1, 2. (a) Ko e heigoa ati hūhū ai a tautolu: “Ato a fe?” (e) Fakamalolō fēfē he tau fakafifitakiaga he tau fekafekau fakamooli he vahā i tuai a tautolu he vahā nei?

“ATO a fe?” Ko e hūhū a ia ne hūhū he tau perofeta fakamooli ko Isaia mo Hapakuka. (Isaia 6:11; Hapakuka 1:2) He tohi he Patuiki ko Tavita e Salamo 13, ne lagafā e hūhū pihia a ia. (Salamo 13:1, 2) He takatakai a Iesu Keriso he tau tagata ne nakai tua, hūhū a ia: “Ato a fe?” (Mataio 17:17) Liga hūhū pihia foki a tautolu he vahā nei.

² Ko e heigoa ati hūhū ai a tautolu: “Ato a fe?” Liga ko e taha mena nakai fakafili tonu ne tupu ki a tautolu. Po ke liga gagao po ke fuakau a tautolu. Liga tupetupe a tautolu ha kua nonofo he “tau aho uka.” (2 Timoteo 3:1) Po ke liga ko e tau aga hehē he tau tagata ne takatakai ia tautolu ne fakatupu a tautolu ke mategūgū mo e loto lolelole. Pete ne kakano, kua atihake ke iloa kua nakai tiaki e Iehova e tau fekafekau  fakamooli haana ne hūhū pihia he vahā i tuai.

3. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ka fehagai mo e tuaga uka?

³ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ka fehagai mo e tuaga kua uka ke fakauka? Ko e matakainaga ha Iesu ko Iakopo ne omoomoi ke talahau ki a tautolu: “Ko e tau matakainaga na e, kia fakauka a mutolu ato hohoko ke he haele mai he Iki.” (Iakopo 5:7) Ti kua lata a tautolu oti ke fakauka. Ka ko e heigoa e fakauka, ti maeke fēfē a tautolu ke fakakite e aga mitaki nei?

4, 5. (a) Ko e heigoa e fakauka, ti maeke fēfē a tautolu ke fakauka? (e) Fakamaama fēfē e Iakopo e fakauka? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁴ Pehē e Tohi Tapu kua moua mai e fakauka he agaaga tapu he Atua. He nakai ha ha i ai e lagomatai he Atua, to uka ma e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke fakauka he tau tuaga uka lahi. Ko e mena fakaalofa mai he Atua e fakauka, ti fakamooli e tautolu e fakaalofa ki a Iehova mo e falu ka fakakite ai e tautolu. Ka nakai fakauka a tautolu, to lolelole e fakaalofa he vahāloto ha tautolu mo e falu. (1 Korinito 13:4; Kalatia 5:22) Ko e heigoa ne putoia he fakauka? Putoia ai e fakamanavalahi he tau tuaga uka ka e aga mitaki agaia. (Kolose 1:11; Iakopo 1:3, 4) Lagomatai foki he fakauka a tautolu ke fakatumau e fakamooli ki a Iehova pete ni e tau lekua ne moua e tautolu. To lagomatai ai ki a tautolu ke kalo kehe he taui atu ka matematekelea a tautolu. Pehē e Tohi Tapu kua lata a tautolu ke talia fakamakai e lata ke fakatali. Ko e fakaakoaga aoga lahi a ia kua fakaako e tautolu mai he Iakopo 5:7, 8. (Totou.)

⁵ Ko e ha kua lata a tautolu ke makai ke fakatali ke he mena ka taute e Iehova? Fakatatai he tutaki ko Iakopo e tuaga ha tautolu ke he tagata gahua fonua. Pete he gahua malolō e tagata gahua fonua ke tō e tau akau haana, nakai tautaofi e ia e matagi po ke mafiti he tupu he tau akau. Lata a ia ke fakatali fakatekiteki ke he “tau fua mitaki he kelekele.” He puhala pihia, loga e mena ne nakai maeke a tautolu ke pule ki ai he fakatali a tautolu ke he tau maveheaga ha Iehova ke fakamooli. (Mareko 13:32, 33; Gahua 1:7) Tuga e tagata gahua fonua, lata a tautolu ke fakatali fakatekiteki.

6. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakafifitakiaga he perofeta ko Mika?

