Notajuan opeuj nomachtiaj Biblia kanaj ipan xiuitl 1920, ijkuakon yejuamej xinonamiktiayaj. Nejua oninemiko ipan 1939 ne Inglaterra. Desde ijkuak nipitentsin katka notajuan nechuikayaj ipan tlanechikoltin niman melak nikuelitaya tlanechikojli Kampa Tomachtiaj iTekiyo toTajtsin. Melak kuajli nikilnamiki ijkuak kemach ika sejpa onitlejkok ipan plataforma. Pampa san chikuasen xiuitl nikpiaya, xnajsiya ipan atril, ika yejon, ononek nitlejkos ipan se caja. Ijkuak onikitak ika ompa nemiyaj miyekej tokniuan akin iuejueyimej katkaj, melak oninomojti.

Notaj onexchijchiuili se amatsintli tlen ueliskia nikteititis ijkuak nontenojnotsaskia. Nikpiaya chikueyi xiuitl ijkuak kemach ika sejpa san noselti onitenojnots. Ipan kachtopa kajli kampa onontlatetepini, onechuajtlatlapouili se tlakatl akin okipouj on amatsintli tlen nikitkiya niman nimantsin okinek kiselis libro “Sea Dios veraz”. Melak oniyolpak niman onikijlitiuetsito notaj. Melak nechyolpaktiaya nitenojnotsas niman nias tlanechikoltin. Yejon onechpaleui manikneki chikauak niktekichiuilis Jehová.

Tlen kijtoua Biblia más oajsik ipan noyojlo ijkuak notaj opeuj nechintlajtlanilia revistas La Atalaya. Ijkuak yejkoyaj revistas, nimantsin nikinpouaya. Melak opeuj niktlasojtla Jehová, ika yejon, itech oninosentemakak.

Ipan 1950, nejua iuan notajuan otiajkaj ne Nueva York ipan se ueyi tlanechikojli tlen itoka katka “Aumento de la Teocracia”. Programa tlen onopanolti ipan tonajli jueves 3 de agosto itoka katka “Día del misionero”. Tlamachtijli itech apolaktilistli okipanolti tokniuj Carey Barber, akin sakin onen ipan Grupo akin Tlayekana ipan nochi tlanechikoltin. Itlamiyan itlamachtil,  tokniuj otexchiuili ome tlajtoltilistin akin toapolaktiskiaj, niman nejua oninotelkets niman chikauak onikijto: “¡Kema!”. Maski san nikpiaya 11 xiuitl, kuajli nikmatstoya ika melak ueyi kijtosnekiya tlen yoniktlapejpenijka. San ika, nikmakasiya nikalakis ijtik atl pampa xueliya niapanouaya. Notío onechuikak hasta kampa nechapolaktiskiaj niman onechijli ika xtlaj nopan nochiuaskia. Pampa san totoka onechapolaktijkej nion xoninotelkets ijtik atl. Se tokniuj onechapolakti niman okse onechuajkixti. Desde ijkuakon, Jehová nochipa yonechijli kenon kineki maniktekichiuili.

Ijkuak onitlan ninomachtia ipan escuela, niknekiya ninochiuas precursor. San ika, akin nechmachtiayaj nochipa nechijliayaj maniuiya universidad, niman ijkon onikchiuj. San ika, sakin onikitak ika tla ok ninomachtiskia, xok ueliskia chikauak niktekichiuilis Jehová. Ika yejon, onijkajkauj ika ninomachtia universidad ijkuak kemach yoninomachtijka se xiuitl. Oniknots Jehová niman, onikintitlanili akin nechmachtiayaj se carta kampa onikimijli ika nikisaskia de universidad. Pampa melak nitlaneltokaya itech Jehová, san oniuajkistia, nimantsin oninochiuj precursor.

Opeuj chikauak niktekichiuilia Jehová ipan julio de 1957 ne Wellingborough. Onikintlajtlanili tokniuan akin nemiyaj Betel de Londres manechijlikan iuan akinon ueliskia nitenojnotsas. Niknekiya nitenojnotsas iuan yakaj akin manechmachti kenon más kuajli nitenojnotsas. Tokniuj Bert Vaisey miyek tlen onechmachti. Yejua melak kuajli tenojnotsaya niman onechpaleui manikpiya se horario para nitenojnotsas. Ipan tlanechikojli kampa nitlapaleuijtoya, nemiyaj chikuasemej tokniuan akin iuejueyimej katkaj, nejua niman tokniuj Vaisey. Melak opeuj nitlaneltoka itech Jehová pampa nochipa ninomachtiaya tlen tikitaskiaj ipan tlanechikoltin, pampa nikinpanoltiaya tlamachtiltin niman pampa nitlanankiliaya.

