MIAKEJ kimatij Jesús okimiktijkej itech se kuauitl intlajkotia ome ichtekej (Mat. 27:35-38). Biblia kijtoua ijkuak okimiktijkej, okiyektlalijkej itlalnakayo para kitlaliskiaj itech se mikakoyoktli (Mar. 15:42-46). Pero sekimej amo kineltokaj tlen kijtoua Biblia.

Sekimej amo kineltokaj ijkuak romanos okinmiktiayaj ichtekej okitekauiliayaj ma kintlalikan itech se mikakoyoktli. Kineltokaj okse tlamantli okinchiuiliayaj. Se tlakatl tlen itoka Ariel Sabar okijto itech revista Smithsonian tleka sekimej ijkon mokuayejyekouaj, ye okijkuilo: “Itech cruz okinpilouayaj akinmej sapanoua otlajtlakolchiuayaj, ik non, sekimej ixtlamatkej amo kineltokaj romanos kinkauiliskiaj kuali ma kintokakan itech se mikakoyoktli”. Romanos okinekiayaj ichtekej sapanoua ma tlajyouikan. Ik non, okikajteuayaj intlalnakayo itech kuauitl para ma kinkuakan yolkamej. Xamo satepan inomio okintlamotlayaj itech se ueyi tekochtli.

Pero tlen yokajsikej, kiteititia sekimej judíos tlen okinpilojkej itech kuauitl, amo ijkon okinchiuilijkej. Itech 1968, ik Jerusalén okajsikej kanin okintokakej se familia judía uan okitakej ompa okatka iomio se tlakatl tlen okipilojkej itech se kuauitl itech achto siglo. Iomio okatka itech se caja kanin okitlaliayaj omitl. Ompa okajsikej iomio se ikxitolon tlen otsopontoka ika se clavo itech se kuauitl, nin clavo okipiaya 11,5 centímetros. Sabar okijto: “Okatka ikxitolon se tlakatl tlen omotokayotiaya Jehohanán uan ijkon ayakmo okijtojkej xamo amo okitlalijkej Jesús itech se mikakoyoktli ijkon ken kijtouaj Evangelios”. Nin miak ipati porque “ikxitolon Jehohanán okiteititi ijkuak okatka Jesús, romanos okitekauilijkej ma kitokakan se tlakatl tlen okipilojkej itech se cruz, ijkon ken okichiuayaj judíos”.

Non omitl tlen okajsikej okichi sekimej tlatlamantli ma mokuayejyekokan ken opilkatoka Jesús itech se kuauitl. Pero kuali tikajsikamatij sekimej ichtekej tlen okinmiktiayaj itech kuauitl okintokayaj itech mikakoyoktli uan amo okintlamotlayaj itech ueyi tekochtli. Ik non, nochi tlen yotikitakej, kiteititia melauak ijkuak Biblia kijtoua itlalnakayo Jesús okitlalijkej itech se mikakoyoktli.

Pero nin okachi ipati: amikaj kitsakuilia Jehová ma kichiua tlen kijtoua. Ye okijto, kitokaskiaj Jesús itech imikakoyok se tlakatl tlen okipiaya miak tomin (Is. 53:9; 55:11).