⁶ Ne fakauka e perofeta ko Mika ke he tau tuaga uka, tuga ni a tautolu he vahā nei. Moui a ia he magahala ne pule e Patuiki ko Ahasa. Ko e patuiki kelea lahi a Ahasa. Ko e fua, lahi e mahani hepehepe he motu. Kua kelea lahi e tuaga ati pehē e Tohi Tapu hagaao ke he tau tagata “kua eke fakamitaki e lautolu e tau mena kelea.” (Totou Mika 7:1-3.) Iloa e Mika nakai maeke a ia ke hiki e tuaga. Ti ko e heigoa ne taute e ia? Pehē a ia ki a tautolu: “Ko au, to tatali atu au kia Iehova, to amaamanaki au ke he Atua he haku a fakamouiaga; to fanogonogo mai haku Atua kia au.” (Mika 7:7) Tuga a Mika, lata foki a tautolu ke fakakite e “amaamanaki” po ke aga fakatali.

7. Ko e ha kua lahi atu e mena ke taute e tautolu he nakai ni fakatali ki a Iehova ke fakamooli e tau maveheaga haana?

⁷ Ka ha ha ia tautolu e tua ne tuga ha Mika, to makai a tautolu ke fakatali ki a Iehova. Ko e tuaga ha tautolu kua nakai tuga he tagata he fale puipui hane fakatali ke he  aho ka tamate a ia. Kua poaki ki a ia ke fakatali, ti nakai amanaki atu a ia ke he aho ia. Ka e kehe lahi mahaki e mena ia mai he ha tautolu! Kua makai a tautolu ke fakatali ki a Iehova he iloa e tautolu to fakamooli e ia e maveheaga haana he magaaho tonu, ke foaki mai ki a tautolu e moui tukulagi! Ti “fakauka katoatoa, mo e fakamanavalahi katoa mo e fiafia” a tautolu. (Kolose 1:11, 12) He fakatali a tautolu, kua fakaeneene a tautolu ke nakai gūgū ha kua nakai mafiti e mena ne taute e Iehova. Ka taute pihia e tautolu, to nakai fiafia a ia.​—Kolose 3:12.

8. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he tau tagata taane mo e tau fifine fakamooli ne momoui i tuai?

⁸ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke makai fakalahi ke fakauka? Maeke a tautolu ke manamanatu ke he tau tagata taane mo e tau fifine fakamooli ne momoui i tuai ne kua fakatali fakatekiteki ki a Iehova ke fakamooli haana tau maveheaga. (Roma 15:4) He manamanatu a tautolu hagaao ke he tau fakafifitakiaga ha lautolu, mitaki ke manatu e loa he magaaho ne lata a lautolu ke fakatali, kakano ne makai a lautolu ke fakatali, mo e puhala ne fakamonuina e Iehova a lautolu ha ko e fakauka ha lautolu.

9, 10. Fiha e loa he fakatali a Aperahamo mo Sara ki a Iehova?

⁹ Manamanatu ke he fakafifitakiaga ha Aperahamo mo Sara. Ha kua fakakite e laua e “tua mo e fakauka,” ne moua e laua e “mena kua talahaua mai.” Talahau he Tohi Tapu ki a tautolu “ne fakauka ni a  [Aperahamo],” ti mavehe a Iehova to fakamonuina e ia a Aperahamo ti eke a ia mo matua he motu lahi. (Heperu 6:12, 15) Ko e ha ne lata a Aperahamo ke fakakite e fakauka? Ha ko e mena to loa e magaaho ato fakamooli e maveheaga ia. He Nisana 14 he tau 1943 ato fai Keriso, ne o atu a Aperahamo mo Sara mo e tau tagata oti he magafaoa ha laua ke he taha faahi he Vailele ko Eufirate mo e hohoko atu ke he Motu he Maveheaga. Ka kua fakatali a Aperahamo ke 25 e tau ato fanau e tama taane haana ko Isaako, mo e 60 foki e tau ato fanau e tau mokopuna haana ko Esau mo Iakopo.​—Heperu 11:9.

