De afgelopen tientallen jaren is het gezinsleven in het westen erg veranderd. Er was een tijd dat kinderen gewoon naar hun ouders luisterden. Nu lijkt het er soms op dat kinderen de baas zijn. Neem bijvoorbeeld de volgende scenario’s, allemaal uit het leven gegrepen.

• Een jongetje van vier loopt met zijn moeder in een winkel. Hij ziet een speelgoedautootje en wil het pakken. Zijn moeder probeert hem tegen te houden. ‘Je hebt al genoeg speelgoed, toch?’ Ze beseft te laat dat ze er geen vraag van had moeten maken. ‘Maar ik wil deze’, zeurt het jongetje. Bang dat hij de winkel weer bij elkaar gaat schreeuwen geeft ze hem zijn zin.

• Een meisje van vijf trekt haar vader aan zijn arm terwijl hij met iemand in gesprek is. ‘Ik heb geen zin meer!’, zeurt ze. ‘Ik wil naar huis!’ Haar vader onderbreekt zijn zin, knielt naast haar neer en vraagt op sussende toon: ‘Nog een paar minuutjes lieverd. Goed?’

• Voor de zoveelste keer moet de twaalfjarige Mike nablijven omdat hij tegen zijn lerares heeft geschreeuwd. Zijn vader is woest — niet op hem maar op de lerares. ‘Ze moet ook altijd jou hebben’, zegt hij tegen Mike. ‘Ik ga een klacht indienen bij het schoolbestuur!’

Deze situaties zijn fictief maar komen maar al te vaak in het echt voor. Ze laten zien wat er gebeurt als een kind brutaal mag zijn, nooit nee te horen krijgt of steeds door zijn ouders gered wordt als hij zich misdraagt. ‘Kinderen krijgen van hun ouders steeds meer zeggenschap’, zegt het boek The Narcissism Epidemic. ‘Niet zo lang geleden wisten kinderen nog wie de baas was, en zelf waren ze het zeker niet.’

 Natuurlijk zijn er nog ouders die hun kinderen normen en waarden proberen bij te brengen, niet alleen door hun voorbeeld maar ook door ze als dat nodig is te corrigeren. Maar die ouders moeten ‘dwars tegen de heersende opinie ingaan’, zegt het eerder genoemde boek.

Hoe heeft het zover kunnen komen? Zijn kinderen de baas geworden?

Het lijkt erop dat de autoriteit van ouders af begon te nemen in de jaren zestig. Deskundigen drongen er bij ouders op aan minder streng te zijn voor hun kinderen. Ze zeiden: ‘Wees niet autoritair, wees een vriend.’ ‘Een compliment is beter dan straf.’ ‘Betrap je kinderen op goede daden, niet op kattenkwaad.’ De balans tussen complimenteren en corrigeren leek zoek. Een terechtwijzing zou schadelijk zijn voor de emotionele ontwikkeling van een kind. Kinderen zouden dat hun ouders later kwalijk nemen.

Kort daarna spraken deskundigen ook over het belang van eigenwaarde. Het was alsof ze ineens het licht hadden gezien. Waar het op neerkwam: zorg dat je kind een positief zelfbeeld heeft. Natuurlijk is zelfvertrouwen belangrijk. Maar ze sloegen door. Ouders kregen te horen: ‘Vermijd negatieve woorden als nee en slecht.’ ‘Je kunt je kinderen niet vaak genoeg zeggen hoe bijzonder ze zijn en dat ze kunnen worden wat ze maar willen.’ Een goed gevoel leek belangrijker dan goed gedrag.

Die manier van opvoeden heeft er volgens sommigen toe geleid dat kinderen denken overal recht op te hebben, alsof de maatschappij hun iets verschuldigd is. Het heeft veel jongeren ‘slecht voorbereid op kritiek die ze zullen krijgen als ze ouder zijn en op fouten die ze zullen maken’, zegt het boek Generation Me. In dat boek zegt een vader: ‘Op de werkvloer  draait het niet om eigenwaarde. (...) Als je een rommelig verslag bij je baas inlevert, zegt hij heus niet: “Je hebt wel een leuke kleur papier uitgekozen.” Met zo’n opvoeding bewijs je kinderen echt geen dienst.’

De afgelopen decennia zijn opvoedmethoden steeds met de mode meegegaan. ‘De meningen over opvoeden blijven veranderen’, schrijft pedagoog Ronald Morrish. ‘Het is een afspiegeling van de veranderingen in de maatschappij.’ * Door die invloed zijn er nu veel ouders die ‘stuurloos ronddobberen en met elke wind meewaaien’, zoals de Bijbel zegt (Efeziërs 4:14, De Nieuwe Bijbelvertaling).

De trend om kinderen steeds minder te corrigeren heeft negatieve gevolgen gehad. Ouders hebben minder invloed op hun kinderen. Ook krijgen kinderen niet de leiding die ze nodig hebben om goede keuzes te maken en met echt zelfvertrouwen in het leven te staan.

Kan het beter?