1. ¿Toni kikakik Pablo tein kichiujkej tokniuan akin kayomej Corinto, tein semi kiyolpaktij?

 ITECH xiuit 55 itech totonaluan, tatitanil Pablo yetoya ueyi atenoj ompa altepet Troas, uan kisentokaya tanemiliaya itech tokniuan akin kayomej Corinto. Seki tonalmej achto kikakik ke yejuan semi motajtolteuiayaj uan nejon semi kitekipachoj. Yejua ika, ijkon kemej se tepopaj motekipachoua ininka ikoneuan, kintajkuilouilij uan ijkon ueliskia kinyolmajxitis (1 Cor. 1:11; 4:15). Uan no, kitajtanij itasojikniuj Tito maj kinkalpanouani tokniuan ompa Corinto uan kiiluij ke satepan maj iuan moajsini ompa Troas, porin kitelnekia kikakis tanauatilmej tein kiualkuiskia. Sayoj ke Tito amo ejkok. ¿Toni kichiuaskia Pablo? Yejua yajki Macedonia itech se barco. Keman ompa yetoya, semi yolpakik ijkuak moajsik iuan Tito, akin kiualkuia kuali tanauatilmej: tokniuan akin kayomej Corinto kiselijkaj ika pakilis itayolmajxitilis Pablo uan kiuelitaskiaj oksepa kiitaskej. Keman Pablo kikakik nejon tanauatil okachi yolpakik (2 Cor. 2:12, 13; 7:5-9).

2. 1) ¿Toni kinijkuilouilij Pablo tokniuan akin kayomej Corinto keman ika tajtoj takuaujtamatilis uan yolpakilis? 2) ¿Toni netajtanilmej tiknankilitij?

² Seki tonalmej satepan, Pablo kinijkuilouilij ojpatika amaix tokniuan akin kayomej Corinto, kampa kiniluij: “Amo tamechyekantinemij itech nanmotakuaujtamatilis, ta tejuan tisentekitij uan ijkon nankipiaskej yolpakilis, porin ika nanmotakuaujtamatilis nantaxikojtokej” (2 Cor. 1:24, TNM). ¿Toni kijtosnekik? ¿Toni uelis kinmachtis nejin tajtolmej tokniuan tayekananij axkan?

3. 1) ¿Toni kijtosnekik Pablo keman kijkuiloj: “Ika nanmotakuaujtamatilis nantaxikojtokej”? 2) ¿Keniuj axkan kitojtokaj ineskayo Pablo tokniuan tayekananij?

³ Tatitanil Pablo ika tajtoj ome taman tein motelneki  itech totaueyichiualis: takuaujtamatilis uan yolpakilis. Yekinika ika tajtoj takuaujtamatilis. Yejua kijkuiloj: “Amo tamechyekantinemij itech nanmotakuaujtamatilis, [...] porin ika nanmotakuaujtamatilis nantaxikojtokej”. Pablo kimatia ke tokniuan akin kayomej Corinto taxikojtoyaj porin takuaujtamatiaj iuan Dios, amo porin yejua oso oksekin kichiuayaj nejon. Yejua kijtouaya ke amo monekia kiyekanas inintakuaujtamatilis tokniuan, uan amo kinekia kichiuas, porin takuaujtamatia ke yejuan kinekiaj kichiuaskej tein kuali (2 Cor. 2:3). Tayekananij axkan kitojtokaj ineskayo Pablo, porin kineltokaj ke tokniuan takuaujtamatij iuan Dios uan ke kuali tein kinolinia maj kitekitilikan (2 Tes. 3:4). Amo kitaliaj tanauatilmej itech nechikol tein ika kinchikaujkauiskej, ta kinpaleuiaj maj kuali taixpejpenakan ika tamachtilis tein kisa itech Biblia uan kitojtokaj taixyekanalis tein kitemaka inechikol Jiova. Tein melauj, yejuan amo kiyekantinemij inintakuaujtamatilis oksekin tokniuan (1 Ped. 5:2, 3).