Sakin ika onechtsaujkaj pampa xoniknek ninochiuas soldado, onikixmat se precursora especial akin itoka katka Barbara. Otonamiktijkej ipan 1959 niman tiknektoyaj tontlapaleuiskej maski san kanon techontitlaniskiaj. Kachtopa otechontitlankej matitlapaleuitij ne noroeste de Inglaterra kampa noixmati ken Lancashire. Ipan 1961, oniaj ipan Tlamachtijli itech iTekiyo Tekiuajyotl tlen onopanolti ne Betel de Londres. Ijkuak otlan yejuin tlamachtijli, onechijlikej ika nitlapaleuiskia ken tlayekanketl ipan circuito. Yejon melak onechmojkatlachialti. Onechijlikej ika ne Birmingham se tlayekanketl ipan circuito nechmachtiskia kenon nikchiuaskia notekiyo. Ompa oninen ome semana, niman nosiuauj Barbara noijki nouan oyaj. Sakin otiajkej Lancashire niman Cheshire kampa titlapaleuiskiaj ipan circuito.

Ipan agosto de 1962, ijkuak tinemiyaj de vacaciones, otikselijkej se carta tlen otechuajtitlanili sucursal. Ipan yejon carta noijki uajlayaj seki solicitudes tlen ueliskia tiktemiltiskej tla tiknekiyaj tiaskej iTlamachtil Galaad. Nejua iuan Barbara otikchiuilijkej teoyotl Jehová, otikintemiltijkej solicitudes niman oksejpa nimantsin otikomintitlankej sucursal. Opanok makuijli metstli niman  otoojuitlalijkej para Brooklyn (Nueva York) kampa tikseliskiaj iTlamachtil Galaad número 38. Ompa techmachtiskiaj majtlaktli metstli.

Ompa xsan otechmachtijkej itech iTlajtol toTajtsin niman itech ikalpan, noijki otechititijkej kenon tokniuan ipan nochi tlaltikpaktli kichiuaj itekiyo toTajtsin. Nejua iuan nosiuauj nion xitikajxiltiayaj 25 xiuitl, kuakon, tokniuan akin imiuan otomachtijkej melak otechpaleuijkej. Melak niktlasojkamati ika ouel onikpaleui se tokniuj akin otechmachti, tokniuj Fred Rusk. Yejua onechititi ika tla nikitaya ika yakaj nonekiya noyektlalis niman niknekiya itlaj nikijlis, kachtopa nonekiya nikitas tlenon kijtoua Biblia. Ipan iTlamachtil Galaad, sekimej tokniuan otechinmakakej seki tlamachtiltin, ken tokniuj Nathan Knorr, Frederick Franz niman Karl Klein. Noijki, melak kuajli otikitakej kenon yolyemanki katka tokniuj Alexander Macmillan. Yejua okipanolti se tlamachtijli kampa kuajli otechititi kenon Jehová okiyekan ikalpan itech xiuitl 1914 hasta ipeujyan 1919.

Ijkuak itlamiskia totlamachtil, tokniuj Knorr otechijli ika techontitlaniskiaj Burundi, se país tlen onka África. Ijkuak ijkon otechijli, otiktejtemojtiuetsitoj se Anuario ipan ibiblioteca Betel niman ijkon tikitaskej kechmej tokniuan nemiyaj Burundi. San ika, nion se toamatlajkuilol xtlajtouaya itech Burundi. Otikasikamatkej ika tiaskiaj kampa xkeman notenojnotsaya niman kampa nion xtitlaixmatiyaj. Maski melak tomojtiayaj, teoyotl melak otechpaleui.

Kampa otechontitlankej melak sejneka katka: ompa sejneka chantiyaj, xijkon seua katka ken kampa tiualeuayaj... niman okse tlajtojli tlajtouayaj. Aman nonekiya tomachtiskej francés. Noijki nonekiya tiktejtemoskej kanon tichantiskiaj. Ijkuak kemach ome tonajli tikuikayaj ne Burundi, otechtlajpalotikis Harry Arnott, se tokniuj akin iuan otomachtijkej ipan iTlamachtil Galaad. Yejua okititlankej matlapaleuiti Zambia. Niman, melak kuajli ika ompa opanok pampa otechpaleui matiknextikan kanon tichantiskej. San ika, nimantsin otikixnamijkej tlen ouijtika. Akin tekitiyaj ipan inmigración opeuj techtlauelitaj pampa xitlaj kimatiyaj itech iteixpantijkauan Jehová. Ijkuak kemach itikuelitstoyaj titenojnotsaskej ipan yejon país, otechijlikej ika xueliskia ompa tinemiskiaj tla xtikpiayaj se permiso kampa manesi ika tekiuajkej techkauiliayaj ompa matitekitikan. Ipampa yejuin, ononek tiaskej Uganda.

