1. Ko e heigoa ne fakatupu a Paulo ke fiafia ke he tau Kerisiano i Korinito?

KO E tau 55 V.N. Ko e aposetolo ko Paulo ne haia he taone ha Tiroa, ka e nakai maeke a ia ke oti e manamanatu ki Korinito. He mataulu he tau ia, ne fakamamahi a ia ke iloa kua taufetoko e tau matakainaga ki a lautolu ni. Ti mai he manamanatuaga fakamatua, ne fakafano e ia e tohi ke fakatonu a lautolu. (1 Kori. 1:11; 4:15) Ne fakafano foki e ia e matakainaga fakahele haana ko Tito ki a lautolu ti fakatokatoka ki a Tito ke liuaki mai e tala ki a ia i Tiroa. Ne fakatali a Paulo mogonei ki a Tito i Tiroa, he manako lahi ke logona e puhala ne fakafehagai e tau Korinito. Ka kua fakaita lahi ki a Paulo, he nakai liu mai a Tito. Ko e heigoa ha Paulo ka taute? He fina atu a ia ki Maketonia, mo e fiafia haana, ne feleveia a laua. Ne talahau e Tito ko e tau matakainaga i Korinito ne talia fiafia ke he tohi ha Paulo ti kua manako lahi a lautolu ke kitia a ia. He logona e Paulo e tala mitaki ia, ‘ne mua ai haana a fiafia.’​—2 Kori. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Ko e heigoa ne tohi e Paulo ke he tau Korinito hagaao ke he tua mo e fiafia? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai?

² Nakai leva he mole, ne tohi e Paulo e tohi ke uaaki ke he tau Korinito. Tala age a ia ki a lautolu: “Nakai ko e mena fia pule a mautolu ke he ha mutolu a tua, ka ko e tau lagomatai a mautolu ke he ha mutolu a fiafia; ha ko e tua kua tumau ai a mutolu.” (2 Kori. 1:24) Ko e heigoa e kakano ha Paulo ke he mena ia? Ti lata ke lauia fēfē e tau motua Kerisiano he tau kupu ia he vahā nei?

3. (a) Ko e heigoa e kakano ha Paulo he tohi e ia: “Ha ko e tua kua tumau ai a mutolu”? (e) Muitua fēfē he tau motua he vahā nei e fakafifitakiaga ha Paulo?

³ Ne totoku e Paulo ua e vala aoga he tapuakiaga ha tautolu​—ko e tua mo e fiafia. Manatu hagaao ke he tua, ne tohi e ia: “Nakai ko e mena fia pule a mautolu ke he ha  mutolu a tua, . . . ha ko e tua kua tumau ai a mutolu.” Ke he tau kupu nei, ne talahau e Paulo kua mauokafua e tau matakainaga i Korinito, nakai ha ko ia po ke ha tagata foki, ka ko e tua ni ha lautolu ke he Atua. Kitia e Paulo kua nakai lata ke pule ke he tua he tau matakainaga haana, ti nakai manako a ia ke taute pihia. Ne mauokafua a ia ko e tau Kerisiano tua fakamooli a lautolu ne manako ke taute e mena kua hako. (2 Kori. 2:3) He vahā nei, ne muitua he tau motua e fakafifitakiaga ha Paulo he fakakite e mauokafua ke he tua mo e tau kakano he tau matakainaga ha lautolu he fekafekau ke he Atua. (2 Tesa. 3:4) He nakai taute e tau matafakatufono malolō ma e fakapotopotoaga, ne falanaki e tau motua ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu mo e takitakiaga mai he fakatokatokaaga ha Iehova. Mole ia, ko e tau motua he vahā nei kua nakai ko e tau iki he tua he tau matakainaga ha lautolu.​—1 Pete. 5:2, 3.

4. (a) Ko e heigoa e kakano ha Paulo he tohi e ia: “Ko e tau lagomatai a mautolu ke he ha mutolu a fiafia”? (e) Fifitaki fēfē he tau motua he vahā nei e aga ha Paulo?

