Begrijpt u de beeldspraak in de Bijbel?

EEN plaatje kan meer zeggen dan duizend woorden, maar soms kunnen slechts een of twee woorden een compleet beeld schilderen. Beeldspraak, of figuurlijke taal die een beeld schildert in de geest van de lezer, komt in de Bijbel heel vaak voor. * Om een voorbeeld te noemen: volgens één telling gebruikte Jezus in een van zijn toespraken — de Bergrede — al meer dan vijftig figuurlijke uitdrukkingen.

Waarom zou de beeldspraak in de Bijbel u moeten interesseren? In de eerste plaats zal een begrip ervan meer kleur en warmte aan uw Bijbellezen geven en uw waardering voor Gods Woord vergroten. Als u de figuurlijke taal herkent en juist interpreteert, zult u bovendien de boodschap van de Bijbel beter begrijpen. Het niet herkennen van beeldspraak in de Bijbel kan niet alleen tot verwarring maar ook tot verkeerde conclusies leiden.

Beeldspraak begrijpen

Beeldspraak vergelijkt twee begrippen met elkaar. Het begrip dat wordt vergeleken, wordt het onderwerp genoemd, en het begrip waarmee het wordt vergeleken, heet het beeld. Het punt waarop de twee begrippen zich laten vergelijken, is het punt van overeenkomst. Wilt u dus de ware betekenis van een figuurlijke uitdrukking weten, dan moet u deze drie elementen herkennen en begrijpen.

Soms kan het vrij makkelijk zijn om het onderwerp en het beeld te herkennen. Maar wat het punt van overeenkomst betreft kunnen er verschillende mogelijkheden zijn. Hoe komt u te weten welke overeenkomst er bedoeld wordt? Vaak is het antwoord te vinden in de context, het omringende materiaal. *

Jezus zei bijvoorbeeld tegen de gemeente in Sardes: „Indien gij niet ontwaakt, zal ik komen als een dief.” Jezus vergeleek hier zijn komst (het onderwerp) met de komst van een dief (het beeld). Maar wat was het punt van overeenkomst? De context helpt ons. Jezus zei verder: „Gij zult geenszins weten op welk uur ik u zal overvallen” (Openbaring 3:3). De beeldspraak wijst dus niet op het doel van zijn komst. Hij suggereerde niet dat hij zou komen  om iets te stelen. Nee, het punt van overeenkomst is dat hij onverwachts, onaangekondigd arriveert.

Soms ook kan een figuurlijke uitdrukking in het ene Bijbelgedeelte u helpen een vergelijkbare uitdrukking in een ander gedeelte te begrijpen. De apostel Paulus bijvoorbeeld gebruikte dezelfde beeldspraak als Jezus toen hij schreef: „Gij weet zelf heel goed dat Jehovah’s dag precies zo komt als een dief in de nacht” (1 Thessalonicenzen 5:2). Het punt van overeenkomst wordt in de context niet duidelijk gemaakt. Maar als u deze uitdrukking vergelijkt met de beeldspraak die Jezus in Openbaring 3:3 gebruikt, wordt u geholpen het punt van overeenkomst te begrijpen. Deze beeldspraak is een krachtige aansporing dat alle ware christenen geestelijk wakker moeten blijven!

Beeldspraak die ons iets over God vertelt

Geen mens kan alle aspecten van de persoonlijkheid en de vermogens van de Almachtige begrijpen. Koning David uit de oudheid schreef dat Jehovah’s ’grootheid ondoorgrondelijk is’ (Psalm 145:3). En nadat Job over enkele van Gods scheppingswerken had nagedacht, riep hij uit: „Ziet! Dit zijn de zomen van zijn wegen, en wat een gefluister van een zaak is er omtrent hem gehoord! Maar wie kan er blijk van geven zijn machtige donder te begrijpen?” — Job 26:14.

De Bijbel gebruikt beeldspraak om ons te helpen toch iets te begrijpen van de schitterende eigenschappen van onze God. Jehovah wordt afgebeeld als een Koning, een Wetgever, een Rechter en een Krijgsman — duidelijk iemand voor wie we respect moeten hebben. Hij wordt ook afgeschilderd als een Herder, een Raadgever, een Onderwijzer, een Vader, een Genezer en een Redder — iemand van wie we kunnen houden (Psalm 16:7; 23:1; 32:8; 71:17; 89:26; 103:3; 106:21; Jesaja 33:22; 42:13; Johannes 6:45). Elk van deze eenvoudige beschrijvingen roept veel aangename beelden op met verschillende punten van overeenkomst. Die beeldspraak zegt meer dan een overvloed aan woorden.

De Bijbel vergelijkt Jehovah ook met onbezielde dingen. Hij wordt beschreven als „de Rots van Israël”, als een „steile rots” en als een „vesting” (2 Samuël 23:3; Psalm 18:2; Deuteronomium 32:4). Wat is het punt van overeenkomst? Net zoals een grote rots stevig en onwrikbaar is, zo kan Jehovah God een Bron van rotsvaste zekerheid voor u zijn.

