Een geboortegolf door kunstmatige voortplanting

Op 25 juli 1978 vond er in Oldham (Groot-Brittannië) een unieke geboorte plaats toen Louise Joy Brown ter wereld kwam. Louise was de eerste reageerbuisbaby in de geschiedenis.

NEGEN maanden daarvoor was Louise in een laboratorium verwekt via een proces dat in-vitrofertilisatie (ivf) wordt genoemd. Hierbij werd een eicel van haar moeder in een glazen schaaltje met een zaadcel verenigd. Twee en een halve dag later, nadat de eicel zich in acht microscopische cellen had gedeeld, werd dit klompje zich delende cellen in de baarmoeder van haar moeder geplaatst om zich op de normale manier te ontwikkelen. Met Louises geboorte begon een heel nieuw hoofdstuk in de behandeling van onvruchtbaarheid.

Ivf gaf de aanzet tot wat nu bekendstaat als kunstmatige of geassisteerde voortplantingstechnologie, wat alle vruchtbaarheidsbehandelingen omvat waarbij zowel de eicel als de zaadcel betrokken zijn. Hier zijn een paar voorbeelden: In 1984 bracht een vrouw in Californië (VS) een baby ter wereld die zich uit een eicel van een andere vrouw had ontwikkeld. Datzelfde jaar werd er in Australië een baby geboren die als embryo was ingevroren. In 1994 kreeg een 62-jarige vrouw in Italië een kind met behulp van eicellen van een donor en het sperma van haar man.

Een progressieve ontwikkeling

Nu, zo’n 25 jaar na de geboorte van Louise Joy Brown, beschikken onderzoekers over een hele reeks medicijnen en geavanceerde procedures die de behandeling van onvruchtbaarheid totaal hebben veranderd. (Zie de kaders „Enkele vruchtbaarheidsbehandelingen” en „Wat zijn de risico’s?”) Deze doorbraken hebben geleid tot een spectaculaire toename van het aantal kinderen dat met behulp van kunstmatige voortplanting ter wereld komt. In 1999 bijvoorbeeld werden alleen al in de Verenigde Staten meer dan 30.000 kinderen als resultaat van kunstmatige voortplanting geboren. In sommige Scandinavische landen wordt jaarlijks 2 tot 3 procent van de kinderen op die manier verwekt. Wereldwijd worden er per jaar zo’n 100.000 kinderen als resultaat van een ivf-behandeling  geboren. Naar schatting zijn er sinds 1978 ongeveer een miljoen kinderen op die manier ter wereld gekomen.

Kunstmatige voortplanting wordt vooral in ontwikkelde landen toegepast. Elke behandeling of cyclus kost duizenden euro’s, en deze kosten worden niet altijd door ziekenfondsen of particuliere verzekeringen vergoed. In het tijdschrift Time werd opgemerkt dat „een 45-jarige vrouw die zeven ivf-cyclussen heeft ondergaan, makkelijk $100.000 aan de behandeling kwijt kan zijn”. Niettemin geeft kunstmatige voortplanting hoop aan veel onvruchtbare echtparen voor wie adoptie anders de enige mogelijkheid was om kinderen te krijgen. Tegenwoordig vormen de verschillende vruchtbaarheidstechnieken een oplossing voor veel van de oorzaken van onvruchtbaarheid bij zowel de man als de vrouw. *

Waarom zo populair?

Een reden voor de populariteit van kunstmatige voortplanting is de huidige leefstijl. Een rapport van het Amerikaanse Genootschap voor Reproductieve Geneeskunde zegt: „De gemiddelde leeftijd waarop een vrouw haar eerste kind baart, is de afgelopen dertig jaar gestegen omdat meer vrouwen hoger onderwijs volgen, een carrière willen opbouwen en dus een huwelijk uitstellen. Tegelijkertijd  bevindt een grote groep vrouwen die tijdens de ’babyboom’ (1946-1964) zijn geboren zich in de laatste jaren dat ze nog kinderen kunnen krijgen, met als gevolg dat meer vrouwen in die leeftijdsgroep hulp zoeken wegens onvruchtbaarheid.”