⁴ Ne talahau foki e Paulo: “Ko e tau lagomatai a mautolu ke he ha mutolu a fiafia.” Mo e talahauaga ia, ne hagaao a ia ki a ia ni mo e tau tagata gahua tata mo ia. Ko e ha kua talahau pihia a tautolu? He tohi taha ia, ne fakamanatu e Paulo ke he tau Korinito e tau hoa tokoua haana he tohi e ia: “Ko Iesu . . . ne fakamatala e mautolu kia mutolu, ko au mo Siluano mo Timoteo.” (2 Kori. 1:19) Lafi ki ai, he mogo ka fakaaoga e Paulo he tau tohi haana e kupu “tau lagomatai,” kua hagaao tumau ke he tau tagata gahua tata haana, tuga a Akula, Apolo, Pisila, Timoteo, Tito, mo e falu. (Roma 16:3, 21; 1 Kori. 3:6-9; 2 Kori. 8:23) He talahau ai: “Ko e tau lagomatai a mautolu ke he ha mutolu a fiafia,” ne fakamafana e Paulo e tau Korinito ko ia mo e tau hoa haana ne manako ke taute e tau mena oti kana kua maeke ia lautolu ke fakaholo ki mua e fiafia he tau tagata oti he fakapotopotoaga. He vahā nei, ko e tau motua Kerisiano ne pihia foki e manako. Kua manako a lautolu ke taute e tau mena oti kua maeke ia lautolu ke lagomatai e tau matakainaga ha lautolu ke ‘fekafekau kia Iehova mo e fiafia.’​—Sala. 100:2; Filipi 1:25.

5. To fakatutala a tautolu ke he tau tali he hūhū fe, ti ko e heigoa kua lata ke fakakite e tautolu?

⁵ Nakaila leva ia, ko e matakau he tau matakainaga fakamakutu ne nonofo he tau faahi kehekehe he lalolagi ne uiina ke tali e hūhū nei, “Ko e heigoa e tau kupu mo e tau gahua he motua ne lafi ke he fiafia haau?” He fakatutala a tautolu mogonei ke he tau kitiaaga he matakau he tau matakainaga, mailoga e puhala he tau talahauaga ha lautolu he fakatatai mo e puhala ne liga tali e koe. Kia fakakite e tautolu oti e puhala kua maeke ia tautolu ke lafi ke he fiafia he fakapotopotoaga ha tautolu. *

6, 7. (a) Ko e heigoa taha puhala ka fifitaki he tau motua a Iesu, Paulo, mo e falu fekafekau he Atua? (e) Ko e ha e manatu e tau higoa he tau matakainaga ha tautolu kua lafi ke he fiafia ha lautolu?

⁶ Tokologa he tau matakainaga ha tautolu ne pehē kua holo ki mua e fiafia ha lautolu ka fakakite he tau motua e fiafia fakatagata ki a lautolu. Taha puhala aoga ke taute pihia he tau motua ko e muitua e fakafifitakiaga ne fakatoka e Tavita, Elihu, mo Iesu. (Totou 2 Samuela 9:6; Iopu 33:1; Luka 19:5.) Igatia e fekafekau nei ha Iehova mo e fakakite e fiafia mooli fakatagata ke he falu he fakaaoga e tau higoa he tau tagata takitaha. Ne loto fakaaue foki a Paulo he aoga ke manatu mo e fakaaoga e tau higoa he tau matakainaga. Fakahiku e ia he taha he tau tohi haana ke fakaalofa atu ke molea e 25 e matakainaga he fakaaoga e tau higoa, putoia a Peresita, ko e matakainaga fifine Kerisiano ne pehē  a Paulo: “Fakaalofa kia Peresita kua fakahele.”​—Roma 16:3-15.

⁷ Uka lahi he falu motua ke manatu e tau higoa. Ka e, ka lali mooli a lautolu ke manatu, kua kakano ai kua tala age a lautolu ke he tau matakainaga ha lautolu, ‘Kua aoga a koe ki a au.’ (Esoto 33:17) To lafi pauaki he tau motua ke he fiafia he tau matakainaga ha lautolu ka manatu e lautolu e tau higoa ha lautolu he fakaaoga ai ka tali a lautolu he Fakaakoaga Kolo Toko po ke falu feleveiaaga.​—Fakatatai Ioane 10:3.

8. Ko e heigoa e taha puhala aoga ne muitua e Paulo e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iehova mo Iesu?

