Trap naar de hemel

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT OP DE FILIPPIJNEN

VOLGENS zeggen is de totale lengte ervan tien keer die van de Chinese muur. Als de afzonderlijke secties ervan achter elkaar zouden worden geplaatst, zouden ze volgens sommigen 20.000 kilometer lang zijn — oftewel de halve wereld rond! Sommigen noemen het zelfs het achtste wereldwonder. Toch hebben veel mensen nog nooit gehoord van deze fantastische bezienswaardigheid op de Filippijnen. Waar hebben wij het over? De trap naar de hemel, de terrasvormige sawa’s van de Cordillera Central. De terrassen liggen verscholen in de heuvels van Luzon en vormen een verbluffend schouwspel van schoonheid en vindingrijkheid.

Waarom zijn ze aangelegd? De hoge bergen van de Cordillera’s zijn zo steil dat ze normaal gesproken niet voor landbouw te gebruiken zijn. Het hellingspercentage ligt soms boven de vijftig. Maar vroegere boeren lieten zich hierdoor niet afschrikken. Tot een hoogte van 1200 meter of nog meer hebben zij duizenden terrassen in de met groen bedekte berghellingen uitgehouwen. Soms liggen er 25, 30 of meer boven elkaar, net als een trap die naar de hemel voert. En elk terras is een bebouwde, bevloeide akker, omgeven door lage aarden dijken en stenen muren. De meeste zijn met rijst beplant en volgen de contouren van de bergen; sommige hellingen buigen naar binnen, andere naar buiten.

Landbouwterrassen worden natuurlijk niet alleen op de Filippijnen aangetroffen. Terrasvormige akkers vindt men ook in andere landen, vooral in Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika en sommige delen van Afrika. Maar de Filippijnse sawa’s zijn in velerlei opzicht uniek. Mario Movillon van het Internationale Rijstonderzoeksinstituut vertelde Ontwaakt!: „De Filippijnse terrassen zijn op veel grotere schaal gebouwd dan terrassen in andere landen. Ze beslaan een aanzienlijk deel van de bergen van de Cordillera.” Een groot deel ervan ligt in de provincie Ifugao. Alleen al van het aantal terrassen moet men wel onder de indruk raken. Ze geven de natuurlijke contouren van de bergen een gebeeldhouwde schoonheid.

 Een wereldwonder?

Is het overdreven ze een achtste wereldwonder te noemen? Wel, sta hier eens bij stil: ze zijn wellicht het allergrootste agrarische project in de menselijke geschiedenis. In december 1995 besloot de UNESCO de sawa’s van Ifugao op de Werelderfgoedlijst te plaatsen. Als gevolg daarvan worden de terrassen nu gelijkgesteld met andere plaatsen van groot historisch of cultureel belang, zoals de Tâdj-Mahal in India, de Galápagoseilanden van Ecuador, de Chinese muur en Angkor Vat in Kambodja. Maar in tegenstelling tot andere oude bouwwerken, zoals de piramiden van Egypte, was de bouw van de terrassen kennelijk een gemeenschapsproject — er werden geen slaven gebruikt. Ook zijn ze niet verlaten maar worden nog steeds actief bebouwd door de Ifugao.

Bij een bezoek aan de terrassen kunt u hun adembenemende schoonheid persoonlijk ervaren. U zult mensen aan het werk zien op de terrassen, die variëren van een paar vierkante meter tot 10.000 vierkante meter. Sommige werkers maken al zingend gaten in de grond om het water te laten doordringen. Anderen planten rijst, verplanten zaailingen of halen hun oogst binnen. Als u op bezoek komt wanneer de nieuwe rijst opkomt, vormen de terrassen een prachtig mozaïek van verschillende tinten groen.

De natte rijstsoorten hebben veel water nodig om te overleven. Dus is er een complex irrigatiesysteem aangelegd. Er wordt water aan bergstroompjes onttrokken waarmee via een ingewikkeld systeem van kanalen en bamboepijpen de terrassen bevloeid worden. Door de zwaartekracht wordt een gestage watertoevoer van terras naar terras gedistribueerd. De terrassen zijn allesbehalve een levenloos monument, ze zijn echt een levend wonder!

 Door wie zijn ze gebouwd?

Het spreekt vanzelf dat deze duizenden terrassen niet van de ene dag op de andere gebouwd kunnen zijn, of zelfs niet in een paar jaar. Vergeet niet dat ze zonder moderne gereedschappen en machines zijn aangelegd. Daarom denkt men dat de bouw van de terrassen minstens een paar honderd jaar geleden begonnen is.

