Lanxa izingcitshi zichasisa indlela abantu abakhala ngayo, okumele sikwazi yikuthi abantu bakhala ngezindlela ezitshiyeneyo nxa befelwe. Ukutshiyana kwendlela abantu abakhala ngayo kutsho yini ukuthi abanye abezwa ubuhlungu kangako kumbe bafela ngaphakathi? Hatshi. Ukukhala kwenza umuntu azwe ngcono, lanxa kunjalo akulandlela eyodwa yokukhala. Izikhathi ezinengi kuya ngamasiko omuntu, ubuntu bakhe, lokho asehlangane lakho empilweni kanye lokuthi ufelwe ngubani.

Umuntu ofelweyo angabe engakwazi ukuthi uzahlangana labuphi ubunzima. Lanxa kunjalo kumele akukhangelele ukuthi uzahlangana lobunzima. Cabanga ngalokhu okulandelayo:

Imizwa. Ukukhala, ukukhumbula umufi lokuphonguntshintsha kwendlela ozizwa ngayo kujayelekile. Okunye okungezelela ubuhlungu yikuphupha kumbe ukucabanga ngezinto owawuzenza lomufi. Okujayelekileyo yikuthi umuntu uyethuka njalo angakukholwa okwenzakeleyo nxa esanda kufelwa. UTiina ukhumbula indlela enza ngayo lapho umkakhe uTimo etshona. Uthi, “Ekuqaliseni ngangilesithuli, futhi ngehluleka lokukhala. Ngangiphelelwe okokuthi ngezinye izikhathi ngangisehluleka lokuphefumula. Ngangingakholwa ukuthi wayesetshonile sibili.”

Ukukhathazeka, ukuzonda lokuzizwa ulecala kujayelekile. U-Ivan uthi “Mina lomkami uYolanda sazonda kakhulu ngemva kokufa kwendodana yethu u-Eric eyayisileminyaka engu-24. Kwasimangalisa kakhulu lokhu ngoba sasingakwazi ukuthi singabantu abalolaka. Sasizizwa silecala ngoba sasicabanga ukuthi mhlawumbe kukhona okwakumele sikwenze ukuze indodana yethu ingafi.” U-Alejandro owafelwa ngumkakhe owayesegule okwesikhathi eside laye wazizwa elecala. Uthi, “Ngangicabanga ukuthi ngingumuntu omubi kakhulu yikho uNkulunkulu wayevumela ukuthi ngihlupheke kangako. Ngaphinda ngazizwa ngilecala ngenxa yokuthi kwasekungani ngisola uNkulunkulu ngalokho okwakwenzakele.” UKostas esike sakhuluma ngaye esihlokweni esidlulileyo uthi, “Ngezinye izikhathi ngangimzondela uSophia ukuthi wayefeleni. Lokhu kwangenza ngazizwa ngilecala ngoba konke okwakwenzakele kwakungasocala lakhe.”

Ukucabanga izinto ezingekhoyo. Kulezinye izikhathi lapho umuntu angacabanga khona izinto ezingekhoyo. Ngokwesibonelo, umuntu ofelweyo angacabanga ukuthi angalizwa ilizwi lomuntu ofileyo kumbe ambone. Kwezinye izikhathi angehluleka ukufaka ingqondo yakhe entweni ethile kumbe angabe esekhohlwa masinyane. UTiina uthi, “Ngezinye izikhathi siyabe sixoxa kodwa besenginanzelela ukuthi ingqondo yami ibisikhatshana, isicabanga izinto ezenzakala uTimo esezakufa. Kwakungikhathaza ukuthi ngangisehluleka ukufaka ingqondo yami kulokho engiyabe ngikwenza.”

Isifiso sokuba wedwa. Umuntu ofelweyo angazizwa engakhululekanga loba kumcaphula ukuba phakathi kwabantu. UKostas uthi, “Kwakusithi nxa ngilabantu abatshadileyo ngizibone ngilahlekile kuthi nxa ngiphakathi kwabantu abangatshadanga ngizizwe ngiyindlubu ewele ephokweni.” UYolanda umka-Ivan uthi, “Kwakunzima ukuba phakathi kwabantu abayabe bekhalakhala ngenhlupho ezincane kakhulu kulezethu. Kwakulabanye futhi ababesitshela ukuthi abantwababo benza kuhle kangakanani. Kwakungithabisa ukuzwa ukuthi abantwababo benza kuhle kodwa ngesikhathi esifananayo kwakunzima ukubalalela. Mina lomkami sasikuzwisisa ukuthi kwasekudlulile kodwa sasingelasineke sokulalela izindaba ezinjalo.”

