Wie zal het regenwoud redden?

IEMAND die de gevaren die de tropische wouden bedreigen, wil verhelpen, moet eerst de oorzaken aanpakken. Welke zijn dat? Als boosdoener kan niet simpelweg de druk van overbevolking aangewezen worden. De vruchtbare streken op aarde kunnen de wereldbevolking — en nog heel wat mensen meer — makkelijk van het nodige voorzien.

De regeringen van sommige landen maken zich zelfs zorgen over de overproductie op boerderijen, waardoor de voedselprijzen dalen. Sommige regeringen moedigen boeren aan hun land te gaan gebruiken voor vrijetijdsbestemmingen, als kampeerterrein, golfbaan of wildpark bijvoorbeeld.

Waarom nemen de wouden van de wereld dan af? We moeten dieper liggende oorzaken beschouwen dan die welke we tot dusver genoemd hebben.

De grondoorzaken van ontbossing

Lang voor de huidige bevolkingsexplosie plunderden veel regeringen de wouden in hun streven naar macht en rijkdom. Zo leidde de behoefte van het Britse Rijk aan hout voor de bouw van schepen tot de verwoesting van Groot-Brittanniës eigen eikenbestanden en vervolgens van de teakwouden van Birma en Thailand. Hetzelfde rijk kapte wouden in India kaal voor het stoken van ijzergieterijen. Andere wouden werden gekapt voor de rubber-, koffie- en cacaoplantages.

Na de Tweede Wereldoorlog echter maakten kettingzagen en bulldozers het mogelijk wouden op grotere schaal kaal te kappen. Kwetsbare wouden werden steeds meer geëxploiteerd als bron van inkomsten.

Grote bedrijven kochten reusachtige stukken vruchtbaar land op en gebruikten machines om lucratieve gewassen te oogsten. Duizenden plattelandsbewoners die geen werk meer hadden, vertrokken naar de steden. Anderen werden echter aangemoedigd om naar de regenwouden te verhuizen. Zulke gebieden werden soms aanbevolen als „een land zonder mensen voor mensen zonder land”. Tegen de tijd dat de mensen beseften hoe moeilijk het is in zulke gebieden landbouw te bedrijven, was het vaak al te laat — een uitgestrekt stuk regenwoud was verdwenen.

Ook corruptie bij de overheid heeft voor veel wouden het doodvonnis betekend. Een kapvergunning is veel geld waard. Bekend is dat sommige oneerlijke functionarissen voor steekpenningen kortetermijnconcessies hebben gegeven aan bedrijven  die het hout plunderen zonder oog te hebben voor natuurbehoud.

De grootste bedreiging voor het leven in het woud is echter niet de houtkap maar de overgang op landbouw. Wanneer het land vruchtbaar is, kan zo’n verandering in sommige gevallen gerechtvaardigd zijn. Maar vaak hebben corrupte of ondeskundige functionarissen nodeloos wouden voor landbouw vrijgegeven die nu voor altijd verloren zijn.

Ook misdadigers brengen het woud schade toe. Illegale houthakkers kappen clandestien waardevolle bomen, zelfs die in nationale parken. Soms verzagen ze boomstammen ter plekke tot planken — iets wat verkwistend en bij de wet verboden is. Plaatselijke mensen worden betaald om het hout per fiets of zelfs op hun rug weg te dragen. Om controleposten te vermijden, wordt het vervolgens als de duisternis is ingevallen, per vrachtwagen over stille bergwegen afgevoerd.

Ontbossing en het verloren gaan van levensvormen zijn dus niet het onvermijdelijke gevolg van de bevolkingsgroei. Ze zijn vaak toe te schrijven aan wanbeheer, hebzuchtige commercie, criminaliteit en corrupt bestuur. Welke hoop is er, gezien dat feit, dat de immense biodiversiteit in het tropisch regenwoud behouden blijft?

Welke hoop is er voor het regenwoud?

„Slechts een fractie van de tropische wouden op de wereld wordt goed beheerd”, zegt het boek The Cutting Edge: Conserving Wildlife in Logged Tropical Forest. Het voegt eraan toe: „Momenteel worden er weinig (of geen) wouden met succes duurzaam beheerd.” Duurzaam beheer is zeker mogelijk, maar de mondiale realiteit is snelle ontbossing.

Een opmerkelijke uitzondering daarop vormt naar verluidt Bolivia, waar 25 procent van het tropisch regenwoud het certificaat duurzaam beheerd heeft gekregen. Maar wereldwijd zou het cijfer wel eens minder dan 1 procent kunnen zijn — ontmoedigend weinig. De meeste tropische wouden worden meedogenloos geëxploiteerd. Zelfzucht en hebzucht zijn de ware drijvende krachten achter die vernietiging. Hoe redelijk is de hoop dat wereldwijd handelaars en politici het getij zullen keren en zullen overgaan tot bescherming van het onvervangbare erfgoed van de mens?

Het boek Forests of Hope besluit met dit ideaal voor de mensheid: „Een leefstijl ontdekken en aanhouden die geschikt is voor mensen overal ter wereld en waarbij de aarde en haar hulpbronnen niet worden geruïneerd.” Dat doel is aantrekkelijk — maar is het reëel?

Wat was de bedoeling van onze Schepper met de aarde en de mensheid? Hij gebood het eerste mensenpaar: „Vult de aarde en onderwerpt haar, en hebt de vissen der zee en de vliegende schepselen van de hemel en elk levend schepsel dat zich op de aarde beweegt, in onderworpenheid” (Genesis 1:28). God geeft de mensheid dus toestemming om gebruik te maken van de schepping. Maar „onderworpenheid” is geen vrijbrief voor verwoesting.

De vraag is dus of de mensheid werkelijk op mondiale schaal haar manier van leven kan veranderen in een leefstijl waarbij „de aarde en haar hulpbronnen niet worden geruïneerd”. Die woorden impliceren een mate van liefde voor de naaste en een respect voor Gods schepping die in de huidige wereld zeldzaam zijn. Hopen dat de leiders van de mensheid zo’n leefstijl zullen overnemen en bevorderen, komt neer op hopen op een illusie.

Toch voorzegt Gods Woord een tijd waarin de aarde bevolkt zal zijn met mensen die hun medemensen en hun Schepper zullen liefhebben. De bijbel zegt: „Men zal generlei kwaad doen noch enig verderf stichten op heel mijn heilige berg; want de aarde zal stellig vervuld zijn van de kennis van Jehovah, zoals de wateren ook de zee bedekken” (Jesaja 11:9; Psalm 37:29; Mattheüs 5:5). Merk op dat Gods volk juist omdat het Jehovah, de Grootse Schepper, heeft leren kennen en liefhebben, nalaat ’enig kwaad te doen of enig verderf te stichten’. Het lijdt geen enkele twijfel dat zulke mensen het zullen vermijden de aarde te ruïneren.

Dat is niet louter een droom. Nu al brengt Jehovah oprechte mensen bijeen en onderwijst hij hen. Door Gods Woord te bestuderen, hebben wereldwijd miljoenen mensen over een leefstijl vernomen die gebaseerd is op zelfopofferende liefde voor anderen (Johannes 13:34; 1 Johannes 4:21). Dit blad wordt samen met het zustertijdschrift De Wachttoren uitgegeven om mensen te helpen meer over die leefstijl en het volgen daarvan te weten te komen. We nodigen u uit te blijven leren. Er is geen onderwerp dat meer de moeite waard zal blijken.

[Illustraties op blz. 10]

De mens zal de prachtige aarde niet ruïneren maar er zorg voor dragen