⁸ Ne fakakite foki e Paulo e fiafia haana ke he falu he nava fakamooli, ko e taha puhala aoga ke fakaholo ki mua e fiafia he tau matakainaga. He tohi taha ia ne fakakite e ia e manako haana ke gahua ma e fiafia he tau matakainaga haana, ne tohi e Paulo: “Kua lahi haku a hula ha ko mutolu.” (2 Kori. 7:4) Ko e tau navaaga ia kua maeke ke mafanatia e tau loto he tau matakainaga i Korinito. Fakakite foki e Paulo e tau manatu pihia ke he falu fakapotopotoaga. (Roma 1:8; Filipi 1:3-5; 1 Tesa. 1:8) Ti, he mole e talahau e ia a Peresita he tohi haana ke he fakapotopotoaga ha Roma, ne lafi e Paulo: “Ko ia ne gahua fakalahi ke he gahua he Iki.” (Roma 16:12) Kua mafanatia mooli e navaaga ia ke he matakainaga fifine tua fakamooli! He nava e falu, ne muitua e Paulo e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iehova mo Iesu.​—Totou Mareko 1:9-11; Ioane 1:47; Fakakite. 2:2, 13, 19.

9. Ko e ha e foaki mo e moua e navaaga kua lafi ke he fiafia he fakapotopotoaga?

⁹ Ko e tau motua he vahā nei kua kitia foki e aoga he tala age e tau logonaaga loto fakaaue ha lautolu ke he tau matakainaga ha lautolu. (Fakatai 3:27; 15:23) Ka taute he motua e mena ia, tuga kua tala age a ia ke he tau matakainaga haana: ‘Mailoga e au e mena ne taute e koe. Manamanatu au ki a koe.’ Ti lata mooli he tau matakainaga ke logona e tau kupu fakamalolō he tau motua. Ko e matakainaga fifine he atu tau 50 haana ne tutala hagaao ke he falu he pehē a ia: “Ne lavea au he gahuaaga ke moua e navaaga. Ko e takatakaiaga ne nakai fai fakaalofa mo e lahi e fetoko. Ti ka nava he motua au ha ko e taha mena ne taute e au ma e fakapotopotoaga, ne fakahauhau lahi, ti atihake lahi foki! Ne logona e au e fakaalofa mai he haaku a Matua he lagi.” Ko e matakainaga taane ko e matua tokotaha ne feaki e tau tama tokoua ne logona pihia foki. Nakaila leva e nava mooli he motua a ia. Lauia fēfē ai e matakainaga ha tautolu? Pehē a ia: “Ko e tau kupu he motua ne talahau kua omoomoi mooli ki a au!” E, he nava fakamooli e tau matakainaga, kua fakamalagaki he motua e tau agaaga ha lautolu mo e fakahokulo e fiafia ha lautolu. Ko e mena ia, to fakamalolō fakalahi a lautolu ke fakatumau ke ō he puhala ke he moui “ka e nakai lolelole.”​—Isaia 40:31.

10, 11. (a) Maeke fēfē he tau motua ke muitua e fakafifitakiaga ne fakatoka e Nehemia? (e) Ko e heigoa ka lagomatai e motua ke ta atu e mena fakaalofa fakaagaaga ka taute e tau ahiahi leveki?

¹⁰ Ko e heigoa e puhala aoga pauaki kua fakakite he tau motua e fiafia fakatagata ke he tau matakainaga ha lautolu mo e lafi ke he fiafia he fakapotopotoaga? He fakailoilo ke lagomatai a lautolu kua lata mo e fakamalolōaga. (Totou Gahua 20:28.) Ka taute pihia he tau motua, kua fifitaki e lautolu e tau leveki fakaagaaga i tuai. Mailoga e mena ne taute he leveki tua fakamooli ko Nehemia he kitia e ia falu he tau matakainaga Iutaia haana kua lolelole fakaagaaga. Ne talahau he tala ne matike agataha a ia ti fakamalolō a lautolu. (Nehe. 4:14) He vahā nei, manako e tau motua ke taute pihia. Ne ‘mamatike’ a lautolu​—mo e fakailoilo​—ke lagomatai e tau matakainaga ke mauokafua he tua. Ke foaki e fakamalolōaga fakatagata pihia, ne ahiahi e lautolu e tau matakainaga ha lautolu he  tau kaina ka fakaatā ai he tau tuaga. He tau ahiahi leveki pihia, kua manako a lautolu ke ‘ta atu e taha mena fakaalofa ke lata mo e agaga’ ki a lautolu. (Roma 1:11) Ko e heigoa ka lagomatai e tau motua ke taute pihia?

