NOG maar enkele jaren geleden leek terrorisme alleen voor te komen in een paar uithoeken, zoals Noord-Ierland, het Noord-Spaanse Baskenland en enkele gebieden in het Midden-Oosten. Nu — vooral sinds 11 september 2001, toen de Twin Towers in New York werden verwoest — is het razendsnel een wereldwijd fenomeen geworden en heeft het de kop opgestoken op het paradijselijke Bali, in Madrid, in Londen, op Sri Lanka, in Thailand en zelfs in Nepal. Toch is terrorisme geen nieuwe ontwikkeling. Wat wordt er bedoeld met de uitdrukking ’terrorisme’?

Terrorisme is wel gedefinieerd als „(het plegen van) gewelddaden (individuele of collectieve aanslagen, gijzelingen, verwoestingen) ter demoralisering van de bevolking om een politiek doel te bereiken” (Grote Van Dale). De schrijfster Jessica Stern merkt echter op: „Wie het terrorisme bestudeert ziet zich in de literatuur geconfronteerd met honderden definities. . . . Maar er zijn maar twee kenmerken van terrorisme die cruciaal zijn voor het onderscheid met andere vormen van geweld.” Welke zijn dat? „Ten eerste het feit dat terrorisme gericht is op non-combattanten. . . . Ten tweede gebruiken terroristen geweld met een dramatisch doel: geleidelijkaan angst teweegbrengen bij het doelpubliek is vaak belangrijker dan het fysieke resultaat. Dit welbewuste creëren van angst is wat terrorisme onderscheidt van doorsnee moord of geweld.”

In het eerste-eeuwse Judea zette een gewelddadige groep, de Zeloten, zich in voor joodse onafhankelijkheid van Rome. Sommigen van hun fanatiekste aanhangers kwamen bekend te staan als Sicariërs, oftewel dolkstekers, een naam die is afgeleid van het korte zwaard dat ze onder hun kleding droegen. Ze mengden zich onder feestvierende menigten in Jeruzalem en sneden hun vijanden de keel door of staken ze in de rug. *

In 66 G.T. nam een groep Zeloten de vesting Masada bij de  Dode Zee in. Ze slachtten het Romeinse garnizoen af en maakten de burcht op de top van de berg tot hun operatiebasis. Van daar uit deden ze jarenlang uitvallen en bestookten ze de Romeinse bezetters. In 73 G.T. werd Masada door het Romeinse Tiende Legioen onder leiding van stadhouder Flavius Silva heroverd, maar de Zeloten werden niet onderworpen. Een geschiedschrijver uit die tijd zegt dat 960 van hen — iedereen daar op de berg behalve twee  vrouwen en vijf kinderen — liever zelfmoord pleegden dan dat ze zich aan de Romeinen overgaven.

Sommigen bezien de opstand van de Zeloten als het begin van wat we tegenwoordig terrorisme noemen. Of dat nu zo is of niet, sindsdien heeft het terrorisme diepe sporen in de geschiedenis nagelaten.

Vanaf 1095 werden er vanuit Europa twee eeuwen lang regelmatig kruistochten gehouden naar het Midden-Oosten. De kruisvaarders werden bestreden door moslimlegers uit Azië en Noord-Afrika. De strijd ging om de zeggenschap over Jeruzalem, en elk van de twee partijen wilde de overwinning behalen. In hun vele gevechten hakten de ’heilige soldaten’ elkaar aan stukken. Ze gebruikten hun zwaarden en strijdbijlen ook om onschuldige mensen te doden. Willem van Tyrus, een geestelijke uit de twaalfde eeuw, beschrijft hoe de kruisvaarders in 1099 Jeruzalem binnentrokken.

„Ze gingen samen door de straten met hun zwaard en speer in de hand. Allen die ze tegenkwamen slachtten ze af, mannen, vrouwen en kinderen; niemand werd gespaard. . . . Ze doodden zo veel mensen in de straten dat er bergen dode lichamen waren, en men kon alleen maar passeren door over de doden heen te lopen die daar lagen. . . . Er was zo veel bloed vergoten dat de geulen en goten vol bloed waren, en alle straten van de stad lagen bezaaid met doden.” *

In later eeuwen gingen terroristen explosieven en vuurwapens gebruiken, met gruwelijke, rampzalige gevolgen.

De datum 28 juni 1914 wordt door historici als een keerpunt in de geschiedenis van Europa bezien. Een jonge man, die door sommigen als een held wordt beschouwd, schoot de Oostenrijkse kroonprins, aartshertog Frans Ferdinand, dood. Die gebeurtenis leidde tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Twintig miljoen doden later eindigde de Grote Oorlog.

De Eerste Wereldoorlog kreeg een vervolg in de Tweede Wereldoorlog met zijn concentratiekampen, slachtingen onder burgers in bombardementen, en vergeldingsacties op onschuldige mensen. Na de oorlog ging het moorden door. Ruim een miljoen mensen stierven in de jaren zeventig op de ’killing fields’ van Cambodja. En in Rwanda is men de schok van de afslachting van meer dan 800.000 mensen in de jaren negentig nog steeds niet te boven.

Vanaf 1914 tot in onze tijd hebben mensen in veel landen te lijden gehad van terroristische activiteiten. Toch gedragen sommigen in deze tijd zich alsof er van de geschiedenis niets te leren valt. Door terreuraanslagen worden geregeld honderden mensen gedood, duizenden verminkt en miljoenen van hun recht op rust en veiligheid beroofd. Bommen ontploffen op marktplaatsen, dorpen branden af, vrouwen worden verkracht, kinderen worden gevangengenomen, mensen sterven. Ondanks wetten en wereldwijde afkeuring gaan deze sadistische daden gewoon door. Is er hoop dat er ooit geen terrorisme meer zal zijn?