Sommige archeologen zijn zelfs van mening dat het werk wel 2000 jaar geleden begonnen is. Antropologen veronderstellen dat de bouwers vanuit Noord-Indochina of uit Indonesië naar Luzon trokken, zich daar vestigden en zo hun cultuur van sawa’s meebrachten. Na de aanleg van de terrassen werden geleidelijk nieuwe niveaus toegevoegd.

Hoe ervan te genieten

Stel u voor dat wij een tochtje naar de terrassen maken. Eerst nemen wij in Manila een bus met airco naar de stad Banaue in Ifugao. De reis duurt zo’n negen uur. Nu hebben wij een aantal opties. Wij kunnen lopend, op een motor met zijspan of in een jeepney naar verschillende bezienswaardigheden gaan. En als wij de wil en het uithoudingsvermogen hebben, kunnen wij een van de wandelpaden nemen naar berggebieden die alleen te voet toegankelijk zijn. Deze bieden enkele van de spectaculairste uitzichten op de terrassen en geven een betere indruk van de omvang van dit door mensenhanden gemaakte wonder.

Wij kiezen ervoor een jeepney naar het dorp Batad te nemen. De rit over de twaalf kilometer lange hobbelige bergweg kost ons meer dan een uur. Vanaf hier gaan wij verder over een voetpad. Het leidt ons door een verscheidenheid aan bergbegroeiing terwijl wij geleidelijk omhoogklimmen naar een bergkam tussen twee hoge punten. (Er is een kortere weg, maar die is erg steil en wordt afgeraden voor mensen die niet gewend zijn aan zware beklimmingen.) Vanaf de kam dalen wij via een smal pad langzaam af naar Batad.

Na een paar uur wandelen in de heerlijke frisse berglucht bereiken wij eindelijk onze bestemming. Hier bieden de terrassen een schitterende aanblik. Omdat de berghelling waarop Batad gelegen is naar binnen buigt, lijken de terrassen op een gigantisch amfitheater. Ze vormen een interessant lijnenpatroon, het ene niveau boven het andere, net als een trap naar de hemel. Wanneer wij het dorp naderen, zien wij de huizen in de oude Ifugaostijl, die als reusachtige, met gras bedekte paddestoelen door het dorp verspreid liggen.

De mensen zijn vriendelijk en groeten ons wanneer wij hen tijdens hun werk op de terrassen passeren. Misschien verbaast het u de mensen behendig over de rand van een stenen terrasmuurtje te zien lopen om het als pad van het ene naar het andere punt te gebruiken. Anderen klimmen van het ene naar het andere niveau met de vaste tred van een berggeit door strategisch geplaatste keien als hun trap te gebruiken. Van dichterbij bekeken blijkt dat zij blootsvoets zijn. En overal om hen heen is dit spectaculaire uitzicht op de bergterrassen — een zeldzaam voorbeeld van een bouwwerk van de mens dat in de omgeving past en die verrijkt.

Klinkt het interessant? Laat dan bij een bezoek aan de Filippijnen beslist niet de gelegenheid voorbijgaan om de trap naar de hemel te bezichtigen, een levend wonder dat u niet gauw zult vergeten.

[Kader/Illustraties op blz. 18]

De terrassen redden

Hoewel de terrassen er nu nog mooi uitzien, wordt hun voortbestaan bedreigd. Veel van de jongere generatie bergbewoners gaan rijstbouw uit de weg en zoeken werk in andere gebieden. Dit zou kunnen leiden tot een tekort aan ervaren boeren om de terrassen te onderhouden.

Aurora Ammayao, werkzaam voor het Internationale Rijstonderzoeksinstituut, is in Ifugao geboren en zij vertelde Ontwaakt! over nog een gevaar: „De terrassen moeten voortdurend nat gehouden worden, maar door ontbossing is er tegenwoordig een tekort aan water.” Het opdrogen van de watertoevoer zou de ondergang van de terrassen betekenen.

Natuurrampen veroorzaken soms ook problemen. In 1990 werden gedeelten van de terrassen door een aardbeving vernield toen hele berghellingen naar beneden kwamen.

Er worden echter stappen ondernomen om te voorkomen dat de terrassen verdwijnen. In 1996 werd het regeringsbesluit genomen een commissie voor het behoud van de terrassen in Ifugao te vormen. Haar taak? Het onderhoud van de terrassen, met inbegrip van de watervoorziening en de cultuur in het gebied, en ook het herstel van alle beschadigde gedeelten.

Doordat de terrassen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO zijn geplaatst, voelt de Filippijnse regering zich nog meer gedrongen ze te beschermen. En volgens Jean Tuason, vice-directeur van het UNESCO-kantoor in Manila, „zal de UNESCO misschien ook technische en financiële steun geven voor de bescherming en het behoud van de sawa’s”.

[Kaart op blz. 16]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Cordillera Central

 [Paginagrote illustratie op blz. 17]