Van woedende vulkaan tot vredig eiland

 WANNEER onze boot de laatste bocht omgaat op weg naar de haven van het Griekse eiland Théra, zien we een adembenemend tafereel voor ons. Dreigend verheft zich een hoge muur van kliffen bijna 300 meter uit zee. Boven op de steile rotswand staan strakke witte huizen. De aparte vorm van het eiland, de afwezigheid van typische eilandstranden, de hangende kliffen — ze wekken de indruk dat hier iets buitengewoons is gebeurd. Dat is ook zo. Het eiland Théra is de resterende oostelijke helft van een uitgebarsten vulkaan, en we varen in de volgelopen krater!

Het ontstaan van een eiland

Théra — ook nog wel Santorini genoemd — heette vroeger Strongyle, wat „Rond” betekent. En het eiland was ook rond. Maar volgens deskundigen werd de vorm van het eiland bijna 3500 jaar geleden veranderd door een krachtige vulkaanuitbarsting. In het midden van het eiland ontstond, kennelijk als gevolg van een grote explosie, een wijde caldeira; het aldus gevormde diepe bassin liep meteen vol met zeewater.

Sommige vulkanologen speculeren dat de dreun van de ontploffing tot in Europa, Azië en Afrika te horen was en dat tot op zo’n 150 kilometer gebouwen instortten. De verstikkende as moet volgens hen boven het hele Middellandse-Zeegebied een paar dagen het zonlicht hebben tegengehouden. Al met al verdween tachtig vierkante kilometer van het eiland in de lucht of kwam in zee terecht. Al het leven werd weggevaagd.

Na verloop van tijd vestigden zich mensen van het vasteland op wat er van Strongyle restte en werd het eiland omgedoopt tot Calliste, wat „Mooiste” betekent. Maar het leven op een vulkaan bood de nieuwe bewoners een bestaan dat letterlijk wankel was. Tussen 198 v.G.T. en 1950 G.T. vonden veertien uitbarstingen plaats. En vervolgens verwoestte in 1956 een aardbeving veel van de huizen op het eiland. „De grond schudde en beefde als gelatinepudding”, zegt Kyra Eleni, een oudere vrouw die die catastrofe  overleefd heeft. „Voor mijn huis, dat op de rand van een klif stond, lag een grindpad. Plotseling gleed dat naar beneden, de zee in, zodat mijn huis vrijwel in de lucht bleef hangen! We moesten dat huis verlaten en een nieuw huis bouwen op stabielere grond.”

De verwoeste dorpen werden al vlug herbouwd, grotendeels door buitenlanders. Tegenwoordig trekt Théra elke zomer duizenden bezoekers. Behalve Théra zijn het kleinere eiland Thirasía en het onbewoonde eilandje Aspronísi overgebleven.

Bovendien hebben zich later midden in Théra’s caldeira twee vulkanische eilandjes gevormd — Néa Kaméni en Palaía Kaméni — waarop nog steeds vulkanische activiteit kan worden waargenomen omdat de ’slapende reus’ nu en dan ontwaakt en rookpluimen uitspuwt. Théra verandert voortdurend van vorm, zodat er van tijd tot tijd een nieuwe kaart van getekend moet worden.

Aan de rand van de afgrond

De caldeirawand van Théra is niet zacht glooiend, maar bestaat uit louter steile rotswanden.  De bijna loodrechte grondmassa biedt de eilandbewoners een heel eenvoudige oplossing voor huizenbouw: graaf een horizontale tunnel in de grond, bouw voor de opening een muur en draag het huisraad naar binnen. De meeste huizen in de caldeira zijn in de rotsen uitgehouwen.

Voor elk van deze huizen ligt een platje, of balkon, dat uitzicht biedt op de caldeira. Het platje van elk huis is het dak van het huis eronder. Op zo’n platje kunt u genieten van spectaculaire zonsondergangen, als de dieprode zon langzaam en majestueus in de zee verdwijnt. Sommige platjes hebben een keukentje, een of twee kippenhokken en bloempotten met geurige kruiden en bloemen.

Bijzonder kenmerkend voor de dorpjes als geheel is dat de huizen kriskras door elkaar staan — er zit totaal geen lijn in. Zelfs de bogen zijn niet symmetrisch. Dit allegaartje van rechte en kromme lijnen, die met elkaar de meest onwaarschijnlijke figuren vormen, geeft de groepjes huizen iets zachts, wat verrassend is op zo’n ruig, grillig eiland.

Théra is heel droog. Het enige beschikbare water is het verzamelde regenwater dat in reservoirs wordt opgeslagen. Maar de bovenlaag van de grond is vruchtbaar. Het beperkte binnenland van het eiland levert dan ook een verscheidenheid aan landbouwproducten.

Voor zowel de toerist als de bewoner vormt Théra een uniek en prachtig bewijs van de schoonheid van onze planeet.

[Kader op blz. 18]

DE CONNECTIE MET ATLANTIS

Een mythe die mogelijk in Egypte haar oorsprong vond, in klassieke Griekse geschriften bewaard bleef en vervolgens weer in middeleeuwse overleveringen van de hand van Arabische geografen opdook, is die van Atlantis, een verdwenen continent, eiland of stad. Vermoedelijk is Atlantis in zee verdwenen als gevolg van aardbevingen en overstromingen. Sommige archeologen opperen dat deze mythe haar oorsprong vindt in de vulkanische explosie op Théra.

Bij opgravingen die hier in 1966/67 zijn begonnen, werd een rijke, koninklijke Minoïsche stad blootgelegd die onder het vulkanische puin bedolven lag en precies zoals ze er op het moment van de uitbarsting uitzag, bewaard was gebleven. Het lijkt erop dat de bewoners er door vroege waarschuwingen toe gebracht waren het gebied tijdig te verlaten. Sommige onderzoekers speculeren dat de onwilligheid van de bewoners om toe te geven dat hun eens schitterende stad verdwenen was, geleid heeft tot het ontstaan van de legende van een Atlantis dat nog steeds floreerde, maar zijn stadsleven op de bodem van de zee voortzette.

[Illustratie op blz. 16]

Théra

[Illustratie op blz. 17]

Jehovah’s Getuigen genieten van de prediking op Théra

[Illustratie op blz. 18]

Uitzicht op de Egeïsche Zee vanaf de terrassen van Théra