¹¹ Ato taute e ahiahi leveki, kua lata e motua ke fai magaaho ke manamanatu ke he matakainaga ka ahiahi atu e ia. Ko e heigoa e tau paleko he matakainaga? Ko e heigoa e tau manatu ka atihake a ia? Ko e heigoa e kupu tohi po ke tagata he tala he Tohi Tapu ka felauaki ke he tuaga haana? Ko e manamanatu tuai ia ka lagomatai e motua ke kakano lahi e fakatutalaaga, ka e nakai hagaao ke he tau mena nakai aoga. He magaaho ahiahi leveki, kua fakaatā he motua e tau matakainaga haana ke talahau e tau manatu ha lautolu ka e fanogonogo fakamitaki a ia. (Iako. 1:19) Taha e matakainaga fifine ne pehē: “Kua mafanatia lahi ka fanogonogo e motua mo e loto haana.”​—Luka 8:18.

12. Ko hai he fakapotopotoaga kua lata mo e fakamalolōaga, ti ko e ha?

¹² Ko hai ka aoga mai he moua e tau ahiahi leveki? Ne tomatoma e Paulo e tau motua Kerisiano haana ke “[“matakite,” NW] katoa mo e fuifui mamoe oti kana.” Mooli, ko e tau tagata oti he fakapotopotoaga kua lata ke moua e fakamalolōaga, putoia e tau tagata fakailoa mo e tau paionia ne kua leva tuai e taute fakamooli he fekafekauaga ha lautolu. Ko e ha kua lata ia lautolu ke moua e lalagoaga he tau leveki fakaagaaga? Ha ko e falu mogo ko lautolu foki ne malolō fakaagaaga kua teitei fakaatukehe he tau peehiaga mai he lalolagi kelea nei. Ke fakamaama e kakano kua lata foki e fekafekau malolō he Atua he falu mogo ke moua e lagomatai mai he kapitiga, kia fakatutala la tautolu ke he mena ne tupu ke he moui he Patuiki ko Tavita.

13. (a) Magaaho fe ne tau atu a Isepenopa ki a Tavita? (e) Maeke fēfē a Apisai ke lagomatai a Tavita?

¹³ Nakai leva e fakauku he fuata ko Tavita mo patuiki, ne fehagaaoaki a ia mo Koliato, ko ia ko e tagata Rafā, ne tupu mai he tau tupua po ke, tau tagata makimaki. Ne tamate e Tavita loto malolō e tupua. (1 Samu. 17:4, 48-51; 1 Nofo. 20:5, 8) Fai tau he mole,  he latau mo e tau Filisitia, ne liu foki a Tavita fehagaaoaki mo e tupua. Ko e higoa haana ko Isepenopa, ko e taha foki he tau tagata Rafā. (2 Samu. 21:16) Ka ko e mogonei, ne teitei e tupua ke tamate a Tavita. Ko e ha? Nakai ha kua galo e loto malolō ha Tavita ka kua mategūgū a ia. Talahau he fakamauaga: “Ti lolelole ai a Tavita.” He mailoga agataha e Isepenopa e magaaho ne lolelole e tino ha Tavita, ne “pehe a ia ke keli e ia a Tavita.” Ka e, to tā he tupua a Tavita aki e pelu haana, “ti lagomatai kia ia [Tavita] e Apisai ko e tama a Seruia, ti ta e ia e tagata Filisitia mo e kelipopo ai a ia.” (2 Samu. 21:15-17) Hao fetamaki mooli! Kua loto fakaaue mooli a Tavita he matakite a Apisai ki a ia ti mafiti ke lagomatai a ia he magaaho ne hagahaga kelea e moui haana! Ko e heigoa e tau fakaakoaga ka moua e tautolu he tala nei?