¹⁰ Lahi fēfē e Motu he Maveheaga ne moua e Aperahamo? Pehē e Tohi Tapu “kua nakai age [e Iehova] foki māna ha fonua i ai nakai fakai ha mena ke tu ai hana hui; ka e talahau mai, ke age ai e ia kia ia ke eke mo fonua māna, katoa mo e hana fanau ka mole atu a ia, ka e nakaila fai fanau a ia.” (Gahua 7:5) Ato hoko laia ke he 430 e tau he mole e fina atu ha Aperahamo ke he taha faahi he Vailele ko Eufirate ti eke e magafaoa haana mo motu ke nonofo he matakavi ia.​—Esoto 12:40-42; Kalatia 3:17.

11. Ko e ha ne makai a Aperahamo ke fakatali, ti ko e heigoa e tau monuina kua kitia e ia ha ko e fakauka haana?

¹¹ Ne makai a Aperahamo ke fakatali ha kua iloa e ia to fakamooli tumau e Iehova e tau maveheaga Haana. Tua a ia ki a Iehova. (Totou Heperu 11:8-12.) Fiafia a Aperahamo he fakatali pete he nakai kitia oti e ia e tau maveheaga he Atua kua fakamooli ato mate a ia. Ka e manamanatu la ke he fiafia ha Aperahamo ka liu tu mai a ia ke he lalolagi parataiso. To ofo a ia ka totou ke he tala hagaao ke he moui haana mo e magafaoa haana i loto he Tohi Tapu. * (Kikite matahui tala.) Manamanatu la ke he fiafia haana ke iloa e vala aoga haana he fakamooli e finagalo ha Iehova hagaao ke he Mesia ne mavehe! Maeke a tautolu ke iloa to logona hifo e ia e uho lahi he tau monuina ia ne fakatali a ia ki ai.

12, 13. Ko e ha kua lata a Iosefa ke fakauka, ti ko e heigoa e aga mitaki ne moua e ia?

¹² Ko e mokopuna ha Aperahamo ko Iosefa ne makai foki ke fakauka. Ne matematekelea a ia he falu nakai fakafili tonu. Fakamua, ne fakafua he lafu haana a ia ke fakatupa he kavi he 17 e tau moui haana. Ti tukupau fakakelea a ia he lali ke fakapilo e hoana he iki haana ti tuku a ia he fale puipui. (Kenese 39:11-20; Salamo 105:17, 18) Pete ko Iosefa e fekafekau fakamooli he Atua, ne tuga na fakahala a ia ka e nakai fakamonuina. Ka e mole e 13 e tau, ne hiki katoa e tuaga. Fakatoka mai a Iosefa he fale puipui ti eke a ia mo pule malolō ke uaaki i Aikupito.​—Kenese 41:14, 37-43; Gahua 7:9, 10.

¹³ Taute kia he tau nakai fakafili tonu pihia a Iosefa ke loto kona? Logona hifo kia a ia kua tiaki e Iehova a ia? Nakai. Fakatali fakatekiteki a Iosefa. Ko e heigoa ne lagomatai a ia? Ko e tua haana ki a Iehova. Maama e ia ko Iehova ne pule. Kitia ai e tautolu ke he mena ne tala age e ia ke he lafu haana: “Ua matakutaku a mutolu; ko au kia ke hukui aki e Atua? Ko e moli ne eke e mutolu ke kelea ai au; ka ko Atua ne eke  e ia ke fakahiku ke he mitaki, kia hokotaki ai e fakamoui ke he tau tagata tokologa, tuga ne fakamoli ai ke he vaha nai.” (Kenese 50:19, 20) Iloa e Iosefa ko e fakatali ke he tau monuina mai ia Iehova ne uho lahi ai.

14, 15. (a) Ko e ha ne ofoofogia e fakauka ha Tavita? (e) Ko e heigoa ne lagomatai a Tavita ke fakatali fakatekiteki?

¹⁴ Ko e Patuiki ko Tavita ne matematekelea foki ke he loga e tau nakai fakafili tonu. Fakauku e Iehova a Tavita ke eke mo patuiki ha Isaraela he mogo ne tote a ia. Ka e 15 foki e tau he fakatali a Tavita ato eke a ia mo patuiki ke he magafaoa ni haana. (2 Samuela 2:3, 4) Fai magaaho he magahala ia ne hola a Tavita mo e fakamumuli mai he Patuiki ko Saulo ne lali ke tamate a ia. * (Kikite matahui tala.) Ko e fua, nakai fai kaina a Tavita. Ne nofo a ia he motu kehe po ke he tau ana he tutakale. Fakahiku ai, ne mate a Saulo he malētau. Ka e fakatali agaia a Tavita kavi ke he fitu foki e tau ato eke a ia mo patuiki he motu katoa ha Isaraela.​—2 Samuela 5:4, 5.

