Vijftig jaar porseleinschilderen

VERTELD DOOR ALFRED LIPPERT

MIJN moeder wilde dat ik timmerman zou worden. Maar mijn leraar zei dat ze moest zorgen dat ik een baantje kreeg bij de porseleinfabriek in het naburige Meissen. Waarom drong hij zo aan? Hij had in de gaten dat ik aanleg voor tekenen had. Ik hou van mijn moeder, maar ik ben blij dat de leraar zijn zin kreeg. Zo begon ik op veertienjarige leeftijd met een opleiding voor het beschilderen van handgemaakt porselein dat tot het mooiste ter wereld gerekend wordt.

Al bijna 300 jaar wordt in het Duitse Meissen porselein gemaakt. Hier werd in 1710 de eerste fabriek in Europa gevestigd die echt porselein maakte. Zo’n dertig jaar later richtte de fabriek een school op waar jonge mensen de kunst van het porseleinschilderen konden leren. Op deze school, die er nog steeds is en nu door de Meissen Porseleinfabriek wordt bestuurd, zette ik mijn eerste nerveuze penseelstreken als porseleinschilder.

Die opleiding bracht me de fijne kneepjes bij van het schetsen en schilderen van plaatjes van bloemen, bomen en dieren. Die cursus legde de grondslag voor mijn latere werk.

Geglazuurd of ongeglazuurd?

Porselein is een doorschijnend soort aardewerk dat in wezen op twee manieren beschilderd kan worden. Het aardewerk kan beschilderd worden voordat het geglazuurd wordt. Maar ongeglazuurd porselein is poreus en zuigt de kleur op, dus het schilderen vergt een enorm goede concentratie omdat de meeste foutjes niet gecorrigeerd kunnen worden. Daarentegen kan de verf ook worden aangebracht nadat het porselein geglazuurd is. Op deze manier versieringen van bloemen aanbrengen werd mijn specialiteit. Dit betekende niet alleen schilderwerk maar ook voor elk stuk porselein een nieuw boeket ontwerpen. En wanneer de schilder geleerd heeft zich te concentreren en afleidingen uit de weg te gaan, leert hij zijn verbeelding te gebruiken om iets moois te creëren.

Nadat ik een aantal jaren bloemen had geschilderd, mocht ik aan de allermoeilijkste categorie beginnen — het schilderen van levende wezens.  Hier kwam mijn vroegere studie van het schilderen van dieren goed van pas.

Een prachtige uitdaging

Dieren schilderen is een prachtige uitdaging omdat elk schepsel levend moet lijken, niet statisch zoals een bloem of een boom. De schilder moet iets weten over de anatomie en gewoonten van de dieren die hij schildert. Op veel van de taferelen die ik schilder, staan bijvoorbeeld dieren in het wild zoals herten met enorme geweien.

Als het op leren over dieren aankomt, is er niets beter dan persoonlijke observatie. Een aantal jaren geleden wilde ik een reeks afbeeldingen van vissen schilderen, dus kocht ik een aquarium met allerlei vissen. Mijn vrouw en ik zaten thuis uren bij het aquarium naar de bewegingen en gewoonten van elke soort vis te kijken. Pas toen ik ze goed had leren kennen, begon ik ze te schilderen.

Wat maakt iemand tot een goed schilder?

Vrienden vragen me soms wat iemand tot een goed porseleinschilder maakt. De schilder moet uiteraard artistiek talent, een goed oog en een vaste hand hebben. Maar er is nog meer nodig. Om als schilder succesvol te zijn, moet iemand de juiste houding tegenover zichzelf, zijn werk en andere mensen hebben. Een goed schilder is een vakman die zich blijft concentreren op het verbeteren van zijn vaardigheid. Hij weet dat hij zonder oefening zijn vaardigheid zou verliezen. Hij houdt nooit op met leren omdat hij naar anderen luistert en hun advies aanneemt.

Nog een laatste punt. De ervaren schilder is ontvankelijk voor de wensen van de klant. Mensen die handgemaakt porselein kopen, willen geen alledaags artikel dat ze een tijdje hebben en dan wegdoen en vervangen. De klant wil een kunstvoorwerp, een artikel met culturele waarde — iets wat de aandacht trekt, het hart verwarmt en het leven van de bezitter verrijkt. De schilder is blij er deel aan te hebben die wensen te vervullen.

Schilderen leidt tot geloof in God

Mijn werk als schilder gaf me de stimulans de bijbel te onderzoeken en een sterk geloof in God te ontwikkelen. Hoe dat zo? Nu, soms heb ik samengewerkt met vogelkenners om illustraties te tekenen en te schilderen voor boeken waar ze aan werkten. Toen ik met zulke illustraties begon, geloofde ik in evolutie. Maar in mijn nauwe contact met verscheidene auteurs kregen we het over het ontstaan van het leven. En door zulke gesprekken veranderde ik van mening.

Wat me opviel was dat hoewel de deskundigen allemaal in evolutie geloofden, ieder zijn eigen theorie had, die vaak strijdig was met die van andere deskundigen. Volgens mij bestaat er geen eensluidende evolutietheorie. Ik concludeerde dan ook dat als de deskundigen het niet eens kunnen worden over een uitleg voor evolutie, het ook voor anderen niet mogelijk zal zijn. Mijn geloof in evolutie ebde dus vanzelf weg. Het enige alternatief voor evolutie is dat het leven op aarde het gevolg is van schepping. Toen ben ik in onze Schepper gaan geloven.

Ik ben heel blij dat mensen plezier beleven aan mijn werk, en dat geeft me een tevreden gevoel. Ik zal altijd mijn liefde behouden voor schilderen en voor porselein.

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Pictures on pages 16 and 17: Mit freundlicher Genehmigung der Staatlichen Porzellan-Manufaktur Meissen GmbH