Ukugulagula. Kujayelekile ukuthi umuntu antshintshe indlela adla ngayo, aswele ubuthongo, abelomzimba omncane kumbe omkhulu. U-Aaron ukhumbula okwenzakala ngomnyaka owalandela lowo uyise atshona ngawo. Uthi, “Ngangisehluleka ukulala  futhi ngangivuka ngesikhathi esifananayo nsuku zonke ebusuku ngiqalise ukucabanga ngobaba.”

U-Alejandro ukhumbula ukuthi wayesephongugulagula. Uthi “Udokotela wangihlola kanengana kodwa elokhu engitshela ukuthi angiguli. Ngacina nginanzelela ukuthi ubuhlungu bokufelwa engangibuzwa yibo obabusenza ngizizwe ngigula.” Ngokuya kwesikhathi ukugula lokhu kwanyamalala. Lanxa kunjalo u-Alejandro wenza kuhle ngokuyabona udokotela. Ubuhlungu bokufelwa bungenza amasotsha omzimba angabi lamandla kangako, benze lomkhuhlane obuvele ulawo ubemubi kakhulu kumbe bukudalele eminye imikhuhlane.

Ubunzima bokwenza izinto eziqakathekileyo. U-Ivan uthi, “U-Eric esetshonile kwakumele sitshele izihlobo, abangane kanye labanye abantu abanjengomqhatshi wakhe kanye lomnikazi wendlu ayehlala kuyo. Kwakulamaphepha amanengi awezomthetho okwakumele siwagcwalise. Kwakumele sabelane lempahla zika-Eric. Ukwenza izinto zonke lezo kwakunzima kakhulu ngoba sasidiniwe futhi sisizwa ubuhlungu njalo sikhathazekile.”

Kodwa abanye bathwala nzima kakhulu ngokuhamba kwesikhathi nxa sekumele benze izinto ezazijayele ukwenziwa ngumufi. Lokho yikho okwenzakala kuTiina. Uthi: “UTimo nguye owayejayele ukukhangela ngezezimali kanye lezebhizimusi yethu. Kodwa engasekho kwasekungumthwalo wami konke lokho futhi kwangezelela ukukhathazeka kwami. Ngangizakwenelisa yini ukwenza konke lokhu ngingenzanga phutha?”

Esikhulume ngakho phezulu kungenza umuntu acabange ukuthi kunzima kakhulu ukulwisana lobuhlungu bokufelwa. Iqiniso yikuthi kubuhlungu kakhulu ukufelwa kodwa ukwazi lokhu kungakenzakali kunganceda labo abasanda kufelwa ukuthi bangahlulukelwa kakhulu. Khumbula ukuthi ayisuye wonke umuntu ohlangana lobunzima esikhulume ngabo. Kanti njalo abafelweyo bengaduduzeka ngokwazi ukuthi kujayelekile ukuzwa ubuhlungu nxa ufelwe.

Ongakukhangelela: Ngokuhamba kwesikhathi ubuhlungu bokufelwa bubangcono. Lokhu akutsho ukuthi ubuhlungu bokufelwa buhle buphele du lokuthi lowo ofelweyo uhle amkhohlwe lowo otshonileyo. Kodwa kancane kancane ubuhlungu buyancipha. Lanxa kunjalo kwezinye izikhathi umuntu ofelweyo angaphinda abuzwe ubuhlungu nxa kungafika ilanga abatshada ngalo kumbe afelwa ngalo. Kodwa abantu abanengi bacina bengasakhathazeki kangako futhi baphinde babuyele ekuphileni kwansuku zonke. Izikhathi ezinengi abantu abanjalo bancedwa yizihlobo, abangane njalo labo benza okuthile ukuze babengcono.

Kuzathatha isikhathi eside kangakanani? Kwabanye ubuhlungu buphela ngemva kwezinyanga ezithile. Kodwa abanengi babangcono ngemva komnyaka owodwa kumbe emibili. Kanti njalo abanye kuthatha isikhathi eside ukwedlula lapho. * U-Alejandro uthi, “Mina ngaqalisa ukubangcono ngemva kweminyaka engaba mithathu.”

Ungajahi ukuthi ubengcono. Ungazikhathazi ngokuzakwenzakala kusasa kodwa yekela kuzipholele njalo ukhumbule ukuthi ubuhlungu buzaphela. Kodwa zikhona yini izinto ongazenza ukuze uzwe ngcono njalo ukukhala kwakho kungacini kuthatha isikhathi eside kakhulu?