De strijd tegen de „kus” van de dood
De strijd tegen de „kus” van de dood
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN BRAZILIË
In het holst van de nacht, terwijl u vast in slaap bent, komt het steeds dichterbij. Het maakt u niet wakker. U verroert u niet eens als het u zijn gevaarlijke „kus” geeft.
DEZE nachtelijke indringer is een insect, de kussende wants — ook ’barbeiro’ oftewel barbier genoemd — die veel voorkomt in Zuid-Amerika. De langdurige „kus” van dit insect kan wel vijftien minuten aanhouden, en al die tijd zuigt het langzaam uw bloed op. De „kus” op zich zal u geen schade berokkenen. Maar de uitwerpselen die op uw huid achterblijven, kunnen een micro-organisme bevatten dat Trypanosoma cruzi heet of kortweg T. cruzi. Als deze parasiet uw lichaam binnenkomt via uw ogen, uw mond of een open wondje, kan hij Amerikaanse trypanosomiasis veroorzaken, beter bekend als de ziekte van Chagas.
In het acute stadium van de ziekte van Chagas is het meest herkenbare symptoom zwelling van de oogleden. Vermoeidheid, koorts, verlies van eetlust of diarree kunnen volgen. Na een maand of twee verdwijnen de symptomen meestal, ook zonder behandeling. Maar het ergste komt mogelijk nog. Zo’n tien tot twintig jaar na de besmetting kan het slachtoffer hartproblemen krijgen, waaronder ritmestoornissen of zelfs hartstilstand. *
Naar schatting zijn wel 18 miljoen mensen met de ziekte van Chagas besmet en er sterven er jaarlijks zo’n 50.000 aan. Niet alle slachtoffers worden rechtstreeks door de wants gebeten. Sommigen zijn bijvoorbeeld kinderen die borstvoeding krijgen en de ziekte via een besmette moeder oplopen. Een zwangere vrouw kan de ziekte zelfs op haar ongeboren kind overdragen of haar baby besmetten tijdens de geboorte. Andere manieren van besmetting zijn onder meer bloedtransfusie en het eten van ongekookt voedsel dat met T. cruzi besmet is. *
Wat wordt er gedaan om de ziekte van Chagas te bestrijden? Insecticiden zijn doeltreffend geweest ter bestrijding van de ’barbeiro’-populatie. Maar het sproeien met een insecticide in huis is onaangenaam en het moet om de zes maanden herhaald worden. De Federale Universiteit van Rio de Janeiro is met een alternatief gekomen — een verf die insecticide bevat. Het product werd op 4800 huizen getest. Het resultaat? Twee jaar later was tachtig procent ervan nog steeds vrij van wantsen! Onderzoekers hebben ook ontdekt dat de bladeren van de mimbaboom of Braziliaanse cinamomo een niet-giftige biodegradabele stof bevatten (azadirachtin) die niet alleen besmette wantsen geneest maar ook voorkomt dat gezonde wantsen gastheer worden.
Hulp voor wie besmet is
Is er hoop voor de miljoenen mensen die met de ziekte van Chagas besmet zijn? Ja. Een internationaal team van wetenschappers probeert de geheimen van de 10.000 genen van T. cruzi te ontraadselen. Dat zou het mogelijk kunnen maken diagnostische tests, vaccins en krachtiger geneesmiddelen te vervaardigen.
In juli 1997 stuurden wetenschappers een van T. cruzi’s essentiële eiwitten de ruimte in aan boord van het ruimteveer Columbia om de structuur ervan in micrograviteit te kunnen bestuderen. Dat is een fundamentele stap in de ontwikkeling van geneesmiddelen die aansluiten op de structuur van T. cruzi. De speurtocht naar nieuwe geneesmiddelen is belangrijk, want wanneer de ziekte eenmaal in haar latere stadiums verkeert, is daarvoor momenteel geen effectieve medicatie voorhanden. *
In het besef van de voordelen van vroegtijdige behandeling heeft de Braziliaanse biologe Constança Britto de polymerase-kettingreactietest ontwikkeld, die binnen twee dagen een diagnose mogelijk maakt. Helaas weten velen niet eens dat ze de ziekte hebben wanneer die nog in een beginstadium verkeert.
Voorkomen is beter dan genezen
Welke voorzorgsmaatregelen kunt u, tot slot, nemen als u in een gebied bent waar de betreffende wants huist?
▪ Slaapt u in een lemen of rieten huis, probeer dan een muskietennet te gebruiken.
▪ Gebruik insecticiden. Ze verkleinen de kans op overbrenging.
▪ Repareer scheuren en gaten in de muren, daar die broedplaatsen voor de wants kunnen zijn.
▪ Houd uw huis schoon, ook de plekken achter schilderijen en meubels.
▪ Leg matrassen en dekens af en toe in de zon.
▪ Bedenk dat dieren — zowel wilde als huisdieren — drager kunnen zijn.
▪ Vermoed u dat een insect een ’barbeiro’ is, stuur het dan naar het dichtstbijzijnde gezondheidscentrum voor analyse.
[Voetnoten]
^ ¶5 De symptomen variëren en sommige ervan komen niet alleen bij de ziekte van Chagas voor. Ze worden hier dan ook louter bij wijze van overzicht vermeld en zijn niet bedoeld als basis voor het stellen van een diagnose. Veel mensen vertonen helemaal geen symptomen voordat de ziekte het chronische stadium bereikt.
^ ¶6 Het Centrum voor Ziektebestrijding en -preventie in de Verenigde Staten merkt op dat in sommige landen de bloedvoorraad niet altijd op de ziekte van Chagas wordt gescreend.
^ ¶10 Artsen gebruiken nifurtimox ter behandeling van T. cruzi, maar het middel heeft vaak ernstige bijwerkingen.
[Kader op blz. 13]
De ontdekking van de ziekte van Chagas
In 1909 werkte Carlos Chagas, een Braziliaanse arts, in de Braziliaanse deelstaat Minas Gerais, waar men bij de aanleg van een spoorlijn zwaar gehinderd werd door malaria. Hij zag bij veel patiënten symptomen die verschilden van die bij enige bekende ziekte. Ook viel het hem op dat huizen in het gebied vergeven waren van bloedzuigende insecten die ’barbeiros’ oftewel barbiers werden genoemd. Toen Chagas de darminhoud van de insecten onderzocht, ontdekte hij een nieuw protozoön. Hij noemde het Trypanosoma cruzi, ter ere van zijn vriend, de wetenschapper Osvaldo Cruz. De nieuwe ziekte werd terecht naar Carlos Chagas genoemd wegens de grondigheid van het door hem verrichte onderzoek, dat tot de ontdekking van deze kwaal leidde.
[Illustratie op blz. 12, 13]
In woningen op het platteland wemelt het vaak van de ’barbeiros’
[Verantwoording]
Photos: PAHO/WHO/P. ALMASY