4. 1) ¿Toni kijtosnekik Pablo keman kijkuiloj: “Tisentekitij uan ijkon nankipiaskej yolpakilis”? 2) Ijkon kemej Pablo, ¿toni kinejnekij tokniuan tayekananij axkan?

⁴ Pablo no kijtoj: “Tisentekitij uan ijkon nankipiaskej yolpakilis”. Ika nejin tajtolmej, ika tajtojtoya yejua uan akin okachi iniuan tekitia. ¿Keniuj tikmatij? Itech nejon amaix ininka tajtoj omen akin iniuan tekitia. Yejua kijkuiloj: “Nejuatsin uan in Silvano uan Timoteo, tejuan [tamechmachtijkej] [...] ika in Tajtoltsin de Cristo” (2 Cor. 1:19). Uan no, nochipa keman Pablo kikuia tajtol tisentekitij, ininka tajtouaya akin okachi iniuan tekitia, kemej Apolos, Áquila, Prisca, Timoteo oso Tito (Rom. 16:3, 21; 1 Cor. 3:6-9; 2 Cor. 8:23). Keman kijtoj “tisentekitij uan ijkon nankipiaskej yolpakilis”, kinyekiluiaya tokniuan ke yejua uan akin iniuan tekitia, kinekiaj kichiuaskej nochi tein ueliskiaj uan ijkon kinpaleuiskiaj maj okachi yolpakikan nochin akin pouiaj itech nechikol. Uan no yejua nejon tein kinejnekij tokniuan tayekananij axkan: kichiuaskej nochi tein ueliskej uan ijkon kinpaleuiskej tokniuan maj kitekitilikan “Jiova ika yolpakilis” (Sal. 100:2; Filip. 1:25).

5. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis, uan itech toni moneki titanemiliskej?

⁵ Yankuixtok kinchiuilijkej netajtanilmej seki tokniuan akin moajsij noyampa taltikpak uan tanojnotsaj ika yolpakilis. Kintajtanijkej: “¿Toni kijtoj oso kichiuak se tayekankej tein mitsonpaleuij okachi xikonpia yolpakilis?”. Ijkon kemej tikitstiyaskej tein tanankilijkej, maj tiknemilikan toni tikijtoskiaj tejuan uan toni uelis tikchiuaskej tisejsemej uan ijkon titapaleuiskej maj okachi onka yolpakilis itech tonechikol. *

6, 7. 1) ¿Katiyejua se taman kemej tayekananij uelis kitojtokaskej neskayot tein kikaujkej Jesús, Pablo uan oksekin itekitikauan Dios? 2) ¿Keyej tokniuan okachi yolpakij keman tikelnamikij inintokay?

⁶ Miakej tokniuan kijtojkej ke okachi yolpakij keman tayekananij yekmelauj ininka motekipachouaj. Se taman kemej tayekananij kinextiaj ke toka motekipachouaj, yejua keman kitojtokaj ininneskayo David, Elihú uan Jesús (xikonixtajtolti 2 Samuel 9:6; Job 33:1 uan Lucas 19:5). Nejin eyi takamej kinextijkej nejon keman kinnotsayaj ika inintokay oksekin. Pablo kiitaya ke motelnekia kielnamikis uan kikuis inintokay iikniuan. Itech itamian amaix tein kinijkuilouilij tokniuan akin kayomej Roma, kintajpaloua panoua 25 tokniuan takamej uan siuamej uan nochin kintokaytia. Kemej neskayot, kijkuiloj: “Xiktajpalokan notasojiknitsin [...] Pérsida” (Rom. 16:3-15).

⁷ Sekin tokniuan tayekananij kintelouijmaka  kielnamikiskej inintokay tokniuan akin pouij itech ininnechikol. Sayoj ke ijkuak mochikauaj kichiuaskej, kemej yeskia kiiluiskiaj sejse tokniuj: “Nejua moka nimotekipachoua” (Éx. 33:17). Tokniuan tayekananij tel tapaleuiaj maj okachi yolpakikan ininikniuan, keman kielnamikij inintokay ijkuak kinmakaj tanankilil itech Nemachtil ika amaix Tanejmachtijkej oso itech okse nechikol (no xikonita Juan 10:3).

