WAT UPM DEKEL WIJST | DAI BIJBEL: AIN BAUK WAT LEEWIG BLEEWE IS
Dai Bijbel is leewig bleewe nog dat dai lüür ümstele wule wat dårin stäit
DAI SWÅRHËT: Nog dat dai Bijbel doir feel tijdlang feel uuthule hät un dat wek lüür eer uutrote wule, dai is bet hüüt hen. Åwer anerd dail dai uutrote küün: dai wat dai Bijbel upsrijwe däire un nåsrijwe däire up andrer språke, wule wat bijmåke urer ruutermåke fon eer. Sai müste ümstele wat sai anglööwe däire taum dai Bijbel någåe, åwer sai häwe gans aners måkt. Sai häwe forsöcht wat stäit ine Bijbel ümstele taum soo sin as dat wat sai anglööwe däire. Wiman’s saie wek måls dat sai dat måkt häwe:
Dai stel taum God anbeere: Dai samaritanos wule dat ine Bijbel stüün dat Godes Huus upm Gerizim barg upbuugt ware däir. Dårweegen, tüschen dat jår 400 un 101 airer as Kristus sijn tijd, dai wat dai Pentateuco fone samaritanos sreewe häwe, häwe dës wöör bijmåkt in Êxodo 20:17: “. . . upm Gerizim barg. Un dår muite jij ain altar upbuuge.”
Drai god in ain: Wënig as 300 jåre nå dat dai Bijbel trecht måkt woore is, dai spruch fon 1 João 5:7 is ümstelt woore. Air wat nåsrijwe däir, däir anglööwe in drai god in ain. Hai hät dës wöör bijmåkt: “. . . dai Fåter, dat Woord un dai Hailig Gaist; un dës drai sin ain.” Dës stük däir ni tauhööre tau dat airst sriwt. Oiwer dës wöör, air uutstudijrt wat Bruce Metzger haite däir, hät soo sägt: “Fon dat jår 501 an, nå Kristus sijn tijd, sai ware öfter fuune in handsriwte up ul latim språk in feel Bijbels wat nåsreewe woore sin fon dai Vulgata (latina).”
God sijne Nåme: Dai judeus däire anglööwe an air dail fone Lei wat sai forkërd forståe däire. Dårweegen feel wat dai Bijbel up andrer språke nåsreewe häwe, häwe uutsöcht God sijne nåme fone Bijbel ruutermåke. Sai häwe em sijne name ümtuuscht up “God” un “Her”. Ine Bijbel, dës wöör sin ni bloos benutst taum oiwer God fortele åwer lüür, daile taum anbeeren, un sogår dai Düüwel ware uk nent up dës wöör. ( João 10:34, 35, 1 Coríntios 8:5, 6 un 2 Coríntios 4:4) a
WOSOO IS DAI BIJBEL LEEWIG BLEEWE? Wek fon dai kërls wat dai Bijbel nåsrijwe däire, däire dat ni genau måke urer wule wat forkërdes dårin srijwe. Åwer andrer däire sich sër bekümre taum gans genau nåsrijwe. Soo as dai massoretas, wat tüschen dai jåre 500 un 900 nå Kristus sijn tijd, häwe dai Hebraica Sriwt feelmåls nåsreewe. Dës sriwte sin kent woore soo as massoréticos handsriwte. Sai hare ine moor jërer wöör un sogår jërer baukståw (urer letras) tele taum sicherhët häwe dat sai nischt forkërd sreewe hare. Wen sai maine däire dat wat forkërd wäir an dai handsriwte wofon sai afsrijwe däire, sai däire dat ane kant fon dai rule ansrijwe. Dai massoretas däire ni anneeme dai sriwte ümstele. Dai schaullërer Moshe Goshen-Gottstein hät sreewe: “Tau eer, wat mit wiles tausete urer ruutermåke wäir sër wat slechtes.”
Un nog, dai feel handsriwte wat hüüt geewe daue, helpe dat dai uutgelërte lüür saie woo wat forkërd is. Up feel jåre lang, dai schefs fone kirch däire dai lüür inlëre dat dai Bijbels up latim språk wäire gans genau. Åwer sai hare al tauset in dës Bijbels dat stük fon dai spruch 1 João 5:7, wat al maint woore is. Dit forkërd dail is sogår nåmåkt woore in andrer Bijbels wat dai lüür sër benutse daue, soo as dai João Ferreira de Almeida. Åwer wat häwe dai andrer handsriwte weese wat fuune woore sin? Bruce Metzger hät soo sreewe: “Dit stük (in 1 João 5:7) stäit ni in dai uler handsriwte up dai språke siríaco, copta, armênio, etíope, árabe, eslavônio. Dat is bloos in dai Bijbels up latim språk.” Dårweegen, häwe’s dës stük ruutermåkt fon wek Bijbels wat nåkeeke woore sin, soo as Almeida Século 21.
Chester Beatty P46, ain handsriwt fone Bijbel in papiro. Bijnå 200 jåre nå Kristus sijn tijd
Daue dai ülster handsriwte wijse dat dai beschaid fone Bijbel nog hüüt dai neemlig is? In 1947, sin dai Rolos do Mar Morto fuune woore. Dës rule sin sreewe woore mër as duusend jåre trööguut. Dai uutgelërte häwe dit t’hoopmaint mit dai massoréticos handsriwte up hebraica språk. Air fon dai uutgelërte wat dai Rolos do Mar Morto nåkeeke häwe, hät saie dat bloos ain fon dës rule “har al naug wat, wat wijse däir dat dai Bijbel richtig un genau nåsreewe woore is . . . doir ain tijd mër as ain duusend jåre lang.”
In dai Buikerstuuw Chester Beatty, in Dublin, Irlanda, sin dai papiros mit stüken fon bijnå al dai buiker fon dai Kristlig Grega Sriwt, urer dai Nijg Testament. Wek sin fon dai tijd tüschen dat jår 101 un dat jår 200. Dat is bloos 100 jåre nå as dai Bijbel trechtmåkt woore is. Dai Dicionário Bíblico Anchor b, up englisch, sägt: “Dai papiros häwe feel nijg daile oiwer wek sprüüch fone Bijbel un daue uk wijse dat dai Bijbel is gans genau nåsreewe woore un wirklig t’hoopstime däit.”
“Mit sicherhët, kan man säge dat kair anerd bauk fon früüer heer is soo genau nåsreewe woore.”
WAT HÄT DAT RUUTERGEEWT? Nog dat feel handsriwte geewe däit, dat hät kain forkërd dail tauset. Gans aners, hät hulpe dat dai Bijbel düler genau wäir. Dai uutgelërt Sir Frederic Kenyon hät soo sreewe oiwer dai Kristlig Grega Sriwt: “Kair anerd ul bauk hät sofeel ul rule taum wijse dat dai richtig un genau is. Irgends air uutgelërt wat reäl is, kan anneeme dat dai Bijbel wat wij hüüt häwe, hät bijnå kair ümstelen in dai.” Un oiwer dai Hebraica Sriwt, dai uutgelërt William Henry Green hät sägt: “Mit sicherhët, kan man säge dat kair anerd bauk fon früüer heer is soo genau nåsreewe woore.”