Het boek Psalmen staat vol met beeldspraak die verschillende facetten van Jehovah’s persoonlijkheid beschrijft. Psalm 84:11 bijvoorbeeld spreekt over Jehovah als „een zon en een schild”, want hij is de Bron van licht, leven, energie en bescherming. Psalm 121:5 zegt daarentegen: „Jehovah is uw schaduw aan uw rechterhand.” Net zoals een plaats in de schaduw u tegen de felle zon kan beschermen, zo kan Jehovah degenen die hem dienen tegen de hitte van onheil beschermen door hen met schaduw te vergelijken bescherming te geven onder zijn „hand” of zijn „vleugels” (Jesaja 51:16; Psalm 17:8; 36:7).

Beeldspraak die Jezus beschrijft

In de Bijbel wordt Jezus herhaaldelijk de „Zoon van God” genoemd (Johannes 1:34; 3:16-18). Sommige niet-christenen vinden dat moeilijk te begrijpen, omdat God niet letterlijk een vrouw heeft en geen mens is. Het is duidelijk dat God geen zoon voortbrengt op  dezelfde manier als een mens dat doet. Het is dus figuurlijke taal. De bedoeling is de lezer te helpen begrijpen dat Jezus een band met God heeft die te vergelijken is met de band tussen een menselijke zoon en zijn vader. Deze beeldspraak laat ook uitkomen dat Jezus zijn leven van Jehovah heeft ontvangen; hij is door Hem geschapen. In overeenkomstige zin wordt de eerste mens, Adam, eveneens de „zoon van God” genoemd (Lukas 3:38).

Jezus gebruikte beeldspraak voor de verschillende taken die hij vervult in het ten uitvoer brengen van Gods voornemen. Hij zei bijvoorbeeld: „Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de wijngaardenier.” En vervolgens vergeleek hij zijn discipelen met de ranken van een wijnstok (Johannes 15:1, 4). Welke belangrijke punten leren we van deze beeldspraak? Om te blijven leven en vrucht te dragen moeten de ranken van een letterlijke wijnstok aan de stam blijven vastzitten. Zo moeten ook Christus’ discipelen met hem verenigd blijven. „Gescheiden van mij kunt gij in het geheel niets doen”, zei Jezus (Johannes 15:5). En net zoals een wijngaardenier verwacht dat een wijnstok vruchten voortbrengt, zo verwacht Jehovah van degenen die met Christus verenigd zijn, dat ze geestelijke vruchten voortbrengen (Johannes 15:8).

Stel het punt van overeenkomst vast

Als we beeldspraak zouden lezen zonder het punt van overeenkomst vast te stellen, kunnen we een verkeerde indruk krijgen. Neem bijvoorbeeld de woorden in Romeinen 12:20: „Indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten; indien hij dorst heeft, geef hem iets te drinken; want door dit te doen, zult gij vurige kolen op zijn hoofd stapelen.” Wijst het stapelen van vurige kolen op iemands hoofd op het nemen van wraak? Nee, dat is niet het punt van overeenkomst. Deze beeldspraak is ontleend aan het uitsmelten van metalen uit erts zoals men dat vroeger deed. Het erts werd op een laag kolen verhit, en er werden ook wat kolen op het erts gelegd. Door dit proces smolt het erts en werd het ruwe metaal gescheiden van eventuele onzuiverheden. Op een vergelijkbare manier zullen we door vriendelijk te zijn iemand milder kunnen stemmen en het goede in hem naar boven brengen.

Een goed begrip van beeldspraak verheldert niet alleen onze geest maar raakt ook ons hart. We voelen wat een zware last de zonde is als ze met schuld wordt vergeleken (Lukas 11:4). Maar als Jehovah ons vergeeft en de schuld kwijtscheldt die hij ons anders in rekening zou brengen, voelen we ons enorm opgelucht! Als we lezen dat onze zonden worden „bedekt” en „uitgewist” — zodat we als het ware weer met een schone lei kunnen beginnen — hebben we de geruststellende verzekering dat hij ons die zonden niet meer zal aanrekenen (Psalm 32:1, 2; Handelingen 3:19). En wat is het een troost te weten dat Jehovah zonden die zo opvallend zijn als scharlaken of karmozijn, zo wit kan maken als sneeuw! — Jesaja 1:18.

Dit zijn maar een paar van de honderden figuurlijke uitdrukkingen die in Gods Woord, de Bijbel, te vinden zijn. Let daar dus eens speciaal op als u de Bijbel leest. Neem de tijd om de punten van overeenkomst vast te stellen en erover te mediteren. Dat zal uw begrip van de Bijbel verrijken en uw waardering ervoor vergroten.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 13]

Het nut van beeldspraak

Beeldspraak is in verschillende opzichten een hulp. Een moeilijk punt kan vergeleken worden met iets wat makkelijk te begrijpen is. Er kan meer dan één figuurlijke uitdrukking worden gebruikt om verschillende aspecten van een onderwerp te belichten. Belangrijke begrippen kunnen door beeldspraak nadruk krijgen of interessanter worden gemaakt.

[Kader op blz. 14]

De verschillende onderdelen herkennen

BEELDSPRAAK: „Gij zijt het zout der aarde” (Mattheüs 5:13)

ONDERWERP: Gij (Jezus’ discipelen)

BEELD: Zout

PUNT VAN OVEREENKOMST IN DEZE CONTEXT: Conserveringsmiddel

LES: De discipelen hadden een boodschap die het leven van veel mensen in stand kon houden

[Inzet op blz. 15]

„Jehovah is mijn Herder. Mij zal niets ontbreken.” — PSALM 23:1