Sommige vrouwen beseffen misschien niet hoe snel hun vruchtbaarheid afneemt naarmate ze ouder worden. Volgens het Amerikaanse Centrum voor Ziektebestrijding en -preventie heeft een vrouw tegen de tijd dat ze 42 is, een kans van nog geen 10 procent om met een eicel van haarzelf een kind te krijgen. Voor oudere vrouwen die een kunstmatige voortplantingsbehandeling willen, worden dus vaak donoreicellen gebruikt.

Een nieuwe ontwikkeling is dat sommige onvruchtbare echtparen een embryo ’adopteren’ dat is overgebleven van de vruchtbaarheidsbehandeling van een ander echtpaar. Men schat dat alleen al in de Verenigde Staten ongeveer 200.000 ingevroren embryo’s opgeslagen liggen. Een CBS-nieuwsbericht onthulde onlangs: „Embryodonatie vindt al jarenlang op kleine schaal stilzwijgend plaats.”

Het wekt geen verbazing dat de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige voortplanting een aantal vragen opwerpen. Hoe moet deze manier van kinderen voortbrengen vanuit ethisch en moreel standpunt worden bezien? Wat is de bijbelse zienswijze in deze kwestie? Deze en andere vragen worden in het volgende artikel besproken.

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 4]

ENKELE VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN

KI (KUNSTMATIGE INSEMINATIE). Een procedure waarbij zaadcellen op een andere dan de normale manier in de vrouwelijke voortplantingsorganen worden ingebracht. KI is een mogelijkheid die vaak wordt geprobeerd voordat men tot de hieronder beschreven procedures overgaat.

GIFT (GAMETE INTRAFALLOPIAN TRANSFER). Een procedure die inhoudt dat eicellen uit de eierstokken van de vrouw worden genomen en worden samengebracht met zaadcellen, waarop de niet-bevruchte eicellen en de zaadcellen met een laparoscoop (een instrument dat voor het bekijken van de buikholte wordt gebruikt) via kleine insnijdingen in de buik in haar eileider worden ingebracht.

ICSI (INTRACYTOPLASMISCHE SPERMA-INJECTIE). (Links vergroot te zien) Een procedure waarbij één enkele zaadcel rechtstreeks in een eicel wordt geïnjecteerd.

IVF (IN-VITROFERTILISATIE). Een procedure die inhoudt dat eicellen uit de eierstokken van de vrouw worden genomen en buiten haar lichaam worden bevrucht. De daaruit ontstane embryo’s worden dan via de baarmoederhals in haar baarmoeder geplaatst.

ZIFT (ZYGOTE INTRAFALLOPIAN TRANSFER). Een procedure waarbij eicellen uit de eierstokken van de vrouw worden verzameld en buiten haar lichaam worden bevrucht. Vervolgens wordt een bevruchte eicel via een kleine insnijding in de buik in haar eileider geplaatst.

[Verantwoording]

Gebaseerd op gegevens van de Informatiebron Reproductieve Gezondheid van het Amerikaanse Centrum voor Ziektebestrijding en -preventie.

Courtesy of the University of Utah Andrology and IVF Laboratories

[Kader/Illustratie op blz. 5]

WAT ZIJN DE RISICO’S?

MENSELIJKE FOUTEN. In de Verenigde Staten, Nederland en Groot-Brittannië hebben vruchtbaarheidsklinieken per ongeluk sperma en embryo’s verwisseld. In één geval kreeg een echtpaar een tweeling van een ander ras, en in een ander geval bracht een vrouw een tweeling ter wereld van twee verschillende rassen.

MEERLINGEN. Uit onderzoeken blijkt dat bij meerlingen — een gevolg van het plaatsen van meerdere embryo’s in de baarmoeder — meer kans bestaat op vroeggeboorte, een laag geboortegewicht, doodgeboorte en invaliditeit op lange termijn.

GEBOORTEAFWIJKINGEN. Volgens een onderzoek hebben kinderen die door middel van in-vitrofertilisatie zijn verwekt, meer kans op aangeboren afwijkingen, zoals hart- of nierproblemen, een gespleten gehemelte of niet-ingedaalde testikels.

DE GEZONDHEID VAN DE MOEDER. Complicaties als gevolg van een hormoonbehandeling of een meerlingzwangerschap vergroten de risico’s voor de moeder.