De kunst van liefdevol luisteren

„BEDANKT dat je naar me hebt willen luisteren.” Heeft iemand dat onlangs nog tegen u gezegd? Wat een compliment is dat! Een goede luisteraar wordt door bijna iedereen gewaardeerd. Door goed te luisteren kunnen we mensen verkwikken die bedroefd zijn of gebukt gaan onder problemen. En is het niet zo dat we door goed te luisteren van mensen zijn gaan houden? In de christelijke gemeente vormt liefdevol luisteren een belangrijk onderdeel van het „op elkaar letten ten einde tot liefde en voortreffelijke werken aan te sporen”. — Hebreeën 10:24.

Veel mensen zijn echter slechte luisteraars. Ze vinden het heerlijk om advies te geven, hun eigen ervaringen te vertellen of hun mening te geven in plaats van te luisteren naar wat anderen te zeggen hebben. Luisteren is echt een kunst. Hoe kunnen we leren liefdevol te luisteren?

Een belangrijke sleutel

Jehovah is onze „Grootse Onderwijzer” (Jesaja 30:20). Hij kan ons veel leren over luisteren. Sta er eens bij stil hoe Jehovah de profeet Elia hielp. Uit angst voor de dreigementen van koningin Izebel, vluchtte Elia naar de wildernis en gaf hij te kennen dat hij wilde sterven. Daar sprak Gods engel met hem. Toen de profeet vertelde waar hij bang voor was, luisterde Jehovah en toonde Hij zijn grote kracht. Het resultaat? Elia was niet meer bang en keerde naar zijn toewijzing terug (1 Koningen 19:2-15). Waarom neemt Jehovah de tijd om te luisteren naar wat zijn dienstknechten zorgen baart? Omdat hij zich om hen bekommert (1 Petrus 5:7). Hier is een sleutel om een goede luisteraar te worden: geef om anderen en toon oprechte bezorgdheid voor hen.

Toen een man in Bolivia een ernstige zonde had begaan, waardeerde hij het dat een geloofsgenoot van zo’n bezorgdheid blijk gaf. De man legt uit: „Ik zat op dat moment heel erg in de put. Als een broeder niet de tijd had genomen om naar me te luisteren, had het makkelijk gekund dat ik ermee was opgehouden Jehovah te dienen. Hij zei niet veel, maar de wetenschap dat hij genoeg om me gaf om naar me te willen luisteren, sterkte me echt. Hij hoefde niet met een oplossing te komen; ik wist wat ik moest doen. Ik hoefde alleen maar te weten dat er iemand was die zich erom bekommerde hoe ik me voelde. Doordat hij luisterde, ben ik niet bij de pakken blijven neerzitten.”

Een groot Voorbeeld in de kunst van liefdevol luisteren, is Jezus Christus. Kort na Jezus’ dood waren twee van zijn discipelen onderweg van Jeruzalem naar een dorpje ongeveer elf kilometer verderop. Ongetwijfeld waren ze ontmoedigd. Daarom ging de opgestane Jezus met hen meelopen. Hij stelde zorgvuldig gekozen vragen om hen aan het praten te krijgen, en de discipelen reageerden daar positief op. Ze vertelden welke verwachtingen ze hadden gekoesterd en hoe teleurgesteld en verward ze zich nu voelden. Jezus bekommerde zich om hen, en het feit dat hij liefdevol luisterde, had tot gevolg dat de twee discipelen naar hem wilden luisteren.  Toen ’legde Jezus hun uit wat in al de Schriften op hem betrekking had’. — Lukas 24:13-27.

Het initiatief nemen om te luisteren, is een liefdevolle manier om anderen ertoe te brengen naar ons te luisteren. „Mijn ouders en schoonouders begonnen aanmerkingen te maken op de opvoeding die ik mijn kinderen gaf”, zegt een Boliviaanse vrouw. „Ik was beledigd door wat ze zeiden, maar ik begon wel aan mezelf als ouder te twijfelen. Rond die tijd werd ik door een van Jehovah’s Getuigen bezocht. Ze vertelde me over Gods beloften. Maar door de manier waarop ze naar mijn mening vroeg, besefte ik dat ze naar me wilde luisteren. Ik nodigde haar binnen, en kort daarna vertelde ik haar mijn probleem. Ze luisterde geduldig. Ze vroeg wat ik graag wilde voor mijn kinderen en hoe mijn man erover dacht. Het was een verademing dat iemand me probeerde te begrijpen. Toen ze me liet zien wat de bijbel over het gezinsleven zegt, wist ik dat ik met iemand praatte die zich om mijn situatie bekommerde.”

„Liefde . . . zoekt niet haar eigen belang”, zegt de bijbel (1 Korinthiërs 13:4, 5). Liefdevol luisteren houdt dan ook in dat we onze eigen belangen opzijzetten. Dat kan betekenen de televisie uit te zetten, de krant neer te leggen of onze mobiele telefoon uit te doen wanneer anderen ons een ernstige kwestie te vertellen hebben. Liefdevol luisteren betekent intense belangstelling te hebben voor de gedachten van de ander. Het vereist dat we niet over onszelf beginnen te praten door iets te zeggen zoals: „Dat doet me denken aan wat me een tijdje terug is overkomen.” Hoewel zo’n uitwisseling van ervaringen in een vriendelijk gesprek aanvaardbaar is, moeten we persoonlijke belangen opzijzetten wanneer iemand een ernstig probleem bespreekt. Oprechte belangstelling voor anderen kan op nog een manier worden getoond.

