren gewoon op die plek toen de toren viel. In januari 2010 werd Haïti door een verwoestende aardbeving getroffen; volgens de Haïtiaanse overheid kwamen er ruim 300.000 mensen om. Al die mensen zijn gestorven ongeacht wat voor personen het waren. Ook kan iedereen op elk moment door ziekte worden getroffen.

Sommigen vragen zich misschien af: Had God zulke dodelijke rampen niet kunnen voorkomen? Had hij de goede mensen niet kunnen beschermen? Om in zulke situaties te kunnen ingrijpen, moet God vooraf weten dat er iets ergs gaat gebeuren. God kan inderdaad in de toekomst kijken, maar het is goed over de volgende vraag na te denken: kiest God ervoor om zijn vermogen om zulke dingen vooraf te weten, onbeperkt te gebruiken? — Jesaja 42:9.

De Bijbel zegt: „Onze God is in de hemel, hij doet wat hem behaagt” (Psalm 115:3, De Nieuwe Bijbelvertaling). Jehovah doet wat hij noodzakelijk vindt, maar hij doet niet alles waartoe hij in staat  is. Dat geldt ook voor wat hij besluit vooraf te weten. Toen er bijvoorbeeld heel veel slechtheid in de oude steden Sodom en Gomorra was, zei God tegen Abraham: „Ik ben vastbesloten af te dalen om te zien of zij geheel en al handelen naar het luide geroep dat erover tot mij is doorgedrongen, en zo niet, dan kan ik het te weten komen” (Genesis 18:20, 21). Een tijdlang had Jehovah ervoor gekozen niet te weten hoeveel slechtheid er in die steden was. Hij kan er dus ook in deze tijd voor kiezen niet alles van tevoren te weten (Genesis 22:12). Dat is zeker geen teken van onvolmaaktheid of zwakte. „Volmaakt is zijn activiteit”, zegt de Bijbel (Deuteronomium 32:4). God brengt zijn vermogen om in de toekomst te kijken in evenwicht met zijn bedoeling met de mens; hij dwingt mensen nooit om een bepaalde weg te volgen. * Wat kunnen we dus concluderen? Eenvoudig dit: God gebruikt zijn voorkennis selectief en naar eigen oordeel.

Mensen zijn gedeeltelijk verantwoordelijk voor ellende. Kijk eens hoe de Bijbel een proces beschrijft dat tot slecht gedrag kan leiden: „Een ieder wordt beproefd doordat hij door zijn eigen begeerte meegetrokken en verlokt wordt. Vervolgens baart de begeerte, als ze vruchtbaar is geworden, zonde; de zonde op haar beurt, wanneer volbracht, brengt de dood voort” (Jakobus 1:14, 15). Als mensen toegeven aan onjuiste verlangens of slechte neigingen, zal dat nadelige gevolgen voor ze hebben (Romeinen 7:21-23). Uit de geschiedenis blijkt dat mensen afschuwelijke dingen hebben gedaan en enorm veel lijden hebben veroorzaakt. Bovendien kunnen slechte mensen anderen beïnvloeden, waardoor slechtheid blijft bestaan (Spreuken 1:10-16).

Zou God dan moeten ingrijpen en voorkomen dat mensen slechte dingen doen? Denk er eens over na hoe de mens is gemaakt. De Bijbel zegt dat God de mens schiep als Zijn evenbeeld. Daardoor kunnen mensen Gods eigenschappen weerspiegelen (Genesis 1:26). Mensen hebben een vrije wil gekregen en kunnen ervoor kiezen van God te houden en hem trouw te zijn door te doen wat hij juist vindt (Deuteronomium 30:19, 20). Als God mensen zou dwingen een bepaalde weg te volgen, zou hij dan niet de vrije wil negeren die hij hun gegeven had? Dan zouden mensen gewoon machines zijn en precies doen waarvoor ze geprogrammeerd waren! Dat zou ook het geval zijn als het noodlot alles zou bepalen wat we doen en wat er met ons gebeurt. We kunnen echt blij zijn dat God ons waardigheid geeft door ons zelf onze weg te laten kiezen. Maar dat betekent niet dat er nooit een eind zal komen aan de ellende die wordt veroorzaakt door menselijke fouten en slechte keuzes.

Als u iemand met een hindoeïstische of boeddhistische achtergrond de vraag van de cover zou stellen, zou u waarschijnlijk dit antwoord krijgen: „Goede mensen maken ellende mee vanwege de wet van karma. Ze ervaren de gevolgen van wat ze in hun vorige levens hebben gedaan.” *

In verband met de leer van het karma is het interessant wat de Bijbel over de dood zegt. In de Hof van Eden, waar de mens geschapen werd, zei de Schepper tegen de eerste mens, Adam: „Van elke boom van de tuin moogt gij tot verzadiging eten. Maar wat de boom der kennis van goed en kwaad betreft, gij moogt daarvan niet eten, want op de dag dat gij daarvan eet, zult gij beslist sterven” (Genesis 2:16, 17). Als Adam niet had gezondigd door God ongehoorzaam te zijn, was hij voor altijd blijven leven. De dood was een straf voor ongehoorzaamheid aan Gods gebod. Later, toen er kinderen werden geboren, is de dood over alle mensen gekomen (Romeinen 5:12). De Bijbel zegt dan ook: „Het loon dat de zonde betaalt, is de dood” (Romeinen 6:23). De Bijbel legt ook uit: „Wie gestorven is, is van zijn zonde vrijgesproken” (Romeinen 6:7). Met andere woorden, mensen blijven na de dood niet voor hun zonden betalen.

Miljoenen mensen in deze tijd leggen uit dat het probleem van menselijk lijden met karma te maken heeft. Iemand die daarin gelooft, aanvaardt gewoonlijk zijn eigen ellende en die van anderen zonder daar erg overstuur van te raken. Toch biedt deze leer geen hoop op een eind aan kwaad en ellende. Aanhangers van deze leer geloven dat verlichting alleen mogelijk is door bevrijding van de cyclussen van wedergeboorte. Dat zou dan worden bereikt door sociaal aanvaardbaar gedrag en speciale kennis. Natuurlijk zijn die ideeën heel anders dan wat de Bijbel zegt. *

De mens is niet de voornaamste oorzaak van ellende. Satan de Duivel, oorspronkelijk een trouwe engel van God, „stond niet vast in de waarheid” en bracht zonde in de wereld (Johannes 8:44). Hij veroorzaakte een opstand in de Hof van Eden (Genesis 3:1-5). Jezus Christus noemde hem „de goddeloze” en „de heerser van de wereld” (Mattheüs 6:13; Johannes 14:30). Satan spoort mensen aan de goede richtlijnen van Jehovah te negeren, en de meeste mensen gehoorzamen hem (1 Johannes 2:15, 16). „De gehele wereld ligt in de macht van de goddeloze”, zegt 1 Johannes 5:19. Er zijn ook andere geesten die slecht zijn geworden en Satan hebben gevolgd. De Bijbel zegt dat Satan samen met zijn demonen „de gehele bewoonde aarde misleidt” en een „wee” voor de aarde veroorzaakt (Openbaring 12:9, 12). De voornaamste oorzaak van ellende is dus Satan de Duivel.

Het is duidelijk dat God niet verantwoordelijk is voor het kwaad in de wereld; ook veroorzaakt hij geen lijden. Hij heeft juist beloofd dat hij een eind gaat maken aan alle ellende, zoals het volgende artikel duidelijk maakt.