8. ¿Katiyejua se taman kemej Pablo kitojtokak ininneskayo Jiova uan Jesús?

⁸ Okse taman kemej uelis se kichiuas maj okachi yolpakikan tokniuan, komo tikintasojkamatiliaj tein kichiuaj, ijkon kemej kichiuaya Pablo. Yejua nejon tein moyekita itech ojpatika amaix tein kinijkuilouilij tokniuan akin kayomej Corinto. Yejua kijkuiloj: “Nimoueyiyolpaktia ika por namejuan” (2 Cor. 7:4). Nejon tajtolmej tein ika kinyolchikauak xa semi kinyolpaktij nejon tokniuan. Pablo no ijkon kichiuak iniuan okseki nechikolmej (Rom. 1:8; Filip. 1:3-5; 1 Tes. 1:8). Satepan keman ika tajtoj Pérsida itech amaix tein kinijkuilouilij tokniuan akin kayomej Roma, kijtoj: “Semi motekitiltijtiuits para Totekotsin” (Rom. 16:12). ¡Tikyekmatij ke nejon tokniuj siuat akin amo kikauaya Dios semi yolpakik! Keman Pablo kintasojkamatiliaya oksekin tein kichiuayaj, kitojtokak ininneskayo Jiova uan Jesús (xikonixtajtolti Marcos 1:9-11 uan Juan 1:47; Apoc. 2:2, 13, 19).

9. ¿Keyej okachi onkak yolpakilis itech nechikol keman tikijtouaj oso techiluiaj tajtolmej tein teyolchikauaj?

⁹ Tayekananij axkan no kiitaj ke motelneki kintasojkamatiliskej tein kichiuaj tokniuan (Prov. 3:27; 15:23). Ijkon, kemej yeskia kiniluiskiaj: “Nikitak tein tikonchiuak porin moka nimotekipachoua”. Tokniuan moneki kikakiskej ke tayekananij kinyolchikauaj. Se tokniuj siuat akin kipia kemej 55 xiujmej kijtoj nejin, tein kinextia toni kinemiliaj miakej: “Kampa nitekiti, semi amo moita maj aksa kitasojkamati tein se kichiua. Amo ininka motekipachouaj oksekin uan sayoj motatanij. Yejua ika semi niyolpaki keman se tayekankej nechiluia ke kitasojkamati tein nikchiua itech nechikol. ¡Nejon semi nechyolchikaua! Nikita kemej se taman tein ika noTajtsin akin moajsi iluikak nechnextilia netasojtalis”. Yankuixtok, se tayekankej kiyolchikauak se tepopaj akin iselti kiniskaltijtok ome ikoneuan. ¿Toni panok? Tepopaj kijtoj ke itajtoluan nejon tayekankej kipaleuij maj kisentoka mochikaua itech itekiyo Jiova. Kemej moita, keman se tayekankej kitasojkamati tein kichiuaj tokniuan, kinyolchikaua uan okachi yolpakij. Uan nejon kinpaleuia maj mochikauakan kisentokaskej itech ojti tein teuika itech nemilis uan maj amo siouikan (Is. 40:31).

10, 11. 1) ¿Keniuj tokniuan tayekananij uelis kitojtokaskej ineskayo Nehemías? 2) ¿Keniuj tokniuan tayekananij uelis ‘kiyolmajxitiskej’ oso kiyolchikauaskej se tokniuj keman kikalpanoskej?

¹⁰ ¿Toni okse taman tein motelneki uelis kichiuaskej tayekananij uan ijkon kinextiskej ke ininka motekipachouaj tokniuan uan kinpaleuiskej maj okachi yolpakikan? Keman niman kinpaleuiaj akin moneki kiseliskej yolchikaualis (xikonixtajtolti Hechos 20:28). Keman ijkon kichiuaj, kitojtokaj ininneskayo itekitikauan Dios akin amo keman kikaujkej, akin ininka tajtoua Biblia. Kemej neskayot, maj tikitakan tein kichiuak tayekankej Nehemías keman kiitak ke seki iikniuan judíos kipolojtoyaj inintakuaujtamatilis. Biblia kijtoua ke moajokuik uan peuak kinyolchikaua (Neh. 4:14). Axkan tokniuan tayekananij no ijkon kichiuaj: moajokuij, tein kijtosneki ke niman kichiuaj tein monekis uan ijkon kichikauaj inintakuaujtamatilis tokniuan. Yejua ika, keman  ueli, kinkalpanotij ininchan uan ‘kinyolmajxitiaj’, tein kijtosneki ke kiniluiaj tein kinyolchikauas (Rom. 1:11). ¿Toni kinpaleuis tokniuan tayekananij maj ueli kichiuakan nejin?

