Hoe groot is de dreiging?

IN oktober 1997 kreeg Hollie Mullin, een baby van drie weken, een oorinfectie. Toen die enkele dagen later niet over was, schreef de dokter een modern antibioticum voor. Daarmee had de aandoening genezen moeten zijn, maar dat was niet zo. De infectie kwam terug, steeds weer, na elke antibioticakuur opnieuw.

In haar eerste levensjaar kreeg Hollie 17 kuren met verschillende antibiotica. Toen ze 21 maanden was, kreeg ze haar ergste infectie. Nadat ze 14 dagen lang intraveneus als laatste redmiddel een ’reserve’ antibioticum toegediend had gekregen, was de infectie eindelijk genezen.

Dit soort gevallen doet zich steeds vaker voor en niet alleen bij baby’s en bejaarden. Mensen van alle leeftijden worden ziek en sterven zelfs door infecties die eens gemakkelijk met antibiotica te genezen waren. Het is zelfs zo dat micro-organismen die een aanpak met antibiotica overleven, sinds de jaren vijftig een ernstig probleem zijn in sommige ziekenhuizen. En in de jaren zestig en zeventig hebben zich ook buiten de ziekenhuizen micro-organismen verspreid die resistent zijn tegen antibiotica.

Mettertijd zijn medisch onderzoekers een overmatig gebruik van antibiotica bij mens en dier gaan noemen als de voornaamste oorzaak van de toename in antibioticaresistente micro-organismen. In 1978 beschreef een van deze onderzoekers het overmatig gebruik van antibiotica als „volkomen uit de hand gelopen”. In de jaren negentig kon men dan ook wereldwijd koppen als de volgende lezen: „Superbacteriën dienen zich aan”, „Superbacteriën grijpen om zich heen” en „Gevaarlijke geneesmiddelen — Overmatig gebruik van antibiotica genereert superbacteriën”.

Sensatieverhalen? Volgens gerespecteerde medische organisaties niet. In een rapport over infectieziekten in 2000 verklaarde de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): „Bij het aanbreken van een nieuw millennium staat de mensheid voor nog een crisis. Voorheen te genezen ziekten . . . zijn nu bekleed met het steeds ondoordringbaarder harnas van antimicrobiële resistentie.”

Hoe ernstig is de crisis? „Door deze verontrustende ontwikkeling [van resistente micro-organismen] raken de mogelijkheden om infectieziekten te behandelen uitgeput”, berichtte de WHO. Verscheidene autoriteiten spreken tegenwoordig zelfs van een terugkeer van de mensheid naar een „pre-antibiotisch tijdperk”, toen er geen antibiotica waren voor het genezen van infecties.

Hoe zijn resistente micro-organismen er eigenlijk in geslaagd de wereld te koloniseren, de geavanceerde wetenschappelijke ontwikkelingen te slim af te zijn? Kunnen we iets doen om onszelf en anderen te beschermen? En welke oplossingen zijn er ophanden voor het bestrijden van micro-organismen die resistent zijn tegen antibiotica? In de volgende artikelen wordt daarop ingegaan.