Hoe vogels vissen vangen

ALS mensen of vogels gaan vissen, zijn er drie dingen die ze moeten doen: (1) vissen vinden, (2) erbij in de buurt komen en (3) ze vangen.

Egyptische vissers in de oudheid gebruikten vaak een harpoen om vissen te vangen. Maar er zijn reigersoorten die al op een vergelijkbare manier visten lang voordat hun menselijke concurrenten op het toneel verschenen.

De blauwe reiger, die veel voorkomt in de Egyptische Nijldelta, spietst vissen aan zijn dolkvormige snavel. Hij kan zelfs twee vissen tegelijk vangen. Soms eet hij meer dan een pond vis per dag. Als het op behendigheid aankomt, kunnen menselijke vissers nog wat van deze reiger leren.

Reigers zijn over het algemeen meesters in het achtervolgen van hun prooi. Ze waden langzaam door ondiep water of blijven doodstil staan met hun snavel in de aanslag. Als er een vis binnen hun bereik komt, stoten ze met een bliksemsnelle beweging toe. Meestal is geduld hun sterkste wapen.

Vissen met aas

Volgens het boek Over vogels is in Japan waargenomen dat mangrovereigers mensen imiteerden die bij een meertje in een park vissen voerden. De slimme reigers gebruikten stukjes brood die ze vonden om vissen naar zich toe te lokken.

Ook bepaalde reigersoorten in het Caribisch gebied gebruiken deze methode. Maar de kleine zilverreiger gebruikt zijn gele tenen als aas. Hij staat dan op één poot in ondiep water en beweegt de andere op en neer om zo de aandacht van nieuwsgierige vissen te trekken.

Grijpen en wegwezen

Vogels gebruiken verschillende vistechnieken. De techniek van vis- en zeearenden kan het best omschreven worden als grijpen en wegwezen. Ze vliegen boven het water, speurend naar vissen die dicht onder het oppervlak zwemmen. Als ze een vis zien, vouwen  ze hun vleugels samen en duiken steil naar beneden, waarbij ze hun stootduik zo nodig bijsturen voordat ze de vis met hun klauwen grijpen. Voor deze techniek zijn een perfecte timing en een uitzonderlijk scherp gezichtsvermogen nodig.

Soms komt de Afrikaanse zeearend erachter dat de vis die hij in zijn klauwen heeft, eigenlijk te zwaar voor hem is. Zo’n vis kan wel 2,5 kilo wegen! Hoe lost de arend dat op? Natuuronderzoekers hebben arenden gezien die dan met behulp van hun vleugels naar de oever peddelden.

Duiken voor de kost

Jan-van-genten en rotspelikanen gebruiken een andere methode: ze duiken loodrecht naar beneden. Ze vliegen in kleine groepen op zoek naar scholen vis die vlak onder het zeeoppervlak zwemmen. Deze zilverkleurige visjes vormen van bovenaf gezien een lichtgroene vlek aan het donkerblauwe oppervlak. Dat is voor de vogels een teken om in actie te komen.

Als jan-van-genten een school vissen vinden, duiken ze het water in met snelheden van bijna honderd kilometer per uur — een spektakel dat te vergelijken is met een olympische duikwedstrijd. Andere zwermen hebben al snel in de gaten wat er aan de hand is en vliegen erheen om iets van het feestmaal mee te pikken.

In tegenstelling tot reigers spietsen jan-van-genten en rotspelikanen de vis niet aan hun snavel. Door hun snelheid bereiken ze een diepte van enkele meters. Ze vangen de vis op weg naar boven en slikken die in zijn geheel door.

Sterns zijn ook behendige duikers, maar ze scheren veel dichter over het water. Het Handbook of the Birds of the World zegt dat ze het vooral van hun „vaardigheid, gratie en snelheid” moeten hebben. Ze duiken niet zoals rotspelikanen en jan-van-genten loodrecht het water in maar vangen vissen die vlak onder het oppervlak zwemmen. Heel af en toe jagen ze een vis kort onder water na.

Teamwork

Pelikanen zien er met hun grote snavel misschien onhandig uit, maar ze kunnen vissen en vliegen als de beste. Bruine pelikanen scharrelen hun kostje meestal bij elkaar door te duiken en ze grissen ook vis weg bij vissers die hun netten binnenhalen. Maar pelikanen zijn vooral goed in vissen in teamverband.

Van nature zijn pelikanen groepsdieren. Vaak strijken er zo’n tien vogels neer op het water, die vervolgens samen een halve cirkel vormen. Langzaam zwemmend drijven ze een school vis voor zich uit naar een ondiep gedeelte. Dan spreiden ze allemaal tegelijk hun vleugels en steken hun kop onder water om de vissen op te slokken.

Natuurlijk lukt het ook vogels niet altijd om iets te vangen. Maar in de regel hebben ze veel meer succes dan hun menselijke concurrenten.

[Illustratie op blz. 12]

Afrikaanse zeearend

[Verantwoording]

Photolibrary

[Illustratie op blz. 12]

Blauwe reiger

[Illustratie op blz. 13]

Jan-van-genten

[Illustratie op blz. 13]

Visdief

[Illustratie op blz. 13]

Australische pelikanen