¹¹ Achto ke takalpanoskej, tokniuan tayekananij moneki tanemiliskej itech tokniuj akin iuan monojnotsatij. Yejuan uelis motajtaniskej: “¿Toni kuejmolmej kipia nejin tokniuj? ¿Toni uelis tikiluiskej tein kiyolchikauas? ¿Katiyejua tajkuilolmej tein moajsij itech Biblia kipaleuis? ¿Moajsi itech Biblia ineskayo aksa akin no ijkon kipanok?”. Netajtanilmej kemej nejin, kinpaleuis tokniuan tayekananij maj kiiluikan nejon tokniuj tein yekmelauj kipaleuis. Itech nejon takalpanolis, tayekananij kinkauaj tokniuan maj kijtokan tein kimachiliaj uan kinkakij ika nejmachkayot (Sant. 1:19). Se tokniuj siuat kiyekijtoj: “¡Semi teyolchikaua maj se tayekankej yekmelauj tekaki!” (Luc. 8:18).

12. ¿Akonimej itech nechikol moneki kiseliskej yolchikaualis, uan keyej?

¹² ¿Akoni moneki maj tayekananij kiyolchikauakan? Pablo kinyolmajxitij tokniuan tayekananij: “Xikinyekpixtiyakan [...] nochi in taneltokani tokniuan”. Kemaj, nochin tokniuan akin pouij itech nechikol moneki kiseliskej yolchikaualis, hasta tokniuan tanojnotsanij uan akin tekitij kemej precursor akin uejkaujya kitetapouijtokej kuali tanauatilmej. ¿Keyej moneki maj tokniuan tayekananij kinyolchikauakan nejon tokniuan? Porin maski kipiaj ueyi takuaujtamatilis iuan Dios, kemansa no uelis kimachiliskej ke amo uelij kiixnamikij ininselti kuejmolmej tein onkak nikan taltikpak. Se taman tein tekiuaj David kipanok itech inemilis techmachtia keyej hasta itekitikauan Dios akin amo keman kikauaj, kemansa moneki kiseliskej inepaleuil okse tokniuj.

13. 1) ¿Keniuj moajsia David keman Isbí-benob kinekia kimiktis? 2) ¿Keyej Abisai uelik kipaleuij David keman okachi monekia?

¹³ Tepitsin satepan keman David kiixpejpenkej kemej tekiuaj ompa Israel, moixnamikik iuan Goliat, se takat akin tel uejkapantik,  akin katka semej takamej tein moixmatiaj kemej refaím. Nejon tonal, David kinextij yolchikaualis uan kimiktij (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Crón. 20:5, 8). Seki xiujmej satepan, keman moteuijtoyaj iniuan filisteos, David oksepa moixnamikik iuan okse takat akin no tel uejkapantik katka. Motokaytiaya Isbí-benob (2 Sam. 21:16; nota). Sayoj ke nejon takat akin tel uejkapantik katka, yaya kimiktiti David. ¿Keyej? Amo porin David kimouiliaya, ta porin amo kipiaya chikaualis. Biblia kijtoua ke sioujtoya, uan keman Isbí-benob kiitak nejon, kinemilij ke ueliskia kimiktis. Sayoj ke, keman yaya kimiktiti, “Abisai ikoneuj Zeruyá ualaj kipaleuiko uan kixokolij filisteo uan kimiktij” (2 Sam. 21:15-17). ¡David yaya kipoloti inemilis! Yejua xa semi kitasojkamatilij Abisai porin kiitak tein kipanotoya uan kipaleuij keman okachi monekia. ¿Toni techmachtia nejin?