¹⁵ Ko e ha kua makai a Tavita ke fakatali fakatekiteki? Tuku mai e ia e tali he salamo taha ia ne lagafā foki e hūhū haana: “Ato a fe?” Pehē a ia: “Ka ko au nai, to tua au ke he hāu a fakaalofa, to fiafia hoku loto ke he hāu a fakamouiaga. To lologo atu au kia Iehova, ha kua mahani mitaki mai a ia kia au.” (Salamo 13:5, 6) Iloa e Tavita kua fakaalofa a Iehova ki a ia mo e to fakamooli tumau ki a ia. Manamanatu a ia ke he tau magaaho fakamua ne lagomatai e Iehova a ia, ti amanaki atu a ia ke he magaaho ka utakehe e Iehova e tau kamatamata haana. Iloa e Tavita ne uho ke fakatali ke he tau monuina ha Iehova.

16, 17. Fakatoka fēfē e Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso e tau fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he makai ke fakatali?

¹⁶ Nakai ole a Iehova ki a tautolu ke taute e taha mena ne nakai makai a ia ke taute. Fakatoka e ia e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he makai ke fakatali. (Totou 2 Peteru 3:9.) Ma e fakatai, totou afe he tau tau kua mole he kaina ko Etena ne tukupau e Satani a Iehova he nakai fakafili tonu. Kua “tatali” a Iehova ma e magaaho ke fakatokoluga katoatoa e higoa haana. Ko e tau monuina homo ue atu ka moua e lautolu “kua tatali atu kia ia.”​—Isaia 30:18.

¹⁷ Ko Iesu foki ne makai ke fakatali. He nofo a ia ke he lalolagi, ne fakamooli a ia ato hoko ke he mate. He tau 33, ne foaki e ia e uho he poa haana ki a Iehova he lagi. Ka e lata a ia ke fakatali ke hoko ke he 1914 ato kamata e pule ko e Patuiki. (Gahua 2:33-35; Heperu 10:12, 13) Pete ia, fakatali agaia a Iesu ato hoko e fakaotiaga he haana Pule Afe Tau ato fakaotioti e tau fī oti kana haana. (1 Korinito 15:25) Ko e magaaho loa a ia ke fakatali. Ka ko e fakatali ke he tau monuina ia ne uho ai.

18, 19. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke makai ke fakatali fakatekiteki?

¹⁸ Maaliali ai, manako a Iehova ki a tautolu ke fakauka he makai ke fakatali. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke taute e mena nei? Lata a tautolu ke liogi ma e agaaga tapu he Atua. Manatu, ko e fakauka ne moua mai he agaaga tapu he Atua. (Efeso 3:16; 6:18; 1 Tesalonia 5:17-19) Ti olelalo ki a Iehova ke lagomatai a koe ke fakauka fakatekiteki!

¹⁹ Manatu foki e mena ne lagomatai a Aperahamo, Iosefa, mo Tavita ke fakatali fakatekiteki ma e tau maveheaga ha Iehova ke fakamooli. Ko e ha lautolu a tua mo e falanaki ki a Iehova. Ne nakai ni manamanatu a lautolu ki a lautolu mo e tau mena ne loto a lautolu ki ai. Ka manamanatu a tautolu ke he fua mitaki ne moua e lautolu, to fakamalolō foki a tautolu ke fakakite e aga fakatali.

20. Ko e heigoa kua lata ke eketaha a tautolu ke taute?

²⁰ Ti pete e liga taufetului a tautolu mo e tau kamatamata, kua eketaha a tautolu ke fakakite e aga “amaamanaki.” Liga hūhū hifo a tautolu falu magaaho: ‘Iehova na e, ato a fe?’ (Isaia 6:11) Ka ko e lagomatai he agaaga tapu he Atua, to fifitaki e tautolu e perofeta ko Ieremia mo e pehē: “Ko Iehova ko e haku a tufaaga haia,” ti “Ko e mena ia ke amaamanaki ai au kia ia.”​—Tagi Aue 3:21, 24.