 Achijtsin tomojtiayaj tiaskej Uganda pampa xtikpiayaj se visa, san ika, otitlaneltokakej itech Jehová. Se tokniuj, akin ualeuaya Canadá niman ompa tlapaleuijtoya, otlajto iuan se tlakatl akin tekitiya ipan inmigración. Okijli tlenon topan nochiujtoya, niman yejon tlakatl otechkauili matinemikan Uganda seki metstin chika tikixtiayaj topermiso niman ijkon ueliskia tichantiskej Uganda. Ompa otikitakej kenon Jehová otechpaleui.

Ne Uganda, tokniuan yopeujkaj tenojnotsaj niman inemiyaj 28 tokniuan ipan nochi yejon país. Kampa titenojnotsayaj tikinnextiayaj miyekej akin tlajtouayaj inglés. San ika, nimantsin otikitakej ika nonekiya tiueliskej se tlajtojli tlen ompa tlajtouayaj tla tiknekiyaj tikinpaleuiskej makixmatikan Jehová. Otikijtokej tomachtiskej tlajtojli luganda pampa, kampa tejuamej titenojnotsayaj, ne Kampala, miyekej tlajtouayaj yejon tlajtojli. Xnimantsin otiuelkej yejon tlajtojli, san ika, otikitakej ika miyekej más kuajli techkakiyaj pampa tikinnojnotsayaj ika intlajtol. Opeuj tikitaj tlenon más ueliskia kinpaleuis akin tikinmachtiayaj, niman yejuamej techijliayaj tlenon kinemiliayaj itech tlen ueltiayaj.

Melak tiyolpakiyaj ijkuak tikitayaj ika miyekej kinekiyaj kikakiskej iTlajtol toTajtsin. Niman melak otiyolpajkej ijkuak otechijlikej ika nitlapaleuiskia ken tlayekanketl ipan circuito ipan nochi yejon país. Sucursal de Kenia otechijli matikintejtemokan kalpamej kampa ueliskia kintitlaniskiaj precursores especiales. Miyekpa, akin xkixmatiyaj Jehová melak kuajli otechselijkej niman sekimej hasta otechtlakualtijkej.

Sakin, oksekan ononek nontetlajpalos. Ne Kampala, onikajsik se tren niman ijkon nias Mombasa, tlen onka Kenia. Oniuejkauj ome tonajli para najsis. Sakin, onikajsik se barco niman ijkon najsis islas Seychelles, tlen onkatij ipan océano Índico. Sakin, kanaj itech xiuitl 1965 hasta 1972, nejua iuan Barbara miyekpa otitetlajpalotoj ipan yejuin islas, kampa nemiyaj omemej tokniuan. Ijkuakon onochijchiuj se grupo, niman sakin, yejuin grupo onochiuj se tlanechikojli. Noijki onikintlajpaloto tokniuan akin chantiyaj Eritrea, Etiopía niman Sudán.

Ne Uganda, opeuj tikixnamikij tlen ouijtika. Soldados okixnamijkej tekiuaj niman aman yejuamej tlayekanayaj. Nochi tlen opanok onechititi ika melak kuajli tla se kitlakamati tlen kijtoua Biblia, kampa kijtoua: “Xmakakan César on tlen yejua iyaxka” (Mar. 12:17). Sejpatipan, okinnauatijkej nochimej akin xompa chanejkej manoamatlalitij kampa policías niman ijkon tekiuajkej ueliskia kimatiskej ika yejuamej ompa chantitoyaj. Tejuamej nimantsin ijkon otikchiujkej. Seki tonaltin sakin, ijkuak nitlanejnemiltiaya ne Kampala iuan se tokniuj misionero, policías otechteltijkej. Melak otomojtikej, hasta tiyoltejtekuiniyaj. Policías okinemilijkej ika tejuamej san otiichtakatlachiatoj inpaís, ika yejon, otechuikakej comisaría. Ompa otikimijlikej ika tejuamej san timisioneros katkaj niman ika yotoamatlalijkaj ijkon ken otlanauatijkaj. San ika, xotechkakisnejkej. Kuakon, policías otechuikakej ipan se kajli kampa yejuamej tekitij, tlen onkatka nisiuj kampa tejuamej tichantiyaj. Ompa otechixmat se policía akin otechitak ijkuak otoamatlalitoj, niman otlanauati matechmakauakan. ¡Melak otiyolpajkej ijkuak otechmakaujkej!