14. 1) ¿Keniuj uelis tikixnamikiskej uejueyi ouijkayomej tein tamatij kemej Goliat? 2) ¿Keniuj tayekananij uelis techpaleuiskej maj oksepa tikpiakan chikaualis uan yolpakilis? Xikonijto se neskayot.

¹⁴ Tiitekitikauan Jiova tein timoajsij itech nochi taltikpak tiksentokaj tiktekitiliaj, maski Satanás uan itapaleuijkauan techtaliliaj miak taman ouijkayomej. Sekin timoixnamikinij ika tel uejueyi ouijkayomej, kemej yeskia Goliat, sayoj ke senkis titakuaujtamatij iuan Jiova, uan yejua ika titaxikouanij. Sayoj ke, kemansa tikmachiliaj ke amo tikpiaj chikaualis tein techpaleuis maj tiksentokakan tikixnamikikan kuejmolmej tein onkak nikan taltikpak. Keman ijkon timomachiliaj, okachi ijsiujka uelis timosenkauaskej keman tikpiaskej kuejmolmej tein achto tikxikojkaj. Keman tikpanotoskej nejon, inepaleuil se tayekankej uelis kichiuas maj oksepa tikpiakan yolpakilis uan yolchikaualis. Se tokniuj siuat akin kipia kemej 65 xiujmej uan tekititok kemej precursor kijtoua: “Seki tonalmej achto, amo kuali nimomachiliaya uan tanojnotsalis nechsioujtiaya. Se tokniuj tayekankej kiitak nejon uan nechtajtanij toni nechpanouaya. Keman timonojnotskej ika se tamachtilis tein kipia Biblia, semi nechyolchikauak. Nikchiuak tein nechyolmajxitij uan nechpaleuij. ¡Nikteltasojkamati maj kiitani tein nechpanotoya uan maj nechpaleuiani!”. Se ueyi tatiochiualis maj tikinpiakan tayekananij tetasojtanij akin toka motekipachouaj uan akin, ijkon kemej Abisai, niman techpaleuiaj.

15, 16. 1) ¿Keyej tokniuan kiteltasojtayaj Pablo? 2) ¿Keyej tikintasojtaj tokniuan tayekananij?

¹⁵ Tokniuan tayekananij kipiaj miak tekit itech nechikol. Kemansa, amo niman uelij kochij porin kintekipachoua tein kinpanoua iichkauan Dios, kitataujtijtokej yejuatsin maj kinpaleui oso yejuan kinpaleuijtokej maj kipiakan kuali uikalis iuan Jiova (2 Cor. 11:27, 28). Sayoj ke ika miak pakilis kichiuaj tein moneki. Ijkon kitojtokaj ineskayo Pablo, akin kinijkuilouilij tokniuan akin kayomej Corinto: “Ika ueyi yolpakilis [...] nimotatekiutijtiyas [...] sayo porin semi namechueyitasojtatinemi” (2 Cor. 12:15). Pablo kinteltasojtaya tokniuan, yejua ika moteltekitiltij uan ijkon ueliskia kinyolchikauas (xikonixtajtolti 2 Corintios 2:4; Filip. 2:17; 1 Tes. 2:8). ¡Yejua ika kiteltasojtayaj! (Hech. 20:31-38.)

¹⁶ Tiitekitikauan Dios axkan no tikintasojtaj tokniuan tayekananij, uan itech tonetataujtiluan tiktasojkamatiliaj Jiova porin kinixtalijtok maj techyekpiakan. Yejuan kinextiaj ke toka motekipachouaj uan nejon kichiua maj okachi tiyolpakikan, uan keman techkalpanouaj semi techyolchikaua. Uan no tiktasojkamatij porin techitaj keniuj timoajsij uan niman techpaleuiaj keman tikmachiliaj ke amo ueliok tikxikouaj ouijkayomej tein onkak nikan taltikpak. Tein melauj, tokniuan tayekananij ‘sentekitij uan ijkon tikpiaskej yolpakilis’.