14. (a) Maeke fēfē a tautolu ke kautū ke he tau paleko tuga ha Koliato? (e) Maeke fēfē e tau motua ke lagomatai e falu ke liu moua e malolō mo e fiafia ha lautolu? Talahau e fakataiaga.

¹⁴ He lalolagi katoa, ko tautolu ko e tau tagata ha Iehova kua taute e fekafekauaga ha tautolu pete ne tau mena uka ne tuku e Satani mo e tau matakau haana ke he puhala ha tautolu. Falu ia tautolu ne fehagaaoaki mo e tau paleko makimaki, ka e falanaki katoatoa ki a Iehova, ne totoko e tautolu e “tau Koliato” pihia ti kautū ki a lautolu. Ka e, he falu magaaho ko e taufetului he totoko ke he tau peehiaga he lalolagi nei kua fakamategūgū mo e fakalolelole a tautolu. He tuaga lolelole ia, kua nakai fahia a tautolu ti hagahaga kelea he ‘keli’ po ke, ‘pehia’ he tau peehiaga ne fa mahani a tautolu ke fehagai mo e kautū. He tau mogo pihia, ko e lalagoaga he magaaho tonu ne foaki he motua ka lagomatai a tautolu ke liu moua e fiafia mo e malolō ha tautolu, tuga ne kua logona he tokologa. Ko e paionia he atu tau 60 haana ne pehē: “Fai mogo he mole, ne nakai malolō mitaki au, ti lolelole au he gahua he fonua. Ne mailoga he motua e nakai lahi he malolō haaku ti tutala ai ki a au. Kua atihake e tutalaaga ha maua ne fakavē ke he manatu he Tohi Tapu. Fakagahua e au e tau lagomataiaga haana ki a au, ti aoga ai au.” Lafi e ia: “Ko e fakaalofa mooli he motua ia he mailoga e tuaga lolelole haaku ti foaki e ia ki a au e lagomatai!” E, kua mafanatia mooli ke iloa kua ha ha ia tautolu e tau motua ne matakite ki a tautolu ne tuga mooli a Apisai i tuai, ne mautali ke lagomatai a tautolu.

15, 16. (a) Ko e ha kua ofania mafanatia he tau matakainaga ha Paulo a ia? (e) Ko e ha kua fakaalofa a tautolu ke he ha tautolu a tau motua totonu he fakapotopotoaga?

¹⁵ Ko e gahua uka e leveki. He falu mogo, ne momohe alafia e tau motua ke he pō he manamanatu ke he liogi ma e fuifui he Atua po ke foaki e lalagoaga fakaagaaga ke he tau matakainaga. (2 Kori. 11:27, 28) Kua taute katoatoa agaia he tau motua e tau matagahua ha lautolu mo e fiafia, tuga ne taute e Paulo. Ne tohi e ia ke he tau Korinito: “Kua lahi haku a fiafia ke fakaoti au mo e fakaotioti au ha ko e tau agaga ha mutolu.” (2 Kori. 12:15) Mooli, mai he fakaalofa ha Paulo ke he tau matakainaga, ne foaki katoatoa e ia a ia ke fakamalolō a lautolu. (Totou 2 Korinito 2:4; Filipi 2:17; 1 Tesa. 2:8) Ko e mena ia ni ati ofania mafanatia he tau matakainaga a Paulo!​—Gahua 20:31-38.

¹⁶ Ko tautolu ko e tau fekafekau he Atua he vahā nei kua fakaalofa foki ke he ha tautolu a tau motua Kerisiano totonu mo e fakaaue ki a Iehova ke he tau liogi fakatagata ha tautolu he foaki mai a lautolu. Ne fakatupu ki mua e lautolu e fiafia ha tautolu he fakakite e fiafia fakatagata ki a tautolu. Kua logona e tautolu e monuina lahi ha ko e tau ahiahi leveki ha lautolu. Lafi ki ai, fakaaue a tautolu ke he mautali ha lautolu ke lagomatai a tautolu he tau magaaho ka logona hifo e tautolu e fakaatukehe he tau peehiaga he lalolagi nei. E, ko e matakite he tau motua Kerisiano pihia kua eke mooli mo ‘tau lagomatai ke he ha tautolu a fiafia.’