Ipan yejon tonaltin, soldados miyekan tlatsakuiliayaj ipan carreteras. Melak tomojtiayaj ijkuak techteltiayaj, niman más tomojtiayaj ijkuak yejon soldados yotlauankaj. San ika, nochipa  tikchiuayaj teoyotl, niman, ijkuak techkauiliayaj matipanokan, ika toyojlo tomachiliayaj. Melak otechajman ika ipan 1973 otlanauatijkej ika nochimej misioneros akin xompa chanejkej katkaj makisakan de Uganda.

Ipampa yejuin, oksekan otechontitlankej. Aman otitlapaleuitoj Costa de Marfil, tlen nokaua África occidental. Melak onopatlak tonemilis: ompa sejneka chantiyaj, oksejpa nonekiya titlajtoskej francés... niman nonekiya tichantiskej imiuan oksekimej misioneros. San ika, ijkuak tikitayaj ika miyekej kinekiyaj ueliskej tlen melauak, tikitayaj ika Jehová techpaleuijtoya. Titlaneltokayaj itech Jehová, niman yejua nochipa techijliaya kenon kinekiya matiktekichiuilikan.

Ijkuak tlapajtikej okijlikej Barbara ika kipiaya cáncer, tiomemej melak otajmankej. Miyekpa tiayaj Europa para makipajtikan, san ika, ipan 1983 más opeuj kualo. Otikimijlikej tokniuan ika xok ueliskia titlapaleuiskej África. Melak otajmankej ijkuak ijkon otikchiujkej.

Ijkuak itinemiyaj Betel de Londres, yejua más opeuj kualo niman, sakin, omik. Tokniuan akin nemiyaj Betel melak onechpaleuijkej. Se tokniuj iuan isiuauj melak onechpaleuijkej nochipa manitlaneltoka itech Jehová niman maka melak maninajmana. Sakin, onikixmat se tokniuj akin uajtlapaleuiaya Betel akin itoka Ann. Ijkuak yejua más ichpochtli katka tlapaleuiaya ken precursora especial. Kuajli nesiya ika kitlasojtlaya Jehová niman ika chikauak kipiaya itlaneltokil. Ipan 1989 iuan oninonamikti niman, desde ijkuakon, titlapaleuiyaj ipan sucursal de Londres.

Desde 1995 hasta 2018, Grupo akin Tlayekana ipan nochi tlanechikoltin yonechtlajtlanili manikintlajpaloti sucursales ipan 60 países. Yejon yonechpaleui manikita ika Jehová kinteochiua itekipanojkauan maski san tlenon kixnamikij.

Ipan 2017, onechijlikej manitetlajpaloti África. Onikuikak nosiuauj Ann ne Burundi, niman melak oniyolpak ijkuak onikitak kenon melak yomiyekiyakej tokniuan ipan yejon país. Ipan yejon ojtli kampa nitenojnotstinemiya ipan 1964, aman ompa onka Betel. Ipan yejon país, aman nemij más de 15,500 tokniuan.

Ipan 2018, melak oniyolpak pampa onechijlikej ika noijki nontetlajpaloskia ne Costa de Marfil. Ijkuak otajsikej Abiyán, se ueyikalpan tlen onka ipan yejon país, melak kuajli oninomachili. Ijkuak itinemiyaj Betel, opeuj nikita akinomej nemiyaj ipan sucursal. Niman, ijkuak onikitak itoka tokniuj akin nonakastlan chantiya, melak onimojkatlachix. Oniknemili ika ompa nemiya Sossou, se tokniuj akin tlapaleuiaya ken superintendente de ciudad ijkuak nejua ninemiya Abiyán. San ika, xyejua katka; katka itelpoch.

Jehová yonechititi ika nochipa kichiua tlen kijtoua. Ijkuak nikixnamikiya tlen ouijtika, yejua nochipa nechijliaya tlenon nikchiuas. Yonikijto ika nochipa niktlakamatis Jehová niman ijkon uelis ninemis ipan se kualtsin xochitlalpan kampa nochipa tinemiskej (Prov. 4:18).