Probeer erachter te komen hoe iemand zich voelt

Vrienden van de man Job hoorden maar liefst tien van zijn toespraken. Toch zei Job: „O had ik toch maar iemand die naar mij luisterde!” (Job 31:35) Waarom zei hij dat? Omdat hun manier van luisteren hem geen troost bood. Ze bekommerden zich niet om Job en ook wilden ze zijn gevoelens niet begrijpen. Het waren beslist geen begripvolle luisteraars die medegevoel toonden. De apostel Petrus geeft echter de raad: „Weest allen gelijkgezind, betoont medegevoel, hebt broederlijke genegenheid, teder mededogen, zijt nederig van geest” (1 Petrus 3:8). Hoe kunnen we medegevoel tonen? Bijvoorbeeld door er blijk van te geven dat we ons om de gevoelens van de persoon bekommeren, en te proberen hem te begrijpen. Het maken van opmerkingen waaruit ons medeleven blijkt, zoals „dat moet heel erg voor je zijn geweest” of „je zult je wel verkeerd begrepen hebben gevoeld” is één manier waarop we onze bezorgdheid kunnen tonen. Een andere manier is door dat wat de persoon heeft gezegd in onze eigen woorden uit te drukken, waardoor we laten zien dat we begrepen hebben wat hij zei. Liefdevol luisteren betekent dat we niet alleen aandacht schenken aan de woorden maar ook aan de emoties die op subtiele wijze tot uiting komen.

Robert * is een ervaren volletijdprediker van Jehovah’s Getuigen. Hij vertelt: „Ik raakte op een bepaald moment ontmoedigd in mijn bediening. Ik vroeg daarom of ik met de reizende opziener kon praten. Hij luisterde echt naar me  en probeerde mijn gevoelens te begrijpen. Het leek zelfs of hij wist dat ik bang was dat hij me om mijn houding zou bekritiseren. De broeder verzekerde me dat mijn gevoelens te begrijpen waren, want hij had zelf soortgelijke gevoelens gehad. Dat hielp me echt om door te gaan.”

Kunnen we luisteren zonder in te stemmen met wat er gezegd wordt? Kunnen we tegen iemand zeggen dat we het waarderen dat hij verteld heeft hoe hij zich voelt? Ja. Wat als een zoontje op school aan een vechtpartij heeft meegedaan of als een dochter in de tienerleeftijd thuiskomt en zegt dat ze verliefd is? Is het niet beter als een ouder luistert en probeert te begrijpen wat er in de geest van de jongere omgaat voordat hij vertelt wat juist en onjuist gedrag is?

„Raad in het hart van een man is als diepe wateren,” zegt Spreuken 20:5, „maar de man van onderscheidingsvermogen, die zal hem naar boven halen.” Als een wijs en ervaren persoon niet geneigd is ongevraagd raad te geven, moeten we hem misschien uit zijn tent lokken om die raad van hem te krijgen. Hetzelfde geldt als we liefdevol luisteren. Er is onderscheidingsvermogen nodig om een persoon uit zijn tent te lokken. Het stellen van vragen vormt een hulp, maar we moeten voorzichtig zijn dat we ons door onze vragen niet met privézaken gaan bemoeien. Het kan nuttig zijn de persoon eerst iets te laten vertellen waarbij hij zich op zijn gemak voelt. Zo kan het zijn dat een vrouw die over problemen in haar huwelijk wil praten, het makkelijker vindt om eerst te vertellen hoe zij en haar man elkaar hebben leren kennen en getrouwd zijn. Iemand die inactief is geworden in de christelijke bediening vindt het misschien makkelijker om eerst te vertellen hoe hij de waarheid heeft leren kennen.

Liefdevol luisteren — Een uitdaging

Luisteren naar iemand die boos op ons is kan moeilijk zijn, aangezien we van nature geneigd zijn onszelf te verdedigen. Hoe kunnen we met die moeilijke situatie omgaan? „Een zacht antwoord keert woede af”, zegt Spreuken 15:1. Eén manier waarop we dat kunnen doen, is de persoon vriendelijk de gelegenheid te geven om te praten en vervolgens geduldig te luisteren als hij vertelt wat hem dwarszit.

Bij verhitte discussies herhalen twee mensen vaak alleen maar wat ze al gezegd hebben. Allebei hebben ze het gevoel dat de ander niet luistert. Wat zou het goed zijn als een van hen nu eens echt zou luisteren! Natuurlijk is het belangrijk dat we zelfbeheersing oefenen en onszelf op een tactvolle en liefdevolle manier uiten. De bijbel zegt ons: „Wie zijn lippen in bedwang houdt, handelt beleidvol.” — Spreuken 10:19.

Het vermogen om liefdevol te luisteren komt niet automatisch. Maar het is een kunst die door moeite en discipline geleerd kan worden. Het is beslist de moeite waard om deze vaardigheid te verwerven. Echt luisteren wanneer anderen spreken, is een uiting van onze liefde. Het draagt ook bij tot ons geluk. Wat is het daarom verstandig de kunst van liefdevol luisteren te ontwikkelen!

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 11]

Wanneer we luisteren, moeten we onze eigen belangen opzijzetten

[Illustratie op blz. 12]

Luisteren naar iemand die boos is kan moeilijk zijn